Toekomstgerichte huisvesting

Het Speciale Herhuisvestingsprogramma, dat in de jaren negentig werd opgezet en tot 2005 van kracht was, was een van de belangrijkste publieke maatregelen tegen de Portugese woningproblematiek. Het hielp duizenden gezinnen uit onwaardige omstandigheden te komen en hen een nieuwe kans te bieden. Sindsdien is het politieke vacuüm echter compleet. De woningcrisis waar we vandaag de dag mee te maken hebben, is niet toevallig ontstaan. Ze is het gevolg van het gebrek aan visie van degenen die het land de afgelopen drie decennia hebben geregeerd, in combinatie met een ingrijpende demografische verschuiving die systematisch werd genegeerd.
Portugal is ouder geworden. Het geboortecijfer is gedaald, gezinnen zijn kleiner geworden en het aantal eenoudergezinnen is toegenomen. Maar het overheidsbeleid blijft zich richten op een land dat niet meer bestaat. In plaats van te anticiperen op de uitdagingen van nieuwe generaties, is er gekozen voor het beschermen van het comfort van degenen die al een huis hadden. De regering is gestuurd door de stemmen van degenen die de status quo konden handhaven. En de gevolgen zijn duidelijk zichtbaar. Een hele generatie is achtergebleven.
Tegenwoordig kunnen zelfs mensen met een baan en inkomen zich nog lang geen woning veroorloven. De mythe is ontstaan dat 1500 euro per maand verdienen in het centrum van Lissabon of Porto synoniem staat aan privilege. Maar dat bedrag is niet langer voldoende om een fatsoenlijke huur te kunnen betalen. Jongeren stellen projecten uit, stellen terugkeren naar hun ouders en de middenklasse wordt naar steeds afgelegener gebieden gedreven, wat ten koste gaat van tijd, levenskwaliteit en stabiliteit.
We staan niet alleen in deze uitdaging. Andere Europese landen kampen met vergelijkbare spanningen. Het verschil zit in de reacties. Finland heeft bijvoorbeeld een hypotheeksysteem voor jongeren opgezet, ondersteund door de overheid, dat werkt. Het heet ASP. Het stelt je in staat om een eerste huis te kopen met gunstige voorwaarden en de lening later om te zetten in een traditionele lening. Het resultaat is duidelijk: jongeren met autonomie, vermogen en een toekomstperspectief. Hetzelfde geldt voor de toegang tot studentenhuisvesting, met aanbiedingen beheerd door universiteiten of academische verenigingen, die ver onder de marktprijs liggen.
En hoe zit het hier? In Portugal heeft de Socialistische Partij het grootste deel van de afgelopen 25 jaar geregeerd. Toen ze een absolute meerderheid had, verspeelde ze de kans om de sector te hervormen. Ze koos voor inactiviteit. Het programma "Meer Wonen", aangekondigd met beloftes van verandering, leidde uiteindelijk tot onzekerheid, jaagde investeringen weg en voldeed niet aan de behoeften van de meest behoeftigen. De demografische druk op stedelijke centra, verergerd door ongecoördineerde migratiestromen, maakte alles nog moeilijker. De vraag nam toe, maar het aanbod stagneerde. Steden konden niet langer voldoen aan de behoeften van de bevolking die er woonde en werkte. Opnieuw ontbrak het aan planning, moed en visie.
De Portugese middenklasse is veranderd. En daarmee ook de huisvestingsbehoeften. Volharden in de illusie dat alles bij het oude blijft, veroordeelt de toekomst van een generatie. Huisvesting mag niet langer als bijzaak worden beschouwd. Tegenwoordig is het een van de belangrijkste sleutels tot sociale cohesie, economische groei en intergenerationele rechtvaardigheid. De regering van de Democratische Alliantie is begonnen deze trend te keren, met concrete oplossingen, dialoog en verantwoordelijkheid. Het is cruciaal om het aanbod van sociale huurwoningen aanzienlijk te vergroten. Momenteel vertegenwoordigt deze voorraad slechts 2% van de totale woningvoorraad in Portugal, terwijl dit in landen als Nederland en Zweden meer dan 30% is. Het is ook essentieel om uitgebreide betaalbare huurprogramma's te ontwikkelen, de huurbelasting te verlagen, bouwprocessen te stroomlijnen en te vereenvoudigen, en door te gaan met een btw-verlaging op de bouw. Het is niet mogelijk om in 24 uur huizen te bouwen, maar politieke prioriteit en wil op dit gebied zullen op de middellange termijn resultaten opleveren.
Er zijn al verschillende stappen gezet om de empowerment van jongeren te ondersteunen. Belastingvrijstellingen voor de aankoop van een eerste huis, hogere aftrekposten voor inkomstenbelasting en een toezegging om het publieke aanbod van betaalbare huurwoningen uit te breiden zijn slechts enkele voorbeelden. De regering van Portugal heeft laten zien dat ze zich inzet voor het ontwikkelen van beleid gebaseerd op intergenerationele solidariteit. Dat geldt ook voor huisvesting. Nu moeten we deze reactie integreren met de bredere sociale en economische realiteit die ik in deze tekst identificeer. Alleen dan kunnen we hoop teruggeven aan degenen die hun toekomst in Portugal willen opbouwen.
Jornal Sol