Prof. Wiącek: Er zijn manieren om het beëdigingsproces voor assessoren te verbeteren

Op 31 juli zal de president de nominaties eindelijk aan de gerechtelijke assessoren voorleggen. Dit is het einde van de soap waarin de hoofdpersonen – afgestudeerden van de Nationale School voor Rechtspraak en Openbaar Ministerie – hun werk niet kunnen beginnen en berooid achterblijven terwijl ze wachten op de handtekening van de president en de medeondertekening van de premier. De hele nominatieprocedure duurt zo lang dat de gerechtelijke assessoren tegen de tijd dat deze is afgerond, hun recht op een toelage en verzekering verliezen. Hoewel de Commissaris voor de Mensenrechten (HR) jaarlijks in deze kwestie tussenbeide komt bij de kanselarijen van de premier en de president, zouden we volgend jaar een herhaling van dit spektakel kunnen zien. Dit is een structureel probleem, dus zou het niet via wetgeving moeten worden aangepakt?

Er is weinig ruimte voor wetgevende inmenging. In 2007 deed het Constitutioneel Hof uitspraak over rechters in opleiding en introduceerde een zeer rigide kader met betrekking tot de normen waaraan hun mandaat moet voldoen. Het Hof oordeelde dat de toenmalige structuur voor de benoeming van rechters in opleiding (die door de minister van Justitie werden benoemd) ongrondwettelijk was en oordeelde dat zij onvoldoende onafhankelijkheidsgaranties boden. Het huidige wettelijke kader, dat uitgaat van de deelname van zowel de president als de premier aan de benoemingsprocedure, is dan ook een gevolg van die uitspraak.

Uiteraard mogen we ook de deelname van de Nationale Raad voor Justitie niet onvermeld laten.

Ja. Tot nu toe heeft dit echter zo gewerkt dat KSSiP-afgestudeerden niet als "slachtoffer" van de rechtsstaatcrisis in Polen zijn behandeld. De rol van de Nationale Raad voor Justitie is in dit geval zeer beperkt; deze heeft geen beslissende beslissingsbevoegdheid, aangezien KSSiP-afgestudeerden recht hebben op een aanbeveling van de Nationale Raad voor Justitie. Merk ook op dat zelfs in het wetsontwerp tot herstel van de constitutionele orde, opgesteld door de Codificatiecommissie voor de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie, die onder het Ministerie van Justitie valt, de status van assessoren – aangesteld met deelname van de Nationale Raad voor Justitie – niet ter discussie wordt gesteld, ondanks de twijfelachtige bevoegdheid van de Nationale Raad voor Justitie.

Het is waar dat de auteurs van het project uitleggen dat in het geval van assessoren de rol van de Nationale Raad voor Justitie puur technisch is.

Precies. Dit meerfasen- en complexe nominatieproces kan echter niet worden vereenvoudigd binnen het huidige wettelijke kader. Maar als het te lang duurt, vallen KSSiP-afgestudeerden – vier maanden na het afronden van hun opleiding – in een juridisch vacuüm. Ze zijn dan geen KSSiP-student meer, maar ook nog geen assessoren – en blijven dus in een vacuüm.

Dit zijn mensen die jarenlang hebben gestudeerd ter voorbereiding op hun functie als rechter en gewoon hun professionele carrière willen beginnen. Dit is niet alleen belangrijk vanuit professioneel oogpunt, maar ook vanuit persoonlijk oogpunt, want na vier maanden ontvangen ze geen toelage meer en zijn ze niet langer verzekerd voor ziektekosten – omdat ze niet langer afgestudeerd zijn en nog geen assessor. We ontvangen klachten, die we beantwoorden door verzoeken in te dienen bij de president over de status van de benoemingsprocedures. De Ombudsman heeft echter niet de bevoegdheid om de beslissingen van de president of de premier te beïnvloeden. Als Ombudsman kon ik alleen maar de kwestie voorleggen aan de bevoegde autoriteiten en hopen dat het zou worden opgelost.

Afgestudeerden van KSSiP, die slachtoffer zijn van de laksheid van de overheid, willen dat hun studiebeurs wordt verlengd totdat ze worden benoemd tot assessor. Dziennik Gazeta Prawna meldde dat het ministerie van Justitie hierover nadenkt.

Dit is een idee dat deze situatie tot op zekere hoogte zou kunnen aanpakken. Laten we ook niet vergeten dat het hier niet alleen om beurzen gaat, maar ook om ziektekostenverzekeringen.

Maar zou dit niet slechts een gedeeltelijke oplossing voor het probleem zijn? Het langdurige proces van het aanstellen van assessoren schaadt niet alleen de assessoren zelf, maar ook de burgers die wachten op de behandeling van hun zaak. Vanuit maatschappelijk perspectief is het van cruciaal belang dat ze zo snel mogelijk aan de slag gaan en de druk op het rechtssysteem verminderen.

Dat klopt, maar we hebben nog steeds te maken met een onopgeloste crisis in de Poolse rechterlijke macht, wat bijdraagt aan de inefficiëntie van de rechterlijke macht. Aan de andere kant, zoals ik al zei, betekent het wettelijk kader dat voortvloeit uit de uitspraak van het Constitutioneel Hof uit 2007 dat er momenteel geen andere procedure bestaat voor de benoeming van assessoren die in overeenstemming is met de grondwet.

Als het systeem niet vereenvoudigd kan worden, zou het werk van individuele instanties wellicht versneld kunnen worden. De Votum KSSiP Graduates and Trainees Association is van mening dat er strikte deadlines moeten worden gesteld aan individuele instanties voor het voltooien van specifieke taken en het indienen van documentatie. Zou dit acceptabel zijn?

Dit kan niet worden uitgesloten. Bedenk dat het benoemen van een assessor geen presidentieel prerogatief is. Door een assessor te benoemen, handelt de president niet rechtstreeks onder de grondwet. Omdat dit geen presidentieel prerogatief is, maar een wettelijke bevoegdheid, heeft de wetgever een ruimere handelingsvrijheid bij het bepalen van de procedure waaraan het staatshoofd deelneemt. De specifieke deadlines zijn discutabel, maar naar mijn mening zou een dergelijke oplossing acceptabel zijn, vooral gezien het feit dat een KSSiP-afgestudeerde na zijn afstuderen de verwachting, de legitieme verwachting, heeft om benoemd te worden tot assessor. Het is daarom niet zo dat de president of premier discretionaire bevoegdheid uitoefent door een medeondertekening te verlenen. Deze instanties implementeren de verwachting van KSSiP-afgestudeerden. Dit pleit ervoor om het benoemingsproces van assessoren gedetailleerder te reguleren dan momenteel het geval is.