De herinnering aan branden vervaagt sneller dan de vlammen zelf. Redactioneel artikel door Rui Tavares Guedes

Hoe gemakkelijk en verleidelijk het ook kan zijn om direct te reageren op actuele gebeurtenissen, vooral wanneer ze controverse en verontwaardiging oproepen, het is belangrijk om geen kort geheugen te hebben. En, zelfs als het tegen de stroom in gaat, probeer gebeurtenissen niet als op zichzelf staande gevallen te bekijken, maar vanuit een minimaal historisch perspectief.

Dit alleen al zal bijvoorbeeld voldoende zijn om ons te laten begrijpen dat er, in tegenstelling tot overhaaste en snel opgeblazen percepties, aanzienlijke vooruitgang is geboekt in de manier waarop branden in Portugal worden bestreden – ook al doet de wreedheid van het gebied dat de afgelopen dagen is afgebrand ons anders vermoeden. En zelfs al worden, zoals altijd, de gebruikelijke en eindeloze beschuldigingen over het gebrek aan middelen, het gebrek aan coördinatie van de strijdkrachten ter plaatse, de vertraging in hulpverzoeken en het onvermogen tot communicatie – die in opeenvolgende regeringen tot het verplichte curriculum lijken te behoren voor het aannemen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken – herhaald.

Maar eerlijk is eerlijk: tot voor kort leefden we in een soort prehistorisch tijdperk van brandbestrijding. Tegenwoordig maakt niemand zich er meer druk om, maar het is goed om te onthouden dat in 2017 het zogenaamde "officiële brandseizoen" nog werd afgekondigd door middel van een verordening die in de Staatscourant werd gepubliceerd. Alleen tussen 1 juli en 30 september werden alle middelen ingezet en waren activiteiten die brandgevaarlijk konden zijn, verboden.

De les van deze bureaucratische kijk op de natuur hebben we op de harde manier geleerd: de twee ergste branden in de recente Portugese geschiedenis vonden plaats in 2017, voor en na het officiële bosbrandseizoen: op 12 juni stierven meer dan 60 mensen in Pedrógão Grande, en nog veel meer mensen op 15 oktober op verschillende locaties in de regio Central.

De omvang van deze twee rampen leidde tot diverse veranderingen, die niet altijd even goed werden begrepen. In veel dorpen werden evacuatieroutes voor de bevolking aangelegd en tijdens de branden ontstond er een groter gevoel van urgentie om mensen te redden dan alleen de vlammen te bestrijden – zelfs met geweld, zoals gebeurde, zij het met onnodige media-aandacht, bij de branden in Monchique in 2018.

Wat ontbreekt, is iets diepers: de erkenning dat, ongeacht hoeveel lucht- en grondbronnen er beschikbaar zijn of hoe goed de coördinatie ook kan worden verbeterd, branden in Portugal onvermijdelijk zijn. Dit komt door de geografische ligging, klimaatverandering en vooral door de decennialange keuzes die hebben geleid tot massale ontbossing van zeer brandbare soorten, gepaard gaande met verwoestijning van het binnenland.

In 2003, na een reeks grote branden, gaf wijlen architect Gonçalo Ribeiro Telles een lang interview aan VISÃO waarin hij al aangaf wat we nu voortdurend zien. Tweeëntwintig jaar geleden stelde hij al dat "het kwaad van ver kwam" en dat de schuld lag bij "de transformatie van het land tot een ontvolkt gebied dat, gezien zijn mediterrane kenmerken, brandt met droge onweersbuien."

Het probleem is dat we nu, met de toename van hittegolven en een veel langer warm seizoen, steeds verwoestender bosbranden zien. Hier en in alle landen en regio's met een vergelijkbaar klimaat als het onze, of het nu Griekenland, Chili, Australië of Californië is – maar ook in gebieden met andere kenmerken, zoals Canada, met danteske en volkomen oncontroleerbare proporties.

Veel experts geven aan dat we te maken hebben met zogenaamde branden van de zesde generatie. Deze extreme verschijnselen, zoals we die in 2017 in Pedrógão Grande zagen, kunnen stormen veroorzaken en de atmosferische omstandigheden veranderen. Bovendien zijn ze, zoals we dit jaar hebben gezien, onvoorspelbaar, bereiken ze veel hogere temperaturen en verspreiden ze zich snel.

Als er niets wordt gedaan aan landbeheer, bosbeheer en herbevolking, worden branden van de zesde generatie de nieuwe norm. Als we de gevolgen ervan willen minimaliseren, kunnen we hun vernietigende effect beter niet uit het oog verliezen.