Europa: slechts een regionale macht?

Europa is in het hedendaagse geopolitieke landschap een regionale macht geworden. De definitie van Rusland als een ‘regionale macht’ door Barack Obama kan ironisch genoeg ook worden toegepast op het Europese continent.

De houding van Donald Trump om de betrokkenheid van de Verenigde Staten bij het oplossen van conflicten zoals die in Gaza en Oekraïne te minimaliseren, toont aan dat Europa voor Washington niets meer is dan een invloedsgebied dat zich beperkt tot de eigen omgeving. Dit fenomeen is het resultaat van historische en structurele processen die het continent sinds de Tweede Wereldoorlog hebben gevormd.

De Europese ondergang tijdens de twee grote oorlogen was ongetwijfeld de katalysator voor deze verzwakking. De Europese machten, die ooit de macht hadden over grote koloniale rijken, raakten in een cyclus van zelfvernietiging. De conflicten verwoestten het Europese continent en in de naoorlogse periode lag de prioriteit bij de economische wederopbouw en het voorkomen van nieuwe conflicten tussen Europese staten.

Om de vrede te waarborgen, gaven veel landen een groot deel van hun soevereiniteit op ten gunste van supranationaal bestuur. Zo ontstond de Europese Unie. Deze machtsoverdracht had echter ook gevolgen voor het vermogen van Europa om zich internationaal te profileren. De prioriteit werd interne stabiliteit en de opbouw van een robuust sociaal welzijnsmodel, ten koste van de wereldwijde machtspolitiek.

De Europese afhankelijkheid van de strijdkrachten van de Verenigde Staten, geconsolideerd via de NAVO, is een andere bepalende factor in dit verlies aan wereldwijde prominentie. Tijdens de Koude Oorlog werd de Amerikaanse militaire aanwezigheid op het continent gezien als een noodzakelijk kwaad om de Sovjet-uitbreiding te voorkomen. In de loop van de tijd is Europa echter gewend geraakt aan deze bescherming, waardoor de defensie-investeringen zijn teruggeschroefd en het land kwetsbaar is geworden voor veranderingen in het Amerikaanse buitenlandse beleid.

De terugkeer van Donald Trump onderstreepte deze kwetsbaarheid. Zijn retoriek dat Europeanen zelf voor hun veiligheid moesten zorgen en zijn bereidheid om de Amerikaanse betrokkenheid bij wereldwijde conflicten te beperken, versterkten het idee dat Europa, zonder de Verenigde Staten, geen strategische autonomie had. Recente geopolitieke uitdagingen, zoals de oorlog in Oekraïne, leggen deze realiteit bloot: zonder een onafhankelijk en robuust militair apparaat blijft het continent gegijzeld door de beslissingen van Washington. Het oude gezegde geldt nog steeds: “Een vijand van de Verenigde Staten zijn is tragisch, maar een vriend ervan zijn is fataal.”

Europa heeft zijn rol als wereldspeler verloren omdat het de centrale elementen van zijn soevereiniteit heeft opgegeven: buitenlands beleid, onafhankelijke verdedigingscapaciteit en volledige politieke autonomie. Trump liet alleen zien dat een continent is gedegradeerd tot een regionale macht.