Purépechas en wetenschappers bundelen hun krachten om de Achoque te redden

▲ De achoque is een salamander die wordt beschouwd als een elixer vanwege zijn verrassende vermogen om zijn organen te regenereren. Exemplaar in het achoquereservaat in de gemeenschap San Jerónimo Purenchécuaro, aan de oevers van het meer van Pátzcuaro. Foto: AFP

▲ De achoque is een salamander die wordt beschouwd als een elixer vanwege zijn verrassende vermogen om zijn organen te regenereren. Exemplaar in het achoquereservaat in de gemeenschap San Jerónimo Purenchécuaro, aan de oevers van het meer van Pátzcuaro. Foto: AFP

▲ Meer van Pátzcuaro. Foto door AFP

AFP

Krant La Jornada, dinsdag 15 juli 2025, p. 6

San Jerónimo Purenchécuaro, Michigan. Vijf decennia lang verdiende Froylán Correa zijn geld met vissen in Pátzcuaro. In datzelfde meer wijdt hij zich nu aan het redden van de achoque, een salamander die wordt beschouwd als een elixer vanwege zijn verrassende vermogen om zijn organen te regenereren.

Deze amfibie is een verwant van de axolotl en wordt volgens de rode lijst van de International Union for Conservation of Nature ernstig bedreigd door overbevissing, vervuiling en wateronttrekking uit zijn leefgebied in Michoacán.

Om deze reden besloten biologen van de Universidad Michoacana om de Purépecha-gemeenschap van San Jerónimo Purenchécuaro te betrekken bij een project om de achoque, een endemische soort in het gebied, te reproduceren in ruil voor compensatie.

Correa, een zestiger die het meer door en door kent, is nauw betrokken bij zijn werk als verzamelaar van amfibieëneieren.

Er was veel botsing (...) nu weet de nieuwe generatie het niet meer , zegt de man over het dier, waarvan de kieuwen vol filamenten rond de kop op manen lijken.

De eieren worden door bioloog Rodolfo Pérez naar zijn laboratorium aan de Universidad Michoacana gebracht, waar ze uitkomen. Wanneer de amfibieën volgroeid zijn, keren ze terug naar de faciliteiten van de vissers, waar ze voor ze zorgen tot ze klaar zijn om in het meer te worden uitgezet, legt Israel Correa, een familielid van Froylán, uit.

De achoque behoort tot het geslacht Ambystoma , dat door de wetenschap wordt bestudeerd vanwege zijn buitengewone vermogen om verminkte ledematen en delen van organen, zoals de hersenen en het hart, te regenereren.

Hij is verwant aan de axolotl, die leeft in het merengebied van Xochimilco, in het zuiden van Mexico-Stad. Sinds 2021 staat de afbeelding van deze axolotl op de biljetten van 50 peso. Volgens een onderzoek van de Bank van Mexico wordt deze biljet door de bevolking als het aantrekkelijkste beschouwd.

Sinds de pre-Spaanse tijd wordt achoque gebruikt als voedsel en medicijn. Inheemse volkeren schrijven er voedings- en geneeskrachtige eigenschappen aan toe bij luchtwegaandoeningen.

Een karakteristiek kenmerk van zijn huid is dat hij kleurencombinaties vertoont waardoor hij nauwelijks zichtbaar is.

Volgens de legendes uit het stadje Pátzcuaro was de achoque aanvankelijk een kwaadaardige god die zich in de modder van het meer verstopte om te ontkomen aan de straf van andere goden.

De soort wordt nu met uitsterven bedreigd, waarschuwt bioloog Rodolfo Pérez, die met de hulp van de lokale bevolking probeert zoveel mogelijk eieren uit te broeden.

"Het heeft ons veel werk gekost ", geeft Pérez toe. Volgens hem is het vinden van financiële compensatie voor de vissers het grootste obstakel, aangezien de choques voortdurende aandacht vereisen.

We mogen geen dag overslaan zonder te komen, want als we dat doen, zullen ze ons de das omdoen (...) Regen of zonneschijn, of er nu feestjes zijn of niet, we moeten hier zijn , zegt Israel Correa.

Samenwerking tussen wetenschappers en de inheemse bevolking heeft geleid tot een stabiele achoquepopulatie, bestaande uit 80 tot 100 individuen in een heel klein deel van het meer, benadrukt Luis Escalera, collega van Pérez aan de Universidad Michoacana.

Dit bedrag is echter veel lager dan 40 jaar geleden , betreurt Escalera.