De harthelling

Ik vind het artistieke thema van de Annunciatie bijzonder mooi, vooral vanwege het concept van conceptione per aurem , dat de gedachte weergeeft dat het woord – het werkwoord – leven kan genereren zonder de noodzaak van fysiek contact, enkel door middel van woorden. Maria hoort de aankondiging van de engel en door dit luisteren begint een nieuw bestaan. Deze opvatting via het oor, die de theologische sfeer en interpretatie verlaat, vindt een weerklank in de manier waarop cultuur altijd is overgedragen: via mondelinge overlevering, via gesproken tradities, via mythen en verhalen die het menselijk denken vormgeven.

Net zoals Maria enkel ontvangen wordt door het woord dat haar transformeert, zo wordt ook een mens op deze manier gevormd en groeit hij, als een constructie (voor mensen, volgens Sartre, gaat het bestaan ​​vooraf aan de essentie, dat wil zeggen, wat de mensheid definieert en essentieel is, verschijnt na de geboorte. Iets zo eenvoudig – en zo complex, zo triviaal en universeel – als het gebruik van taal, vereist leren, de aanwezigheid van de ander die, door tot ons te spreken, ons in staat stelt te communiceren en kennis uit te wisselen).

Cultuur is daarom een ​​onzichtbaar ontstaansproces, waarin het gehoor en de interpretatie het vlees en het bloed verlengen en uitbreiden: ze worden een bloei van de biologie. Iedereen die naar cultuur luistert en deze in zich opneemt, wordt erdoor herboren. Zo is er sprake van een voortdurende aankondiging: wie aandachtig luistert, bedenkt iets nieuws in zichzelf en wordt deel van een onstoffelijke lijn die zich door de tijd uitstrekt. We kunnen zeggen dat er sprake is van een permanente draagtijd, net zoals er bij het delen van cultuur sprake is van een permanente partogenese.

“Vóór de confrontatie met het boek is er de stem van de moeder, of in sommige gevallen de stem van de vader, of zelfs in bepaalde culturele contexten de stem van de grootmoeder of een andere persoon die voor het kind zorgt, die verhalen leest of vertelt”, schreef Michèle Petit. En misschien is het interessant om te bedenken dat er ook andere manieren zijn om gedachten te transporteren, niet altijd per aurem . Ik citeer Petit nogmaals: ‘Lange tijd stonden mondelinge en schriftelijke communicatie tegenover elkaar, hoewel boek en stem hand in hand gaan en vooral de bibliotheek een ‘natuurlijke’ omgeving is voor mondelinge communicatie: het is de plek van duizenden stemmen die verborgen liggen in boeken die geschreven zijn vanuit de innerlijke stem van een auteur. Bij het lezen herbeleeft iedere lezer deze stem, die soms al eeuwen oud is. Maar voor mensen die ver van de gedrukte media zijn opgegroeid, moet iemand zijn stem laten horen, zodat ze kunnen begrijpen wat het boek vertelt.

De stem is niet altijd vruchtbaar in positieve zin, het is ook een wapen, het kwetst ook, net zo gemakkelijk als het een dialoog creëert, beledigt en haat opwekt. Het is zo dat het hart oren heeft. Over deze hartstochtelijke oren schreef António Vieira het volgende: "Hoe vaak is je het ene verteld en het andere begrepen? Hoe vaak hoor je wat je niet hoort? Hoe vaak heeft de eer van een ander aan een draadje tussen zijn mond en onze oren gehangen? En zo God het wil, zou ze niet opgehangen worden. Dit gebeurt wanneer mensen met hun oren horen; maar wanneer ze met hun hart horen, is het nog erger. En horen harten ook? Heb je nooit harten gezien? Harten hebben ook oren, en wees er zeker van dat ieder hoort, niet naar zijn oren, maar naar zijn hart en neiging. En verder: "Ieder hoort naar zijn hart en neiging. God verlos ons van een kwaadaardig hart. Als u een Te Deum laudamus hoort, dan zegt u dat u een excommunicatiebrief hebt gehoord. Zij die horen, zijn de oren. En zij die goed of slecht horen, zijn de harten. Alles wat via het oor binnenkomt, echoot in het hart, en naarmate het hart geaard is, zo worden de echo's gevormd.»