De economie waarschuwt Duitse partijen om zo snel mogelijk om de tafel te gaan zitten en te onderhandelen

De Duitse economie is gebaseerd op palliatieve zorg. De economische cijfers blijven de partijen ertoe aanzetten om zo snel mogelijk met elkaar om de tafel te gaan zitten en te onderhandelen, zodat het land uit de economische impasse raakt. Er zijn op dit moment geen vaste tijdschema's, alleen korte berichten tussen de CDU en de SPD via de media. De winnaar van de verkiezingen en kandidaat voor het bondskanselierschap, Friedrich Merz (CDU), kondigde maandag aan dat de gesprekken "in de komende dagen" zouden plaatsvinden, maar hij gaf geen tijdschema op.

Maar de waarheid is dat hij zijn eerste boodschap op de verkiezingsavond lanceerde, toen hij in zijn toespraak tot de militanten vanuit het hoofdkwartier van de conservatieve partij zei dat "de wereld niet op ons wacht (...) ze wacht niet op lange onderhandelingen." Hun sociaaldemocratische collega's lieten de bal echter bij hen liggen. SPD-medevoorzitter Lars Klingbeil zei dat het initiatief voor de onderhandelingen "bij hem - Merz" ligt.

Terwijl deze politieke tenniswedstrijd in Duitsland plaatsvindt, blijven er gegevens naar boven komen die steeds duidelijker bevestigen dat we de koe bij de horens moeten vatten en moeten beginnen met het herstel van de economie van het land. Het laatste nieuws was de bevestiging dat de economische groei in het laatste kwartaal van 2024 met 0,2% is gedaald , een neerwaartse herziening door het Federale Bureau voor de Statistiek (Destatis).

Het agentschap schrijft deze slechte prestaties toe aan een "aanzienlijke daling" van de export, terwijl de particuliere en publieke consumptie juist toenam, waarbij de particuliere consumptie profiteerde van hogere lonen.

Tussen oktober en december 2024 daalde de export met 2,2% ten opzichte van de voorgaande drie maanden. Met andere woorden: deze daling is de grootste daling sinds het tweede kwartaal van 2020, middenin de Covid-pandemie. Deze enorme ineenstorting is een zware klap voor een economie waarvan de groei juist gebaseerd is op export.

Ook de Bundestag (Centrale Bank) publiceerde maandag een rapport waarin een klein sprankje hoop werd geboden. De bank verzekerde dat de economie van het land begin dit jaar "licht zou kunnen groeien", maar benadrukte dat de economische stagnatie zal aanhouden. De groeiverwachtingen voor 2025 zijn door alle publieke en private analisten al naar beneden bijgesteld en schatten de groei op 0,3% tot 0,5%.

De laatste economische indicator die deze week de verlamming van de Duitse economie bevestigde , was de indicator van het ondernemersvertrouwen van het in München gevestigde economische onderzoeksinstituut Ifo. Deze sloot februari af op 85,2 punten , vergeleken met 85,1 in de eerste maand van het jaar.

Duitse ondernemers zijn zeer pessimistisch in hun beoordeling van de huidige situatie. De index voor dit onderdeel daalde één punt ten opzichte van de voorgaande maand en bleef in februari op 85 staan . Het is waar dat de verwachtingen enigszins zijn verbeterd, aangezien de verkiezingen na de stemming van afgelopen zondag al een koerswijziging richting conservatief rechts hebben laten zien. Concreet daalde de index van 84,3 punten in januari naar 85,4 punten in februari.

In een onderzoek van onderzoekers van het Real Istituto Elcano, Pablo del Almo en Miguel Otero, wordt gesproken over de "zeven kwaden" van de Duitse economie en één daarvan heeft te maken met "de afhankelijkheid van de exportsector". Deskundigen wijzen erop dat "wanneer de wereldeconomie, en met name de grote economieën - China en de VS - minder groeien, Duitsland daaronder lijdt.

In dit verband herhalen ze dat "Duitsland in een diepe identiteitscrisis zit. De open en liberale wereld die de sleutel was tot het economische wonder, brokkelt af en mogelijke Amerikaanse tarieven, Russische agressie in Oekraïne en groeiende concurrentie van China maken veel Duitsers bang" en de grote coalitie zal dit onder ogen moeten zien om een ​​oplossing te vinden.

De twee grote partijen zullen hard en snel moeten werken om tot een consensus te komen en deze 'kwaaltjes' op te lossen die Duitsland tot 'de zieke man van Europa' maken. De tijd is totaal tegen hen.

Joerg Kraemer, hoofdeconoom van ComerzBank, voorspelt dat de toekomstige coalitie waarschijnlijk "instemt met meer financiering voor infrastructuur, wat goed is voor het bedrijfsleven." Maar hij waarschuwt dat de partijen op veel andere terreinen van het economisch beleid, zoals het begrotings-, sociale en klimaatbeleid, verschillende standpunten hebben. "Dit vertroebelt de vooruitzichten op een echte herziening van het economisch beleid, die dringend nodig zou zijn na vijf jaar van stagnatie", herhaalde hij.

Als we kijken naar de 'zeven kwaden' waarmee de Duitse economie kampt en naar de ideeën van de politieke partijen, dan zien we waar de meeste wrijving zal ontstaan ​​en waar consensus zal zegevieren.

Tijdens de campagne werd er veel gesproken over het terugdringen en aanpassen van de schuldenlast. Juist deze strengheid in het financiële beleid vormde een belemmering voor particuliere en publieke investeringen.

"Tijdens de lange jaren van Angela Merkels bewind, die gekenmerkt werden door de eurocrisis, groeide Duitsland en was de obsessie gericht op het terugdringen van de schulden om een ​​voorbeeld te zijn voor de rest van Europa", leggen de experts van Elcano uit.

Hierdoor was er een gebrek aan aandacht voor investeringen in infrastructuur en digitalisering. Op het platteland is het heel moeilijk om met een creditcard te betalen, treinen hebben vertragingen en "zelfs bruggen storten in", zeggen ze.

De oplossing van Pablo del Almo en Miguel Otero voor dit probleem is duidelijk: "Schaf de schuldenrem af die in de Grondwet is opgenomen."

Hier ontstaat het eerste conflictpunt tussen de grote partijen. De sociaaldemocraten onder leiding van Olaf Scholz zijn voorstander van een hervorming van de schuldenrem, waardoor het land meer flexibiliteit krijgt bij het lenen.

De sociaaldemocraat stelt een expansief begrotingsplan voor 2025 voor, waarbij hij gebruikmaakt van de lage staatsschuld en het begrotingstekort van Duitsland. Het doel is om de jaarlijkse economische groei op te voeren tot 2%. Dit plan omvat aanzienlijke investeringen in infrastructuur en in de overgang naar een groenere economie, evenals hogere belastingen voor hoge inkomens en bedrijfsvoordelen.

Merz speelde op zijn beurt met het idee om zo'n hervorming door te voeren, maar "op voorwaarde dat de middelen worden gebruikt voor essentiële investeringen en niet voor lopende uitgaven of sociale transfers." Er zou op dit punt wel eens overeenstemming kunnen bestaan ​​tussen beide partijen, afgezien van de bezuinigingen op sociale uitgaven die de conservatieven voorstellen, met name voor migranten. De groeidoelstelling van de christendemocraten is gelijk aan die van Schozl, 2%, maar via andere kanalen.

De fiscale strategie van Merz is gericht op het verlagen van de vennootschapsbelasting, bijvoorbeeld van 40% naar 25% , en op het invoeren van belastingvoordelen voor investeringen in technologie en schone energie. De twee leiders zullen daarom met elkaar in botsing komen over de belastingheffing voor grote ondernemingen.

Maar ondanks de gemeenschappelijke basis zullen beide partijen de steun moeten zien te vinden van twee derde van de meest gefragmenteerde Bondsdag in de geschiedenis van het land . Daardoor zou een dergelijke grondwetshervorming onmogelijk kunnen worden. Het cordon sanitaire zou hem ervan weerhouden om ook maar iets met de extreemrechtse partij AfD te doen, en de 'neocommunisten' van Die Linke zullen concessies eisen die meer gericht zijn op het verhogen van de sociale uitgaven en het verhogen van de belastingen voor hoge inkomens en de winsten van grote bedrijven.

Het feit dat de invasie van Oekraïne een einde maakte aan goedkoop Russisch gas, was een zware klap voor de industrie. Op korte termijn komen beide partijen overeen om de elektriciteitsbelastingen en nettarieven te verlagen. Tegelijkertijd stellen ze een investeringsprogramma voor hernieuwbare energie voor, wat de Groenen ook zou kunnen helpen de grondwetshervorming te steunen.

Over de kwestie van kernenergie verschillen de twee partijen echter van mening. Hoewel Merz voorstander is van forse investeringen in dit soort productie, sloot Scholz in april 2023 de laatste drie operationele fabrieken, in navolging van het plan van zijn voorganger, Angela Merkel. Hier vindt u dus wrijvingspunten. Ook bij de Groenen.

Volgens experts van Elcano "verdrinkt de Duitse efficiëntie in bureaucratie en administratieve rompslomp". De overdaad aan papierwerk is het gevolg van "de wens om uitgaven, machtsmisbruik, corruptie en slechte praktijken te vermijden", zo leggen ze uit. Dit probleem kan worden opgelost door de overheidsuitgaven open te stellen. Het verminderen van bureaucratie vereist immers investeringen.

In september 2024, tijdens de ambtsperiode van Scholz, keurde de Bondsdag een pakket maatregelen goed dat door zijn regering was voorgesteld. Deze maatregelen waren gericht op het vereenvoudigen van administratieve procedures voor bedrijven en burgers. Naar schatting zou hiermee bijna 1 miljard euro per jaar worden bespaard.

De sociaaldemocraat toonde zich betrokken bij dit onderwerp en Merz herhaalde dat bureaucratische vereenvoudiging tot zijn prioriteiten behoorde om "investeringen aan te moedigen". Daarom beloofde hij de oprichting van een ministerie van Digitale Zaken om bedrijven de nodige tools te bieden en zo de bureaucratische procedures te stroomlijnen.

Merz beloofde ook de wet op due diligence in toeleveringsketens af te schaffen. Deze wet is bedoeld om "het respect voor mensenrechten en milieunormen in wereldwijde toeleveringsketens te versterken."

Maar dat laatste is een puur electorale belofte en een poging om het Duitse bedrijfsleven tevreden te stellen. Die klaagde namelijk over de extra kosten die gepaard gingen met het controleren van alle bedrijven die aan hen geld leverden. Medio 2024 heeft het Europees Parlement een richtlijn aangenomen die vergelijkbaar is met de Duitse richtlijn. Deze is bindend voor alle EU-landen en kan dit wetgevingskader dus niet intrekken.

Op dit punt zal de wrijving minimaal zijn en lijkt er op dit vlak duidelijk vooruitgang te zijn geboekt.

De vertegenwoordiger van de Bundesbank in Spanje, Fabian Huttner, zei in zijn openingstoespraak op het 2e Bundesbank Forum , dat halverwege deze maand werd gehouden, dat het Duitse arbeidspotentieel, d.w.z. het totale aantal mensen dat beschikbaar is op de arbeidsmarkt, "vanaf 2026 merkbaar zal afnemen. Dit zal het tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten in Duitsland verder verergeren."

Meer dan een vijfde van de bevolking is 65 jaar oud en de vervangingsratio van het pensioen in verhouding tot het loon bedraagt ​​minder dan 50%, "terwijl dat in Spanje rond de 80% ligt. Dat leidt ertoe dat de gemiddelde Duitser meer spaart dan het EU-gemiddelde en logischerwijs ook minder consumeert, wat de afhankelijkheid van de buitenlandse sector versterkt", waarschuwen de experts van Elcano.

De door Merz voorgestelde maatregelen omvatten belastingvrijstellingen voor overwerk en het stimuleren van werken na de leeftijd van 65 jaar, de wettelijke pensioenleeftijd in Duitsland.

Tijdens zijn ambtstermijn hervormde Scholz het pensioenstelsel en creëerde hij een kapitalisatiefonds om het pensioenstelsel financieel te ondersteunen en het op 48% van het gemiddelde salaris te houden tot 2040. Investeringen in dit fonds zullen naar verwachting de pensioenuitgaven met 32 ​​miljard euro verhogen tegen 2045.

Merz en zijn conservatieve groep stonden zeer kritisch tegenover deze hervorming, bekend als 'Rentenpaket II'. Zij betoogden dat deze maatregelen de financiële lasten voor toekomstige generaties zouden kunnen vergroten en plaatsten vraagtekens bij het intergenerationele karakter van de hervormingen. Verwacht wordt dan ook dat de hervorming van het pensioenstelsel en het sociaal beleid belangrijke onderwerpen zullen zijn tijdens de bijeenkomst.

Het overgrote deel van de Duitse bedrijven beweert dat er een tekort is aan gekwalificeerde arbeidskrachten. Het is waar dat de vraag is afgenomen door de economische crisis en het gebrek aan personeel in de industriële sector, maar er is weinig veranderd.

De oplossing voor dit probleem, zeggen Pablo del Almo en Miguel Otero, is om "het onderwijssysteem te richten op deze tekortkomingen en de immigratie te vergroten - en niet alleen de gekwalificeerde immigratie - hoewel de huidige context in Duitsland in dit opzicht niet erg gunstig is."

Merz maakte tijdens zijn campagne duidelijk dat hij zich zou richten op het stoppen van illegale immigratie en het terugdringen van het aantal vluchtelingen . Ook wilde hij de sociale uitkeringen voor deze twee bevolkingsgroepen verlagen.

Olaf Scholz verdedigde in zijn verkiezingsprogramma een migratiebeleid dat pleit voor "veiligheid, legaliteit en respect voor de mensenrechten", in tegenstelling tot de meer restrictieve voorstellen van Merz.

Het is duidelijk dat hier nog een groot debat gaande is, dat binnen de coalitie moet worden opgelost. Deskundigen zijn echter sceptisch: "De vraag is of Duitsland legale immigratiekanalen kan creëren die voldoen aan de behoeften van de bevolking op de arbeidsmarkt en of de Duitse samenleving een dergelijke integratie kan assimileren."

Carsten Brzeski, Global Head of Macro bij ING, zei in een rapport dat de coalitieonderhandelingen "uiterst ingewikkeld" zullen zijn. Maar de partijen zullen snel aan de slag moeten. De onderhandelingen tussen de politieke krachten na de verkiezingen van 2021 duurden ongeveer tweeënhalve maand. Het was de langste onderhandelingsperiode in de recente geschiedenis van het land, hoewel er op dat moment drie partijen waren die een regering wilden vormen, en niet twee.