Tijdelijk monument voor Poolse slachtoffers van nazi-Duitse bezetting onthuld in Berlijn

In Berlijn is een tijdelijk monument onthuld voor de Poolse slachtoffers van de nazi-Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit werd in april aangekondigd door de Duitse minister van Cultuur, Claudia Roth.

Het monument – ​​gelegen op de plek waar Adolf Hitler de invasie van Polen aankondigde – heeft de vorm van een grote zwerfkei met een bronzen informatiebord. Het zal later worden vervangen door een permanent monument, het Pools-Duitse Huis .

Maar het nieuw opgerichte rotsblok leidt tot kritiek in Polen, vooral vanuit de hoek van politici van de nationaal-conservatieve Recht en Rechtvaardigheid (PiS), de grootste oppositiepartij van Polen.

Het tijdelijke monument werd gisteren onthuld op een symbolische locatie: de voormalige Kroller Opera, die van 1933 tot 1942 dienst deed als vergaderzaal van de Reichstag, het Duitse parlement. Daar kondigde Hitler op 1 september 1939 de inval in Polen aan.

De kei, geplaatst onder een wilde appelboom, weegt bijna 30 ton. Daaronder staat op de bronzen plaquette: "Aan de Poolse slachtoffers van het nazisme en de slachtoffers van de Duitse bezetting en terreur in Polen 1939-1945", zowel in het Pools als in het Duits.

"We dichten de kloof in de herinneringscultuur", zei Kai Wegner, burgemeester van Berlijn, bij de onthulling, geciteerd door de Poolse nieuwswebsite Interia.

"Deze steen is een schuldbekentenis. Zonder schuldbekentenis is er geen verzoening mogelijk", aldus architect Florian Mausbach, een van de initiatiefnemers van het monument, geciteerd door het Duitse nieuwsprogramma Tagesschau.

Heiko Maas, voormalig Duits minister van Buitenlandse Zaken en voorzitter van het Duitse Instituut voor Poolse Zaken (DPI), benadrukte dat "dit een dag is waar we al heel lang op wachten", meldde de Poolse omroep TVN24.

Hij prees het Duitse burgerinitiatief uit 2017 dat de weg vrijmaakte voor het monument en zei dat "wij Duitsers ons onvoldoende bewust zijn van de ellende, pijn en vernietiging die ons land tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Polen heeft gebracht."

Ondertussen herinnerde de Poolse minister van Cultuur Hanna Wróblewska, die ook aanwezig was bij de onthulling, eraan dat de oproep van burgers voor een gedenkteken in 2017 begon met de herinnering dat "er bijna geen Poolse familie is die niet is getroffen door de Duitse bezetting in de periode 1939-1945."

Wróblewska, geciteerd door TVN24, voegde eraan toe dat het monument “een verantwoordelijkheid is die bestaat uit de moed om naar het verleden te kijken zonder moeilijke kwesties uit de weg te gaan, zonder er in stilte aan voorbij te gaan, zonder te vergeten.”

Het tijdelijke monument werd echter ook in Polen bekritiseerd door politici van de belangrijkste oppositiepartij PiS.

"Vandaag in Berlijn een gênante komedie: na tientallen jaren van gebabbel, resoluties van de Bondsdag, grootse aankondigingen en voortdurende 'conceptwijzigingen', gaan ze een tijdelijke... steen onthullen", schreef Piotr Gliński, parlementslid en voormalig minister van Cultuur. "Geen enkele soevereine Poolse regering zou aan deze vermenging mogen deelnemen."

Intussen schreef Mateusz Morawiecki, voormalig premier van de PiS en huidig ​​voorzitter van de Europese Conservatieven en Hervormers Partij, dat de kei “geen waardige herdenking van de Poolse slachtoffers is, maar een groteske.”

"Geen enkele Poolse politicus zou voor een steen moeten buigen totdat de Duitsers voor de waarheid knielen en rekenschap afleggen voor hun misdaden", voegde hij eraan toe. Morawiecki en PiS hebben Duitsland herhaaldelijk opgeroepen om oorlogsschade aan Polen te vergoeden .

Het idee om de Poolse slachtoffers van de nazi-Duitse bezetting tijdens de oorlog te herdenken, ontstond voor het eerst in 2017 in Duitsland, toen een groep van ongeveer 140 burgers, politici en sociale activisten opriep tot de oprichting van een monument in Berlijn.

Eerder hadden Poolse politici en Auschwitz-overlevende Władysław Bartoszewski al herhaaldelijk opgeroepen tot de oprichting van een dergelijk monument. Hij benadrukte daarbij dat Duitsland het lijden van de Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog zichtbaar moest herdenken.

De Duitse federale regering, de Bondsdag, keurde in november 2020 voor het eerst plannen goed om een ​​monument ter ere van de Poolse slachtoffers op te richten. Het voorstel kreeg steun van alle politieke partijen, behalve de extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD).

Pas in augustus 2023 schetste het Duitse ministerie van Cultuur de plannen voor het monument, dat de vorm moet krijgen van een ‘Pools-Duits Huis ter herdenking van het lijden dat in de jaren 1939-1945 in Polen heeft plaatsgevonden, alsook van de wrede dood van meer dan vijf miljoen Poolse burgers, waaronder ongeveer drie miljoen Joden.’

Het geplande Pools-Duitse Huis richt zich op de wreedheden van de oorlog, maar wil ook de historische banden van vóór en na de oorlog laten zien. Denk bijvoorbeeld aan de rol van Duitsland bij de delingen van Polen van eind 18e tot begin 20e eeuw, de migratie van Polen naar Duits grondgebied en de integratie van Polen in de EU en de NAVO.

Het idee werd in juni 2024 uiteindelijk goedgekeurd door de Duitse regering. Daarna werd het project teruggestuurd naar de Bondsdag voor uitvoering.

Naar schatting zijn bijna zes miljoen Poolse burgers – ongeveer de helft daarvan zijn Poolse Joden – omgekomen als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Dat is 17% van de Poolse bevolking van vóór de oorlog, het hoogste relatieve dodental van alle landen tijdens de oorlog.

De Duitse bezetters verwoestten ook veel Poolse steden, waaronder de hoofdstad Warschau, waar ongeveer 85% van de gebouwen verwoest werd . Ook plunderden of vernietigden ze een groot deel van het Poolse culturele erfgoed .

Die pijnlijke erfenis blijft tot op de dag van vandaag voor spanningen zorgen, met name onder het bewind van de PiS-regering, die een poging heeft gedaan om oorlogsherstel van Duitsland te verkrijgen . Berlin betoogt dat er geen wettelijke basis is voor die claims.

Hoofdfotocredit: MKiDN (onder CC BY-NC-ND 3.0 PL )