De nieuwe Poolse minister van Justitie ontslaat tientallen gerechtshoofden om de rechterlijke macht ‘op te schonen’.

In een van zijn eerste besluiten heeft de nieuw benoemde minister van Justitie Waldemar Żurek een verzoek ingediend om 46 presidenten en vice-presidenten van rechtbanken en negen ambtenaren van het ministerie van Justitie te ontslaan.

Żurek zegt dat de maatregelen deel uitmaken van het mandaat dat hij van premier Donald Tusk heeft gekregen om de ‘opruiming’ van het rechtssysteem te versnellen na de ‘puinhoop’ die de voormalige regering van Recht en Rechtvaardigheid (PiS) heeft achtergelaten.

De nieuwe minister van Justitie, een voormalig rechter die regelmatig in conflict kwam met de PiS-regering vanwege de controversiële gerechtelijke hervormingen, verving Adam Bodnar als onderdeel van een vorige week door Tusk aangekondigde regeringswisseling . Hij is tevens procureur-generaal.

Tijdens zijn eerste persconferentie op donderdag zei Żurek dat zijn voornaamste doel het ‘herstel van de rechtsstaat’ zou zijn. Volgens hem was die nog steeds in gevaar, ondanks het feit dat PiS 19 maanden geleden van de macht was verdreven.

"Ik ben een professional die hierheen is gekomen om de rotzooi op te ruimen, omdat ik het systeem ken", aldus Żurek, geciteerd door de krant Gazeta Wyborcza . Hij voegde eraan toe dat de premier hem onafhankelijkheid garandeerde, in de verwachting dat de verbeteringen in het rechtssysteem door de burgers zouden worden gevoeld.

Nadat PiS in 2015 aan de macht kwam, hervormde het het Constitutionele Hof (TK) , het Hooggerechtshof en de Nationale Raad voor Justitie (KRS) , evenals de lagere rechtbanken. Ook breidde het de bevoegdheden van de minister van Justitie uit om gerechtsfunctionarissen te benoemen en te ontslaan.

Verschillende Poolse en Europese rechtbanken, deskundige instanties en het Poolse publiek zijn van mening dat de acties van PiS een schending van de rechtsstaat en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht vormen. De rechtbanken komen hierdoor onder grotere politieke controle te staan en werken minder efficiënt.

Als onderdeel van de pogingen om de hervorming van de rechterlijke macht een impuls te geven, maakte Żurek vandaag bekend dat hij heeft besloten om 46 presidenten en vicepresidenten van rechtbanken in heel Polen te ontslaan, evenals negen mensen uit delegaties binnen het ministerie van Justitie.

De minister verzocht het ministerie van Binnenlandse Zaken ook om het ontslag te overwegen van meer dan 40 nieuw benoemde rechters die als kiescommissarissen fungeerden, omdat zij volgens hem niet geloofwaardig genoeg waren.

Hij ontsloeg ook de laatste overgebleven disciplinaire functionaris die was aangesteld door de minister van Justitie uit het PiS-tijdperk, Zbigniew Ziobro, en riep op tot het ontslag van anderen op districts- en hogerberoepsniveau.

Żurek zei ondertussen dat hij Małgorzata Manowska niet langer zou aanduiden als opperrechter van het Hooggerechtshof, maar als waarnemend hoofd, vanwege zorgen over haar benoemingsproces. Zij is een van de zogenaamde "neo-rechters" die genomineerd zijn nadat PiS de Nationale Raad voor Justitie op een manier heeft hervormd die deze onwettig heeft gemaakt.

De eerste zichtbare impact van Żureks maatregelen was woensdag merkbaar, toen de schorsingen werden doorgegeven aan rechtbankfunctionarissen. Onder hen was Małgorzata Thereforel-Święckowska, de echtgenote van Bogdan Święczkowski , hoofd van het Constitutionele Hof en voormalig nationaal aanklager bij PiS.

Święczkowski reageerde boos op de schorsing van zijn vrouw en noemde het "een wraakactie" en beschuldigde Żurek van politieke motieven. "Geen enkele andere reden rechtvaardigt de beslissing van de minister, die, gedreven door kleingeestigheid, wraak neemt op de acties van het Constitutionele Hof", zei hij .

De regering beschouwt het Constitutioneel Hof ook niet als legitiem vanwege de aanwezigheid van rechters die illegaal zijn benoemd onder de PiS. Ze heeft geweigerd een uitspraak van het Constitutioneel Hof uit 2024 te publiceren, die de bevoegdheid van de minister van Justitie om presidenten van rechtbanken te ontslaan zonder het advies van de Nationale Raad voor Justitie probeerde te blokkeren. Żurek heeft, net als zijn voorganger Bodnar, die uitspraak genegeerd.

Vandaag kondigde Żurek ook aan dat hij de twee civiele rechtszaken die hij tegen de staatskas had aangespannen vanwege de acties die de PiS-autoriteiten tegen hem hadden ondernomen, zal laten vallen. Zijn benoeming tot minister van Justitie had de vreemde situatie gecreëerd waarin hij in de rechtszaak zowel werd beschuldigd als schuldig bevonden.

"Ik vond deze situatie ongemakkelijk en mijn persoonlijke rechten, waar ik als burger recht op heb, worden in deze situatie opzijgezet", zei hij.

In het eerste geval eiste hij een schadevergoeding van 150.000 zloty (€ 35.000) voor wat hij omschreef als een intimidatiecampagne nadat hij openlijk kritiek had geuit op de gerechtelijke hervormingen van de PiS – inclusief disciplinaire maatregelen, toezicht en persoonlijke inmenging door het ministerie van Justitie.

In de tweede zaak, die mogelijk een waarde heeft van maximaal 1 miljoen PLN, werden verschillende staatsinstellingen ervan beschuldigd hem onrechtmatig uit de KRS te hebben verwijderd en zijn vermogensaangiften te hebben gelekt.

Hoofdafbeelding: Ministerie van Justitie (onder CC BY-NC-ND 3.0 PL )