Teresa Rita Lopes. Ze was geen weduwe, maar een geliefde van Pessoa.

Toen Teresa Rita Lopes in 1987 haar eerste dichtbundel, Os Dedos os Dias as Palavras, publiceerde, had ze al nauw contact met Fernando Pessoa, een boeiende dichter die verschillende keren opdook in het dichtbevolkte poëtische universum van de schrijver en er een rol in speelde. Hoewel er gedichten zijn waarin Pessoa gevangen lijkt in een haakje of een portret, en slechts dient als schuilplaats voor een hagedis, wordt hij in andere gedichten een soort bewegend doelwit voor haar genadeloze ironie. Dit is wat er gebeurt in een gedicht uit het boek Afectos, 'Bencinha meus padrinhos brasileiros', een belangrijke tekst omdat het de literaire genealogie bevat die Teresa Rita Lopes impliciet voor zichzelf kiest: «Je had onze Fernando Pessoa een beetje kunnen brazilianiseren, aan wie onze peetvader Drummond een sonnet wijdde. / Dat wil zeggen: je had dat / zwarte pak / kunnen uittrekken (lach zoveel je wilt, want ik weet dat je / 'pak' zegt ...) [...] Misschien / had hij zich dan ontdaan van al die kleren / waarmee hij - te veel! - droeg: pak, vest, / stropdas, hoed - zelfs leggings! [...] maar genoeg over Pessoa!».

Teresa Rita Lopes, afkomstig uit Faro in de Algarve, een bekende, veelzijdige persoonlijkheid in onze literaire wereld en een naam die sterk resoneert bij iedereen die geïnteresseerd is in de figuur en het werk van Fernando Pessoa, wiens lange en postume publicatieleven grotendeels aan haar te danken is, evenals enkele van de beste essays die over zijn werk zijn geschreven, overleed afgelopen zaterdag op 87-jarige leeftijd. Als essayist, dichter en toneelschrijfster, die verschillende prijzen heeft gewonnen, was ze er altijd op gebrand ons een literair beeld van Pessoa te geven dat zo dicht mogelijk bij de realiteit stond, ver verwijderd van dat interessante culturele exportproduct dat Pessoa ook is, van het mythische beeld dat de binnenlandse consumptie van Pessoa blijft aanwakkeren. De twee delen van Pessoa Por Conhecer, uitgegeven in 1990 door Estampa, belichtten Pessoa als een levend persoon, een veelzijdig man. Teresa Rita Lopes vermeed altijd de verleiding om Pessoa op een anatomietafel te leggen, hem te ontleden, te fragmenteren. Integendeel. "Wat essentieel is", benadrukte hij, "als we ons niet tevreden stellen met geïsoleerde publicaties van ongepubliceerde werken om een ​​oppervlakkig verlangen naar vernieuwing te voeden, is luisteren naar de polsslag van Pessoa's werk in zijn geheel."

In tegenstelling tot de neiging van de opeenvolgende redacteuren om het Livro do Desassossego uit te breiden, verwijderde hij teksten die er naar zijn mening ongepast waren geplaatst. Bovendien sloot hij onvolledige concepten, tekstfragmenten en aantekeningen van plotselinge ideeën die later verder uitgewerkt moesten worden, uit. Zijn uitgave van Livro(s) do Desassossego (in het meervoud), gepubliceerd in 2015, verzette zich tegen het idee, met name verdedigd door Richard Zenith, dat we te maken hebben met een antiboek, zonder de structuur of volledigheid waarnaar het streefde. Hij werkte aan Pessoa, soms alleen, soms vergezeld door teams van onderzoekers die zich, onder zijn leiding, wijdden aan het ongepubliceerde werk van de dichter van heteroniemen. Opgemerkt moet worden dat de leraar het landgoed begon te bezoeken en deze "roman-drama-in-mensen" begon te construeren/reconstrueren terwijl hij nog in het huis van de zus van de Dichter, mevrouw D. Henriqueta Madalena, verbleef, in 1969.

Een krachtige getuige van de dictatuur die tot 1963 in Portugal heerste, het jaar waarin ze, vervolgd door de dictatuur, in ballingschap ging in Parijs, waar ze lesgaf, eerst aan de Sorbonne Nouvelle en vervolgens aan de Universidade Nova de Lisboa, die ze mede heeft opgericht. Teresa Rita Lopes combineerde op harmonieuze wijze essayistiek en literaire kritiek, en bouwde daarmee een solide oeuvre op, met een duidelijke communicatieve vaardigheid die in academische kringen een schaars goed werd. Ze noemde zichzelf een vrouw van de binnenste linkerzijde, een militante burger van het Portugeestalige thuisland – dezelfde waar Pessoa van droomde. Haar hele leven gewijd aan studie en cultuur zou boekdelen spreken over haar geaardheid, met publieke interventies van uiteenlopende aard, de Orde van Rusteloosheid die haar in 2013 door Casa Fernando Pessoa werd toegekend, maar ook haar literaire werk, met gebieden waar een interventionistische houding opvalt, soms uitgedrukt in een vrouwelijke blik die openstaat voor de mogelijkheid van een verbeterde wedergeboorte (A Proibida Azul Distância, 1991, theater), soms in een bedrieglijke beoordeling van de tijd, waarvan ze niet aarzelde het gezicht te onthullen: "Het ranzige gezicht van de huidige wereld".