Caligula was sadistisch, pervers en volgens archeologen een expert op het gebied van medicinale flora.

De Onafhankelijke

Krant La Jornada, dinsdag 15 juli 2025, p. 6

Onderzoekers suggereren in een nieuw onderzoek dat de Romeinse keizer Caligula, bekend om zijn wreedheid, mogelijk een groot kenner van medicinale planten was.

Gaius, bijgenaamd Caligula, was de derde heerser van het Romeinse Rijk, van 37 n.Chr. tot zijn dood in 41 n.Chr. Historische verslagen beschrijven zijn korte regeerperiode als een periode gekenmerkt door grootheidswaanzin, sadisme en perversie.

Onderzoek van het team van het Ancient Pharmacology Program van de Yale Universiteit, gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the European Academy of Sciences and Arts , suggereert echter dat de tiran wellicht over geavanceerde kennis van antieke farmacologie beschikte.

Hij wordt een gek genoemd, en dat is misschien terecht, maar we hebben aangetoond dat hij zeer waarschijnlijk wel iets wist over nieskruid en over medicijnen in het algemeen , aldus Trevor Luke, auteur van het onderzoek en lid van het programma voor antieke farmacologie aan de Yale-universiteit.

Het team analyseerde een korte anekdote over Caligula, opgetekend door Suetonius in Lives of the Twelve Caesars , een verzameling biografieën van Romeinse heersers uit de tweede eeuw.

Volgens onderzoekers geeft deze passage aan dat Caligula, ondanks dat hij een tiran was, over meer medische kennis beschikte dan voorheen werd gedacht.

Het verhaal draait om een Romeinse senator van onbekende afkomst die lijdt aan een onbekende kwaal. Hij reist naar het kuuroord Antikyra in Griekenland, op zoek naar verlichting door middel van een behandeling met nieskruid, een medicinale plant die in de oudheid veel werd gebruikt.

Toen hij Caligula echter om een verlenging van zijn verlof vroeg, gaf de keizer bevel tot zijn executie. Hij beweerde dat aderlatingen de juiste behandeling waren voor iemand die na zoveel nieskruid niet was opgeknapt.

De analyse van het Yale-team biedt historische context aan de aflevering, verklaart de medische betekenis van Antikyra in de Romeinse wereld en suggereert dat Caligula daadwerkelijk kennis had van farmacologie en kruidenbehandelingen.

Voorlopers van medisch toerisme

Wij zijn ervan overtuigd dat Antikyra functioneerde als een soort Mayo Clinic van de Romeinse wereld, een bestemming voor rijke en invloedrijke Romeinen die medische behandelingen zochten die elders niet gebruikelijk waren, legt Andrew Koh uit, een van de auteurs van de studie.

De stad was beroemd om zijn nieskruidbehandelingen en weinig anders. Het is een vroeg voorbeeld van medisch toerisme. De machtigen van het rijk reisden erheen zoals miljonairs tegenwoordig naar Rochester, Minnesota, gaan om toegang te krijgen tot de meest geavanceerde therapieën in de Mayo Clinic, voegde Trevor Luke eraan toe.

Antikyra, gelegen aan de Golf van Korinthe in de regio Phocis in centraal Griekenland, was in de oudheid beroemd om zijn behandelingen op basis van nieskruid, een plant die werd gebruikt om epilepsie en verschillende psychische aandoeningen te behandelen.

In oude teksten wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten: witte nieskruid, gebruikt tegen hoofdpijn, en zwarte nieskruid, gebruikt als middel tegen darmproblemen.

De havenstad werd beroemd vanwege de vermeende effectiviteit van haar speciale nieskruiddrankjes, die werden gebruikt tegen melancholie, waanzin, epilepsie en jicht.

Omdat de term nieskruid verschillende plantensoorten omvat, is het echter lastig om het historische gebruik ervan nauwkeurig te achterhalen.

Onderzoekers vermoeden dat Antikyra een persoonlijke betekenis voor Caligula had. Uit historische verslagen blijkt namelijk dat de keizer waarschijnlijk leed aan epilepsie en slapeloosheid. Deze aandoeningen werden destijds behandeld met de daar gebrouwen drankjes.

Luke merkte op dat het mogelijk was dat Suetonius zich vergiste en dat Caligula niet de executie van de senator beval, maar simpelweg een alternatieve behandeling aanbeval waar hij over had gelezen of die hij door persoonlijke ervaring had leren kennen.

▲ De achoque is een salamander die wordt beschouwd als een elixer vanwege zijn verrassende vermogen om zijn organen te regenereren. Exemplaar in het achoquereservaat in de gemeenschap San Jerónimo Purenchécuaro, aan de oevers van het meer van Pátzcuaro. Foto: AFP

▲ De achoque is een salamander die wordt beschouwd als een elixer vanwege zijn verrassende vermogen om zijn organen te regenereren. Exemplaar in het achoquereservaat in de gemeenschap San Jerónimo Purenchécuaro, aan de oevers van het meer van Pátzcuaro. Foto: AFP

▲ Meer van Pátzcuaro. Foto door AFP

AFP

Krant La Jornada, dinsdag 15 juli 2025, p. 6

San Jerónimo Purenchécuaro, Michigan. Vijf decennia lang verdiende Froylán Correa zijn geld met vissen in Pátzcuaro. In datzelfde meer wijdt hij zich nu aan het redden van de achoque, een salamander die wordt beschouwd als een elixer vanwege zijn verrassende vermogen om zijn organen te regenereren.

Deze amfibie is een verwant van de axolotl en wordt volgens de rode lijst van de International Union for Conservation of Nature ernstig bedreigd door overbevissing, vervuiling en wateronttrekking uit zijn leefgebied in Michoacán.

Om deze reden besloten biologen van de Universidad Michoacana om de Purépecha-gemeenschap van San Jerónimo Purenchécuaro te betrekken bij een project om de achoque, een endemische soort in het gebied, te reproduceren in ruil voor compensatie.

Correa, een zestiger die het meer door en door kent, is nauw betrokken bij zijn werk als verzamelaar van amfibieëneieren.

Er was veel botsing (...) nu weet de nieuwe generatie het niet meer , zegt de man over het dier, waarvan de kieuwen vol filamenten rond de kop op manen lijken.

De eieren worden door bioloog Rodolfo Pérez naar zijn laboratorium aan de Universidad Michoacana gebracht, waar ze uitkomen. Wanneer de amfibieën volgroeid zijn, keren ze terug naar de faciliteiten van de vissers, waar ze voor ze zorgen tot ze klaar zijn om in het meer te worden uitgezet, legt Israel Correa, een familielid van Froylán, uit.

De achoque behoort tot het geslacht Ambystoma , dat door de wetenschap wordt bestudeerd vanwege zijn buitengewone vermogen om verminkte ledematen en delen van organen, zoals de hersenen en het hart, te regenereren.

Hij is verwant aan de axolotl, die leeft in het merengebied van Xochimilco, in het zuiden van Mexico-Stad. Sinds 2021 staat de afbeelding van deze axolotl op de biljetten van 50 peso. Volgens een onderzoek van de Bank van Mexico wordt deze biljet door de bevolking als het aantrekkelijkste beschouwd.

Sinds de pre-Spaanse tijd wordt achoque gebruikt als voedsel en medicijn. Inheemse volkeren schrijven er voedings- en geneeskrachtige eigenschappen aan toe bij luchtwegaandoeningen.

Een karakteristiek kenmerk van zijn huid is dat hij kleurencombinaties vertoont waardoor hij nauwelijks zichtbaar is.

Volgens de legendes uit het stadje Pátzcuaro was de achoque aanvankelijk een kwaadaardige god die zich in de modder van het meer verstopte om te ontkomen aan de straf van andere goden.

De soort wordt nu met uitsterven bedreigd, waarschuwt bioloog Rodolfo Pérez, die met de hulp van de lokale bevolking probeert zoveel mogelijk eieren uit te broeden.

"Het heeft ons veel werk gekost ", geeft Pérez toe. Volgens hem is het vinden van financiële compensatie voor de vissers het grootste obstakel, aangezien de choques voortdurende aandacht vereisen.

We mogen geen dag overslaan zonder te komen, want als we dat doen, zullen ze ons de das omdoen (...) Regen of zonneschijn, of er nu feestjes zijn of niet, we moeten hier zijn , zegt Israel Correa.

Samenwerking tussen wetenschappers en de inheemse bevolking heeft geleid tot een stabiele achoquepopulatie, bestaande uit 80 tot 100 individuen in een heel klein deel van het meer, benadrukt Luis Escalera, collega van Pérez aan de Universidad Michoacana.

Dit bedrag is echter veel lager dan 40 jaar geleden , betreurt Escalera.