Wereldmuziek arriveert bij UNAM met een boodschap van vrede en sociale cohesie.

▲ Het Pasatono Orchestra en het Tierra Mestiza Ensemble (rechts) treden respectievelijk op 6 september op in de Nezahualcóyotl Hall en op 21 september in het Simón Bolívar Amfitheater. Foto: Annete Pérez en Eduardo Baltezer

Engel Vargas

Krant La Jornada, zaterdag 16 augustus 2025, p. 5

Muziek is een instrument van vrede en sociale cohesie, zei Mixteekse muzikant Rubén Luengas, dirigent van het Pasatono Orkest, toen hij beschreef hoe mensen in de Sierra de Oaxaca allianties sluiten door middel van de gozona , een muzikale uitwisseling waarbij ‘ik een band meebreng naar je feest en jij het geschenk teruggeeft’.

Deze filosofie ligt ten grondslag aan de deelname van dit muzikale project uit Oaxaca aan Wereldmuziek , een reeks georganiseerd door de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM) die zes groepen uit Mexico, Argentinië en Polen samenbrengt van 6 september tot 5 oktober.

Met dit initiatief willen we bruggen bouwen tussen de roots en de moderniteit, maar ook institutionele ruimtes en concertzalen die gewijd zijn aan academische of klassieke muziek, openstellen voor traditionele muziek of werken die zijn geïnspireerd door die gebieden.

"Het is heel belangrijk om een dialoog op gang te brengen tussen concertmuziek en muziek die geworteld is in de wortels", benadrukte componist José Julio Díaz Infante, hoofd van de muziekafdeling van de UNAM, toen hij gisteren tijdens een persconferentie het programma voor de reeks aankondigde. Dit programma maakt deel uit van de Eerste Nationale Week van een Cultuur van Vrede aan de belangrijkste onderwijsinstelling van het land.

Naast het Pasatono Orkest, dat deze concertreeks op 6 september opent met zijn debuut in de Nezahualcóyotl-zaal, staat ook het Tierra Mestiza Ensemble op het programma, eveneens uit Mexico, dat op 13 september zijn 20-jarig jubileum viert in de Carlos Chávez-zaal. Op 14 september treedt de studio Coral Meridies uit Argentinië op in het Simón Bolívar Amfitheater, een locatie waar op 21 september het Poolse kinderkoor Don-Diri-Don optreedt.

Met een voorstel dat Keltische, Scandinavische, Balkan-, son jarocho- en jazzmuziek combineert, zal het Mexicaanse ensemble Basasa een gratis concert verzorgen in Las Islas de CU, terwijl Los Viudos de Piazzolla, een kwartet onder leiding van bandoneonist César Olguín, op 5 oktober hun klassieke en hedendaagse tango naar het Simón Bolívar Amfitheater brengt.

Díaz Infante benadrukte dat al deze groepen, op hun eigen vakgebied en via hun repertoire, veel werk hebben verricht om het publiek bewust te maken van de traditie en hoe deze zich ontwikkelt en samenwerkt met de moderniteit.

"Het feit dat alle concerten in de serie nieuw gecreëerde muziek bevatten, is een essentiële boodschap, want uiteindelijk is dat wat elke expressie levend houdt. Natuurlijk is het hele onderzoeksveld vanuit elke invalshoek erg belangrijk: musicologisch, etnomusicologisch, antropologisch, maar uiteindelijk zijn deze muzieksoorten geen museale uitingen: het is levende muziek," benadrukte hij.

Het is muziek van onze tijd, eigentijds, maar geworteld in de wortels. Dat is heel belangrijk: dat het publiek al deze nieuwe creaties kan ervaren en zich eigen kan maken, er meer van kan vragen en ervoor kan zorgen dat institutionele ruimtes, festivals en andere podia steeds meer openstaan voor deze voorstellen. Dat is wat onze muziek levend en evoluerend houdt.

Het feit dat deze serie deel uitmaakt van UNAM's Eerste Nationale Week van een Cultuur van Vrede heeft een grote betekenis voor componist Gerardo Tamez, dirigent van het Tierra Mestiza Ensemble en recente winnaar van de Nationale Prijs voor Kunst en Literatuur 2024.

"Het is heel belangrijk, want we zijn voorbij de tijd dat het nodig was om naar een identiteit te zoeken om te zien waar we vandaan kwamen. Ik doel dan specifiek op het tijdperk van nationalisme, dat zeker gerechtvaardigd was, maar niet langer past bij onze tijd", reflecteerde hij.

Uitnodiging om handen te schudden

Tegenwoordig, voegde hij eraan toe, begrijpen we dat schijnbaar vreemde culturen ook bij ons horen: "Het maakt deel uit van een wereldwijd begrip. We hoeven geen nationalisme te creëren, sociale samenlevingen te zijn, onszelf te isoleren of chauvinistisch te zijn. Het is een tijd waarin de wereld zichzelf moet inhalen."

In dit verband benadrukte Rubén Luengas dat het voorstel van het Pasatono Orchestra een uitnodiging is tot reflectie, analyse en "vooral tot het uitreiken van een hand" door middel van een muzikale uitnodiging.

"Naast de officiële projecten die kunnen helpen, zien wij vanuit het perspectief van de gemeenschap en de realiteit van de mensen hoe muziek een vredestichter en een methode voor sociale cohesie is", aldus hij, verwijzend naar het voorbeeld van de "gozona" (een soort dans).

Na de opening van de UNAM en de Nezahualcóyotl-zaal met dit soort muzikale voorstellen, was de componist en onderzoeker het met Díaz Infante eens over het belang van dialoog als factor in het bevorderen van toenadering, niet alleen tussen genres, tijdperken en muzikale voorstellen, maar ook op menselijk en sociaal vlak om vrede op te bouwen.

"Voor de culturen van Oaxaca zijn woorden erg belangrijk, en ze zijn in veel talen te vinden, die wij als muziek interpreteren. Zo hebben we een werk voor orkest en tonale taal, Palabra Sagrada , waarin taal als belangrijkste materiaal voor de muziek wordt gebruikt," voegde hij eraan toe.

"In de dorpen, zoals onze ouderen vroeger zeiden, is het enige wat we hebben en het allerbelangrijkste het woord dat we spreken. Het brengt dialoog op gang en daarmee kunnen we vrede, verbondenheid en sociale cohesie opbouwen."

Over het voorstel van zijn groep, die op 4 september zijn 27e verjaardag viert, omschreef de Mixteekse muzikant het als "een soort muzikale grammatica", aangezien de leden afkomstig zijn uit verschillende inheemse gemeenschappen in Oaxaca.

Deze grammatica "wordt uitgedrukt door het denken van de Triqui, Zapotec en Mixe, met hun eigen manieren om de wereld en het muzikale universum van elk van deze culturen te begrijpen. Oaxaca is een van de meest muzikaal diverse plekken in Mexico, en dat komt tot uiting in deze muzikale taal die we nu gaan delen."

Over haar debuutconcert in de Nezahualcóyotl-zaal gaf ze aan dat het de titel Migrante 27: Muziek van migratie, ballingschap en transhumance zal krijgen, "omdat we een reeks verhalen gaan vertellen door middel van muziek die te maken heeft met deze thema's. Daarnaast bevatten we een repertoire over vrede, iets dat zo belangrijk en noodzakelijk is voor ons land, onze regio en onze entiteit."

Hij voegde eraan toe: "We zijn plotseling erg verrast door de genocides en oorlogen in andere landen, maar we staan zelden stil bij wat er op ons eigen grondgebied gebeurt. Ik heb het over mijn regio, Oaxaca, de Mixteca-regio, de Triqui-regio, waar geweld aan de orde van de dag is. Een van onze leden, een traditionele zanger, moest zijn thuisland ontvluchten omdat sociale bewegingen erg sterk en gewelddadig kunnen zijn."

Meer informatie over de concerten vindt u op https://musica.unam.mx.