Oekraïne: verwoestende impact van oorlog op onderwijs en toekomst

Op 24 februari was het drie jaar geleden dat Rusland Oekraïne bruut en illegaal binnenviel. Vroeg in de ochtend landde de Russische luchtmacht op de luchthaven Hostomel in Kiev met de bedoeling de hoofdstad en de Oekraïense macht in te nemen. Het was een beslissende slag die de Russen gelukkig niet wisten te winnen, maar de opeenvolgende aanvallen die volgden, hebben honderdduizenden levens geëist en talloze gewonden veroorzaakt. Miljoenen Oekraïners moesten hun huizen ontvluchten, hetzij in eigen land, hetzij als vluchtelingen in het buitenland.

De afgelopen drie jaar stonden in het teken van de veerkracht en het absolute heldendom van het Oekraïense volk. Terwijl de oorlog in Oekraïne al vier jaar duurt, strekt de verwoesting zich uit tot ver buiten het slagveld. Een van de meest negatieve gevolgen van deze oorlog op de lange termijn – en eigenlijk van alle oorlogen en conflicten – is de verstoring van het onderwijs, met gevolgen die generaties lang voelbaar zijn.

Het conflict in Oekraïne heeft scholen en universiteiten verwoest en blijft dat doen. Hierdoor komt het onderwijs van miljoenen kinderen en jongeren in gevaar.

Volgens de Verenigde Naties vonden er alleen al in 2024 minstens 576 aanvallen op onderwijsinstellingen in Oekraïne plaats, een stijging van 96% ten opzichte van het jaar ervoor. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meldt dat ongeveer 4.000 scholen werden getroffen, wat de enorme druk op het Oekraïense onderwijssysteem onderstreept.

Sinds de escalatie van de oorlog zijn meer dan 3 miljoen kinderen gedwongen hun huizen te ontvluchten. Volgens het Oekraïense ministerie van Onderwijs en Wetenschap ondervinden ongeveer 4,6 miljoen kinderen belemmeringen bij het volgen van onderwijs en hebben 2 miljoen kinderen hun scholen gesloten gezien. Hierdoor ontwikkelen veel kinderen die niet naar school kunnen spraakproblemen en is de hulp van een logopedist nodig. Verschillende getuigenissen van leraren waarschuwen dat bepaalde leerlingen uit groep 5 en 6 (tussen de 10 en 12 jaar) niet goed kunnen lezen of een pen goed kunnen vasthouden om te schrijven. Even zorgwekkend zijn de ernstige gevolgen voor de geestelijke gezondheid. Miljoenen kinderen lijden aan ernstige trauma's, angsten en depressies, en hebben daarnaast moeite met concentratie en het verwerken van emoties.

Zelfs als de scholen open blijven, zorgt de constante dreiging van luchtaanvallen ervoor dat de lessen worden onderbroken. Alleen al in Kiev hebben kinderen meer dan 1.711 uur aan alarmen moeten doorstaan, wat gelijkstaat aan meer dan 71 dagen, sinds het begin van de grootschalige oorlog. Voor kinderen op het platteland is de situatie nog ernstiger, omdat de ongelijkheid op het gebied van onderwijs daar aanzienlijk is toegenomen.

Uit een ander onderzoek bleek dat leerlingen die in dorpen wonen, gemiddeld vier tot vijf jaar achterlopen op hun leeftijdsgenoten.

In andere regio's en landen in de wereld die te maken hebben gehad met langdurige oorlogen, zoals Syrië, Gaza, Afghanistan, Angola en Soedan, zijn hele generaties opgegroeid zonder voldoende toegang tot onderwijs. Hierdoor is de sociale en economische wederopbouw na de oorlog moeilijk geworden. Naast de directe menselijke en materiële verliezen laat oorlog ook een blijvende erfenis achter van vertraagde ontwikkeling en ongelijkheid. Dit toont aan dat de gevolgen voor het onderwijs een van de meest ingrijpende en moeilijkste schades zijn om te herstellen.

De ondergrondse scholen in Oekraïne zijn een reactie op de Russische luchtaanvallen, die vaak gericht zijn op civiele infrastructuur, waaronder onderwijsinstellingen. Oekraïne heeft plannen om 139 ondergrondse scholen en tientallen ondergrondse beroepsonderwijsinstellingen te bouwen.

Om Oekraïne een toekomst te geven, is het uiteraard het meest urgent om een ​​einde te maken aan de barbaarse invasie van Rusland. Daarnaast is het ook dringend noodzakelijk om prioriteit te geven aan onderwijs. We moeten proberen de leerachterstanden te minimaliseren, die zelfs in de meest optimistische scenario's verwoestend zullen zijn. Investeren in kinderbescherming, onderwijs en geestelijke gezondheid is van cruciaal belang voor het herstel van Oekraïne. Zo wordt ervoor gezorgd dat kinderen de steun krijgen die ze nodig hebben om hun leven weer op te bouwen en de toekomst van het land vorm te geven.