Hersenstructuren worden geactiveerd bij het observeren en beoordelen van een kunstwerk

▲ Afbeeldingen gemaakt door het bedrijf voor kunstmatige intelligentie Meta IA Photo

Eirinet Gómez

Krant La Jornada, donderdag 22 mei 2025, p. 6

Uit een onderzoek onder leiding van neurowetenschapper Francisco Fernández de Miguel van het Instituut voor Cellulaire Fysiologie van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM) blijkt dat meer dan de helft van de hersenstructuren wordt geactiveerd wanneer iemand een kunstwerk bekijkt en de inhoud ervan beoordeelt.

De ontdekking is het resultaat van een baanbrekend onderzoek op het gebied van neuro-esthetica in Mexico, waarbij de hersenreacties van mensen werden geanalyseerd die werden blootgesteld aan pre-Spaanse muurschilderingen uit Cacaxtla, Tlaxcala en de wijk Tetitla op de archeologische vindplaats Teotihuacan.

De artistieke ervaring stimuleert niet alleen de ogen: het spreekt ook de diepere hersengebieden aan die te maken hebben met plezier, visueel geheugen, empathie en rationele besluitvorming , legt Fernández de Miguel uit.

Met behulp van technieken als elektro-encefalografie, waarmee hersenactiviteit in realtime kan worden waargenomen, onderzoekt zijn team welke hersengebieden worden geactiveerd wanneer deelnemers naar deze werken kijken: welke gebieden functioneren als we iets mooi vinden? Welke als we het niet leuk vinden?

Herstelde afbeeldingen

Het experimentele protocol bestond uit het presenteren van digitaal gerestaureerde afbeeldingen van de muurschilderingen; specifieke details demonstreren, kleuren verwijderen of omkeren en deelnemers vragen aan te geven of ze de uitvoering mooi, heftig, warm of koud vonden. Met deze antwoorden bouwden de onderzoekers een semantisch netwerk om emoties, taal en hersenactiviteit aan elkaar te koppelen.

Wij gebruiken precolumbiaans muralisme omdat het veel voordelen heeft: het kent een kleurenschema met contrasten, geen schaduwen, geen volume , legt Fernández de Miguel uit.

Tussen 2011 en 2017 verzamelde het team informatie van meer dan duizend vrijwilligers in het Tlatelolco Museum in Mexico-Stad, dankzij een uitnodiging van María Teresa Uriarte, coördinator van het project Pre-Spaanse muurschilderingen in Mexico van het Instituut voor Esthetisch Onderzoek van de UNAM.

Het publiek deed vrijwillig mee. We zetten ze een elektro-encefalografiehelm op en registreerden de elektrische signalen van hun hersenen , herinnert de onderzoeker zich.

Esthetische ervaring

In 2021 werden de gegevens aangevuld met gegevens verkregen in het Diego Rivera Mural Museum, tijdens de tentoonstelling Imagography of Diversity: The Between-the-Middle of Culture , samengesteld door Adolfo Mantilla, academisch coördinator van de Academy of Arts.

De esthetische ervaring, legt Fernández de Miguel uit, begint met het zien: informatie komt binnen via de ogen, gaat naar de thalamus en vervolgens naar de visuele cortex, vanwaar het wordt verspreid naar andere hersengebieden. Het beoordelen van een kunstwerk is echter complexer, omdat hierbij interne hersengebieden betrokken zijn, zoals het limbisch systeem. Dit systeem reguleert emoties als angst, bezorgdheid en smaak.

De onderzoeker benadrukte dat de ontwikkeling van neuroimagingtechnieken weliswaar cruciaal is geweest bij dit soort onderzoeken, maar dat er nog steeds beperkingen zijn. Magnetic resonance imaging (MRI) meet niet rechtstreeks de hersenactiviteit, maar eerder de zuurstofvoorziening van de hersenen. En oppervlaktegegevens maken het voor ons niet eenvoudig om diepe structuren te bereiken , waarschuwde hij.

Desondanks gelooft hij dat neuro-esthetica, het vakgebied waarin dit onderzoek valt, een goed hulpmiddel is om de precieze reacties van de hersenen op werken die verschillende soorten percepties opleveren, te begrijpen.

Wij hebben geen perfecte techniek; Elektro-encefalografie heeft nadelen, net als Magnetic Resonance Imaging. Maar ze brengen ons wel dichter bij elkaar en dwingen ons vooral om interdisciplinaire onderzoeksprotocollen op te stellen, die ons dichter bij elkaar brengen en voor ons de norm stellen , zo dacht hij.

Hoewel er nog steeds een gebrek aan bewijs is om deze kennis te vertalen naar educatieve of therapeutische contexten, gelooft Fernández de Miguel dat de voordelen van kunst voor de geest duidelijk zijn. We hoeven niet allemaal kunstenaar te zijn, maar tekenen, creëren en over iets nadenken dat we leuk vinden, organiseert onze hersenen en scherpt ons abstracte denken. Dat is ook nodig om rationele beslissingen te nemen , concludeerde hij.