De terugkeer van het autoritarisme: hoe sterk leiderschap in Latijns-Amerika wordt versterkt

De afgelopen jaren heeft Latijns-Amerika een zorgwekkende opleving van autoritarisme doorgemaakt, waarbij presidenten en leiders de macht concentreren en democratische checks and balances ondermijnen. Deze trend, die na de democratische transitie aan het einde van de twintigste eeuw leek te zijn verdwenen, steekt nu weer de kop op als reactie op de veiligheidscrisis, corruptie en ontevredenheid onder burgers over traditionele partijen.

Figuren zoals Nayib Bukele in El Salvador, Nicolás Maduro in Venezuela en Daniel Ortega in Nicaragua vertegenwoordigen verschillende uitingen van dit fenomeen. Terwijl sommigen geconcentreerde macht rechtvaardigen als een manier om urgente problemen aan te pakken, waarschuwen anderen voor de risico's die dit met zich meebrengt voor de mensenrechten en het institutionele evenwicht.

Een van de meest opvallende gevallen is El Salvador , waar president Nayib Bukele een langdurige noodtoestand heeft afgekondigd om bendes te bestrijden. Deze hardhandige aanpak heeft het aantal moorden drastisch verminderd, maar heeft ook geleid tot willekeurige arrestaties, meldingen van martelingen en beperkingen voor de pers.

Bukele hief de onafhankelijkheid van het Hooggerechtshof en het Openbaar Ministerie op en verving kritische ambtenaren door bondgenoten, waardoor hij de macht over de verschillende takken van de overheid kreeg. Zijn populariteit, die volgens recente peilingen boven de 80% ligt, toont de publieke steun voor deze maatregelen aan en wakkert het debat aan over de vraag of het doel de middelen heiligt.

In Nicaragua is president Daniel Ortega al bijna twintig jaar aan de macht na opeenvolgende grondwetshervormingen en controversiële verkiezingsprocessen. Sinds 2018 heeft de repressie tegen demonstranten en tegenstanders honderden doden en duizenden ontheemden geëist, aldus organisaties zoals de IACHR en Amnesty International .

Bij de verkiezingen van 2021 zette Ortega bijna alle oppositiekandidaten gevangen, waardoor er geen echte concurrentie meer mogelijk was. Internationale organisaties beschouwen zijn regime als een geconsolideerde dictatuur, waar de macht volledig geconcentreerd is in de presidentiële familie.

Venezuela is een ander voorbeeld van langdurig autoritarisme. Na meer dan twee decennia van chavisme behoudt de regering van Nicolás Maduro haar greep op de strijdkrachten, de coöptatie van het Hooggerechtshof en strenge beperkingen op politieke partijen en de media.

De economische, migratie- en humanitaire crises worden door het regime uitgebuit om uitzonderlijke maatregelen te rechtvaardigen, terwijl de oppositie verdeeld blijft. Onderhandelingen met internationale actoren hebben er niet in geslaagd het systeem te democratiseren en de gecentraliseerde controle blijft onverminderd van kracht.

Deskundigen zijn het erover eens dat de opkomst van het autoritarisme in Latijns-Amerika een reactie is op de frustratie van burgers over corruptie.