Particulier onderwijs en het echte Portugal

Er wordt vaak gesproken over het "echte Portugal" alsof het een verre entiteit is, los van het politieke land. Maar het echte Portugal is gelukkig veel groter en complexer. Het omvat degenen die in grote steden wonen en degenen die het volhouden op het platteland; degenen die in de publieke sector werken en degenen die ondernemer zijn in de private sector; degenen die berustend belasting betalen en degenen die, ondanks de moeilijkheden, geloven dat het de moeite waard is om daarmee door te gaan. Het is het Portugal dat het land elke dag in stand houdt en dat er terecht naar streeft ervoor te zorgen dat toekomstige generaties beter kunnen leven dan de vorige. Dit Portugal maakt geen onderscheid tussen publiek en privaat op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs of vervoer. Het wil simpelweg kwalitatieve, toegankelijke en duurzame diensten, geleverd met competentie en verantwoordelijkheid. En het erkent dat het resultaat telt, niet de juridische status van degenen die het garanderen.

Dit hangt samen met de staatsbegroting voor 2025 en met name de opties die zijn toegewezen aan onderwijs en hoger onderwijs. De begroting is niet slechts een technische oefening: het is een politieke verklaring van prioriteiten, die de keuzes van de staat weergeeft over de toewijzing van gemeenschappelijke middelen. Het is belangrijk om te onthouden wat vaak wordt vergeten: staatsinkomsten zijn het resultaat van de inspanningen van belastingbetalers, geleverd in de vorm van belastingen, met de verwachting dat deze eerlijk en rationeel zullen worden toegepast. Een analyse van de verdeling van deze middelen laat een aanhoudend onevenwicht zien. De regering stelt voor om iets meer dan 2% toe te wijzen ter ondersteuning van de onderwijskeuzes van de gezinnen van 20% van de Portugese studenten. Deze asymmetrie is moeilijk te rechtvaardigen in een land dat beweert waarde te hechten aan keuzevrijheid en diversiteit in aanbod.

Deze discrepantie is niet louter een boekhoudkundige kwestie; het onthult een restrictieve visie op de rol van particulier onderwijs in het onderwijssysteem. Terwijl de staat blijft doen alsof niet-openbaar onderwijs marginaal of secundair is, beweegt de realiteit in het land zich in een andere richting. Steeds vaker kiezen gezinnen voor particuliere instellingen, zowel in het basis- en voortgezet onderwijs als in het hoger onderwijs. Ze doen dit niet uit afwijzing van openbaar onderwijs, maar omdat ze op zoek zijn naar een aanbod dat voldoet aan hun specifieke criteria van kwaliteit en geschiktheid; aan hun overtuigingen en levensprojecten. Daarmee verminderen ze de druk op het openbare systeem en maken ze middelen vrij die de staat kan inzetten voor andere maatschappelijke prioriteiten.

In plaats van de inspanningen van gezinnen te erkennen en hen te ontlasten van een deel van de toegenomen last, blijft de overheid wantrouwend en bestraffend optreden. Ze legt steeds strengere regels op aan particuliere instellingen en gebruikt ieders geld om het eigen netwerk te versterken. Zo worden studenten en professionals aangetrokken met prikkels die het evenwicht in het systeem verstoren.

Particulier onderwijs is geen tegenstander van de staat, maar een legitiem en noodzakelijk onderdeel van de Portugese samenleving. Een samenleving die streeft naar diversiteit en pluraliteit. Particulier onderwijs vertegenwoordigt gezinnen die geloven in verantwoordelijkheid, hoge normen en de vrijheid om te leren en te onderwijzen. Gelijkwaardigheid is geen gunst: het is een democratische en grondwettelijke plicht.

Het echte Portugal – het land dat werkt, studeert en betaalt om het land vooruit te helpen – verdient het om met hetzelfde respect behandeld te worden, ongeacht de school of universiteit die ze kiezen. Want het ondersteunen van keuzevrijheid is geen privilege. Het is simpelweg een kwestie van rechtvaardigheid.