Waaruit bestaat de grondwetshervorming tegen herverkiezing en electoraal nepotisme?

Op 5 februari werd tijdens de herdenkingsbijeenkomst voor de 108e verjaardag van de Politieke Grondwet van de Verenigde Mexicaanse Staten een nieuw presidentieel initiatief gepresenteerd voor de hervorming ervan. Het doel was om herverkiezing voor wetgevende en gemeentelijke functies af te schaffen en het zogenaamde 'electorale nepotisme' uit te bannen.

Dit initiatief, dat de wijziging van zes artikelen van de Magna Carta voorstelt, is reeds goedgekeurd door de gezamenlijke commissies voor constitutionele zaken en wetgevingsstudies van de Senaat.

Vanuit academisch oogpunt zal ik proberen de inhoud ervan uit te leggen, zonder het kritisch te evalueren (dat bewaar ik voor een andere keer), omdat het een voorstel is dat van belang is voor het constitutionalisme, het kiesrecht en de integriteit van de Mexicaanse openbare dienst.

Laten we in dit verband niet vergeten dat de politieke grondwet sinds de hervorming van 2014 de herverkiezingsregeling voor wetgevers, gemeentevoorzitters, raadsleden, vakbonden, burgemeesters en raadsleden invoerde. Het belangrijkste doel hiervan was om verantwoording af te leggen en burgers de mogelijkheid te geven de prestaties van hun volksvertegenwoordigers te beoordelen.

De nu voorgestelde grondwetshervorming is gebaseerd op verschillende stellingen, met de volgende fundamentele argumenten:

• De eerste is de vervorming die is ontstaan ​​door de opeenvolgende herverkiezingen voor wetgevende en gemeentelijke functies met de hervorming van 2014. Het initiatief stelt dat gedurende deze tijd groepen ambtenaren aan de macht mochten blijven die, in plaats van tegemoet te komen aan maatschappelijke eisen, hun eigen belangen wilden behartigen en publieke beslissingen wilden monopoliseren.
• Ten tweede vormden opeenvolgende herverkiezingen een risico voor de electorale gelijkheid. Mensen die opnieuw een openbaar ambt willen bekleden, hebben onvermijdelijk een voorsprong op mensen die datzelfde ambt voor het eerst willen bekleden.
• Een ander argument dat het initiatief naar voren brengt, is dat de voortdurende vernieuwing van degenen die representatieve publieke functies bekleden, een passender signaal is voor de doelstellingen van een multiculturele en pluriforme samenleving als de onze. Er wordt dus gesteld dat de mogelijkheden om een ​​representatief openbaar ambt te bekleden voortdurend beschikbaar kunnen zijn voor iedereen met legitieme ambities om zo'n ambt te bekleden.

Het is opmerkelijk dat het initiatief in zijn toelichting enkele precedenten van het Kiesgerechtshof van de rechterlijke macht van de Federatie (TEPJF) aanhaalt met betrekking tot herverkiezing. De TEPJF heeft namelijk geoordeeld dat herverkiezing weliswaar een recht is, maar niet absoluut, aangezien het een mogelijkheid is die niet automatisch inhoudt dat iemand die zich kandidaat wil stellen voor hetzelfde openbare ambt, zich registreert (Jurisprudentie 13/2019). In zoverre is herverkiezing geen verworven recht van de ambtenaar.

Het amendement betreffende ‘electoraal nepotisme’ verdient een aparte vermelding.

Dit aspect van de hervorming is erop gericht te voorkomen dat familienetwerken zich in de publieke sector consolideren. Het doel is om te voorkomen dat personen met familiebanden met ambtenaren een openbaar ambt bekleden.

Kandidaten die bijvoorbeeld een huwelijks- of samenlevingsrelatie hebben met de zittende ambtenaar, worden uitgesloten van het bekleden van een openbaar ambt als zij een bloed- of burgerlijke relatie hebben met de zittende ambtenaar, zonder beperking van graad (bijvoorbeeld ouders, kinderen of grootouders), en in de zijlijn tot de vierde graad (broers, ooms, neven) of door aanverwantschap tot de tweede graad (schoonouders, schoonzonen, schoondochters, zwagers).

Het initiatief stelt dat mensen met een staat van dienst, voorbereiding, vaardigheden of ervaring die zijn opgedaan om dergelijke functies uit te oefenen na een verkiezingsstrijd, moeten worden gerekruteerd voor openbare functies.

Tegelijkertijd draagt ​​dit bij aan de mogelijkheden van een publieke dienstverlening die geconsolideerd is als een functie die ongevoelig is voor corruptie, ongelijkheid van kansen en wantrouwen in instellingen.

Zoals bij alle grondwettelijke hervormingen zal de inwerkingtreding van deze normen, indien ze uiteindelijk door de hervormende macht worden goedgekeurd, niet direct de realiteit veranderen die ze willen perfectioneren of verbeteren. Deze taak hangt af van de juiste politieke en juridische implementatie van de inhoud ervan, en van de effectiviteit van de beperkingen ervan.

Dit is ongetwijfeld een andere belangrijke hervorming, die de contouren van het nieuwe democratische kiesstelsel van ons land voor de komende jaren schetst en aanvult.

*Kiesrechter van de TEPJF