Barbara Piwnik: Aanbeveling van rechter Żurek zal de verdeeldheid in de gemeenschap vergroten
Barbara Piwnik: Hmm... Ik vind het lastig om de juiste woorden te vinden om deze vraag te beantwoorden. Dat komt doordat de situatie in het rechtssysteem, op zijn zachtst gezegd, niet goed is. Fundamentele kwesties die belangrijk zijn voor burgers zijn niet opgelost. De langverwachte scheiding van de rollen van minister van Justitie en procureur-generaal is niet doorgevoerd, en die laatste rol brengt enorme verwachtingen met zich mee. Toen ik aantrad, was ik inderdaad ook procureur-generaal, maar dan als strafrechter. Waldemar Żurek is daarentegen ambtenaar, dus ik denk dat de uitdagingen die gepaard gaan met het vervullen van deze rol zo talrijk zullen zijn dat je je ze vandaag de dag nauwelijks kunt voorstellen.
De acties van de rechter de afgelopen jaren, zijn verschillende publieke uitlatingen, waren veelzeggend, met hun confronterende toon. We bevinden ons op een punt waarop we behoefte hebben aan een kalme, inhoudelijke discussie, gericht op de belangrijkste kwesties – niet vanuit het perspectief van rechters, maar vanuit dat van burgers – namelijk orde en rechtszekerheid. Ik vrees dat daar in de nabije toekomst geen kans meer op zal zijn.
Drie weken geleden kondigde de eerste president van het Hooggerechtshof op raadselachtige wijze aan dat ze een plan zou presenteren om deze impasse te doorbreken. Het idee, zo beweert ze, is gebaseerd op een voorstel van enkele zogenaamde senior rechters van het Hooggerechtshof en is bedoeld als een poging tot een verzoenende oplossing. Ondertussen blijkt dat de minister, bekend om zijn compromisloze aanpak en harde houding tegenover de zogenaamde nieuwe rechters, de gesprekspartner in deze zaak zal zijn.Precies, maar wat betekent "harde lijn"? Een rechter is gebonden aan een reeks ethische principes voor de uitoefening van zijn beroep. Deze principes bevatten een aantal diepgaande, wijze gedachten die bepalen hoe een rechter zou moeten functioneren. Over het algemeen impliceren ze dat een rechter minder mag. Ik raad u aan deze principes te lezen en de uitspraken van rechters te analyseren, inclusief de rechter die minister van Justitie zal worden. Het gedrag van een rechter mag niet eens de schijn wekken van gebrek aan respect voor de wet. Bovendien dient een rechter zorg te dragen voor het gezag van zijn ambt, het welzijn van de rechtbank waarin hij werkt, het welzijn van het rechtssysteem en de constitutionele positie van de rechterlijke macht. Met andere woorden, hij dient terughoudendheid te betrachten en gedrag te vermijden dat de waardigheid van de rechter in diskrediet kan brengen of het vertrouwen in zijn onpartijdigheid kan ondermijnen. Het internet vergeet niets. Deze verdeling van rechters, al die aankondigingen van een soort afrekening, die niet worden ondersteund door de aangenomen, reeds geldende wetgeving, is dan ook niet wat ik verwacht van een rechter die van ambt verandert en het ambt van Minister van Justitie op zich gaat nemen.
En wat verwacht je dan?Acties die de situatie zouden kalmeren en de problemen zouden oplossen binnen het kader van de geldende wetgeving. Aangezien er nog geen wetswijzigingen zijn doorgevoerd die een duidelijke regeling mogelijk maken voor de status van rechters die na 2018 op aanbeveling van de Nationale Raad voor Justitie zijn benoemd, verandert dit niets aan het feit dat het probleem binnen het kader van de wet moet worden opgelost, niet op basis van persoonlijke voorkeuren of het gebrek daaraan. Of op basis van negatieve ervaringen en emoties uit voorgaande jaren. Dit kan niet worden toegestaan. En daarom vrees ik wat de realiteit van de komende weken zal zijn.
Het is waar dat de rechter zal moeten aftreden, maar weet u welke problemen dat in de toekomst met zich mee zal brengen?
Betekent dit dat zijn mogelijke terugkeer naar zijn eerdere functie afhankelijk is van de instemming van de Nationale Raad van Justitie en dat herbenoeming door de president vereist is?Precies. En het is niet zo dat zo'n verzoek tot herbenoeming automatisch wordt goedgekeurd door de Nationale Raad van Justitie. De president kan hem ook, jawel, herbenoemen, maar hij zal nog steeds moeten voldoen aan de eisen voor het ambt van rechter. Daarom kunnen de maatregelen die hij als minister neemt, laten we ze radicaal noemen, zelfs op applaus rekenen. Als ze echter onder de toepasselijke wetgeving worden bevraagd, zouden ze in de toekomst zijn terugkeer naar de rechterlijke macht kunnen belemmeren.
Het zou dus een enkeltje kunnen zijn?Misschien, hoewel alles zal afhangen van de samenloop van omstandigheden en belangen, en natuurlijk van hoe de kandidaat voor minister van Justitie zijn rol zal vervullen. Zodra hij is benoemd, want voorlopig hebben we het nog steeds alleen over een aanbeveling. Deze kandidatuur zal binnenkort een verhit debat binnen de rechterlijke gemeenschap ontketenen, als dat al niet is gebeurd. Helaas heeft de rechter, nu kandidaat voor minister, in het verleden duidelijk zijn sympathie, of het gebrek daaraan, uitgesproken. We herinneren ons bijvoorbeeld allemaal de melding aan het Openbaar Ministerie waarin rechter Żurek de zogenaamde neo-rechters ervan beschuldigde zich voor te doen als rechter van het Hooggerechtshof en hun bevoegdheden te overschrijden. Helaas is het geen geheim dat er grote verdeeldheid heerst binnen de gemeenschap, en het zou kunnen blijken dat het aanbevelen van Waldemar Żurek niet alleen de situatie niet kalmeert, maar zelfs de vijandigheid tussen rechters onderling zal aanwakkeren.
Dit is zeer kwalijk, want het is werkelijk in het belang van ons allemaal, de burgers, dat de rechterlijke macht gescheiden is en in evenwicht met de andere takken van de overheid. Zij kan niet de rol van de wetgevende macht overnemen en eisen dat wetsvoorstellen die zijn opgesteld door rechterlijke verenigingen, enz., worden aangenomen, omdat dat niet de taak van de rechterlijke macht is. Rechtbanken moeten onafhankelijkheid en onpartijdigheid garanderen; burgers moeten er zeker van zijn dat zij worden berecht door mensen die over alle kwaliteiten beschikken die nodig zijn om het ambt van rechter te bekleden. En de andere twee takken van de overheid kunnen geen invloed uitoefenen op de rechterlijke macht.
Bent u van mening dat de goedkeuring van een nieuwe wet inzake de Nationale Raad voor Justitie een voorwaarde is voor het verbeteren van de situatie in het rechtssysteem?Dit is een onderwerp voor een aparte discussie. De situatie is complex. Enerzijds wordt de grondwettelijkheid van dit orgaan in twijfel getrokken, anderzijds legitimeren de politici die erin zitting hebben het op de een of andere manier. Daardoor begrijpt de gemiddelde burger niet meer echt waar het allemaal om draait. Ik deel echter niet de mening dat de Nationale Raad voor de Rechtspraak eerst moet worden hersteld, want naar mijn mening moeten we beginnen met het reguleren van de status van zogenaamde nieuwe rechters.
Welke methode we ook kiezen voor de verkiezing van de rechterlijke leden van dit orgaan – of rechters hen nu zelf kiezen in algemene verkiezingen, of dat rechterlijke groepen individuele kandidaten aanbevelen waaruit de Sejm vervolgens de selectie maakt – het moet eerst duidelijk zijn wie rechter is en wie niet. Dit impliceert de vraag wie het recht heeft om te kiezen en gekozen te worden. Als we de situatie van rechters niet reguleren, zal het onmogelijk zijn om een goede wet op de Nationale Raad voor de Rechtspraak te creëren, een wet die voor alle partijen aanvaardbaar is.
Laten we beginnen met eens en voor altijd vast te stellen wat de oorzaak is van de verdeeldheid, en dan verder gaan. Maar ik zie het niet die kant op gaan. Jammer.
RP
