Nieuwe Europese weersatelliet cruciaal nu Trump klimaatonderzoek dwarsboomt

De lancering staat gepland voor de nacht van dinsdag op woensdag, vanaf de Europese basis in Kourou, in Frans-Guyana, met behulp van een Ariane 6-raket. In Noordwijk, het 'technische hart' van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, wordt de lancering live gevolgd.

De Nederlandse instituten KNMI, TNO en SRON leveren opnieuw een bijdrage aan de missie. Net als bij Sentinel-4, die vorige maand in de ruimte werd gebracht, en die speciaal is ontwikkeld om overdag boven Europa elk uur de luchtvervuiling te meten.

Zware storm en regen

De satellietmissies maken preciezere weersverwachtingen mogelijk, vooral als het gaat om zware stormen en regen. Daarmee passen ze binnen de taak die voor organisaties als het KNMI steeds crucialer wordt: waarschuwen voor extreem weer, zegt KNMI-directeur Ellen Verolme.

Betrokkenen zijn het erover eens: deze Europese satellietinstrumenten worden een stuk belangrijker nu de Amerikaanse president Donald Trump klimaatonderzoek steeds verder dwarsboomt. Zo zou de regering-Trump overwegen om de NASA te verplichten CO2-meetstations in de ruimte uit te schakelen. Ook zijn er onder Trump inmiddels honderden wetenschappers ontslagen.

Zouden er uiteindelijk helemaal geen Amerikaanse gegevens meer deze kant op komen, dan zal dat niet alleen gevolgen hebben voor klimaatonderzoek, maar ook impact kunnen hebben op de weersverwachting bij ons.

"Deze nieuwe satellieten meten net als andere Europese satellieten in de ochtend, terwijl die van de Amerikanen juist in de middag overkomen", legt Jan Fokke Meirink van het KNMI uit. "Wereldwijd is dat op elkaar afgestemd." Dat betekent dat als de Amerikaanse data zouden wegvallen, er gaten in de dekking komen.

Al is dat ook niet het einde van de wereld, zegt Meirink. "Want we maken ook gebruik van gegevens van Japanse en Chinese satellieten." Wel noemt hij het 'heel jammer' als de Amerikanen zich terugtrekken. Want juist doordat we wereldwijd alle data delen, kunnen we volgens hem 'grote successen boeken'.

Het KNMI zegt nu nog evenveel data te krijgen uit de VS. Maar de zorgen onder Europese wetenschappers over de ontwikkelingen in de VS zijn groot. Wereldwijd merken klimaatonderzoekers de gevolgen omdat overal wordt gewerkt met Amerikaanse data. Ook Nederlandse universiteiten zoals de TU Delft worden erdoor geraakt.

Ook Brussel maakt zich zorgen. Vooral omdat de Amerikaanse 'terugtrekking' misschien ook de eigen Europese programma's kan beïnvloeden, bevestigt een medewerkster van de Europese Commissie op een bijeenkomst over de nieuwe satellieten bij het KNMI in De Bilt.

De nieuwe satellietmissies Sentinel-4 en -5 zullen meer informatie gaan leveren over een heel scala aan stoffen in de atmosfeer, bijvoorbeeld de hoeveelheid methaan en koolstofmonoxide. Ook zal de satelliet meer kennis opleveren over de uitstoot van ammoniak en stikstofoxides, die vooral in Nederland een groot probleem oplevert.

Aan de lancering ging een periode van 20 jaar aan onderzoek en ontwikkeling vooraf. Nederlandse instituten werkten mee aan de raket, de zonnepanelen en de satelliet.

"We blijven de samenwerking met de Amerikanen zoeken, maar we zorgen wel dat er meer en meer in Europa zelf gebouwd en gerealiseerd wordt", zegt dezelfde medewerkster, die niet bij naam genoemd wil worden.

De Europese Commissie probeert ook nauwere relaties aan te knopen met andere landen. "We kijken daarvoor bijvoorbeeld naar Japan, Canada en landen in Zuid-Amerika zoals Brazilië."

Over bezuinigingen op weer- en klimaatonderzoek in de VS maakten we eerder deze video:

Toegang tot de satellietgegevens is gratis. Ze ondersteunen ook het Nederlandse en Europese beleid om luchtverontreiniging te verminderen, en de luchtkwaliteit beter te monitoren.

Dat de regering-Trump mogelijk de belangrijke CO2-instrumenten in de ruimte wil stopzetten, wordt bevestigd door NASA-medewerkers aan Amerikaanse media. Maar uit angst voor ontslag willen zij anoniem blijven.

'Trump doet aan censuur'

Dit voorjaar schreven bijna 2000 Amerikaanse wetenschappers in een open brief dat de regering-Trump aan censuur in de wetenschap doet.

"De zoektocht naar waarheid – de missie van de wetenschap – vereist dat wetenschappers vrijelijk nieuwe vragen onderzoeken en hun bevindingen eerlijk rapporteren, onafhankelijk van specifieke belangen. De regering maakt gebruik van censuur en ondermijnt deze onafhankelijkheid", schreven ze.

Eerder maakten we ook deze video, over een satelliet die ontbossing in kaart brengt:

De Amerikaanse regering blokkeert volgens hen vooral onderzoek naar onderwerpen waar Trump bezwaar tegen heeft, zoals klimaatverandering. De ontslagen hebben onder meer gevolgen voor het onderhoud van drijvende meetboeien in de oceaan die klimaatverandering bestuderen, en voor de voorbereiding van nieuwe weersatellieten die oudere moeten vervangen.

Budgetten gehalveerd

Erg triest, zeggen klimaatwetenschappers in Nederland, omdat Amerika juist altijd heel belangrijk was in het onderzoek. Vooral het gemak en de willekeur waarmee in de organisaties gesneden wordt, leidt tot onbegrip.

Sommige budgetten van afdelingen werden met één pennenstreek gehalveerd. Ook wordt gevreesd voor een ontwikkeling waarbij de EU in reactie op het verdwijnen van Amerikaanse data, zelf ook geen gegevens meer wil leveren aan de VS.