Rechters en officieren van justitie zullen niet langer aanwezig zijn bij de elektronische loting voor zaken

Rechters en officieren van justitie van het Openbaar Ministerie (OM) zullen niet langer aanwezig zijn bij de elektronische procesvoering, zoals nu het geval is. Ze hoeven hun werk dus niet meer te onderbreken om te zien hoe een gerechtsambtenaar meerdere keren per dag op een knop drukt . Dit is voorzien in het wetsvoorstel dat door de Ministerraad is goedgekeurd en dat woensdag in de Tweede Kamer wordt behandeld.

Het wetsvoorstel wijzigt aldus de statuten van de rechterlijke macht, het Openbaar Ministerie en de bestuurs- en belastingrechtbanken, evenals de wet op de organisatie van het gerechtelijk apparaat en de bepalingen van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering met betrekking tot de verdeling van zaken.

De Portugese Orde van Advocaten is het eens met deze wijziging. Volgens een door ECO ingezien advies "bewijst het louter observeren van een computerscherm op zich niet de rechtmatigheid van het proces, aangezien het een elektronisch distributieproces betreft. Het is een volkomen nutteloze handeling die de gerechtelijke procedure mogelijk verder vertraagt."

De nieuwe regels bepalen ook dat de dienstdoende rechter voor de verdeling wordt benoemd door de president van de rechtbank, bij toerbeurt in rechtbanken met meer dan één rechter, en dat de verdelingsoperaties gedetailleerd moeten worden gedocumenteerd. Advocaten hebben nu toegang tot de notulen van de verdelingsoperaties en kunnen te allen tijde een certificaat van deze handeling opvragen.

De wet bepaalt dat in gevallen waarin een zaak aan een rechter wordt toegewezen, op de openbare websites van het Ministerie van Justitie en de rechtbanken duidelijk moet worden vermeld dat deze toewijzing heeft plaatsgevonden en wat de wettelijke grondslagen zijn. Ook moet er elektronische toegang zijn tot het dossier en de bijlagen daarbij.

De zorgen die de rechterlijke macht en het Openbaar Ministerie hebben geuit, hebben betrekking op de verplichting om sinds 2023 “op alle plaatsen waar de uitkering plaatsvindt dagelijks een groep justitiemedewerkers bijeen te brengen om de uitkering bij te wonen, die tot deze wijziging in de meeste gevallen elke menselijke tussenkomst achterwege liet, en om een ​​proces-verbaal op te stellen waaraan het resultaat van de uitkering wordt gehecht”, zoals bepaald in de verordening die niet langer van kracht zal zijn.

Deze wijziging in het elektronische zaakopstellingssysteem – dat nog steeds onder António Costa's bestuur viel – kwam nadat de zogenaamde Operatie Lex bekend werd, die het Openbaar Ministerie ertoe bracht vast te stellen dat er tussen 2013 en 2015 vier zaken bij het Hof van Beroep in Lissabon waren besmet. De primaire verantwoordelijkheid hiervoor werd toegeschreven aan Luís Vaz das Neves, een van de drie rechters die in deze zaak werden aangeklaagd en destijds president van het Hof van Beroep in Lissabon. In Operatie Marquês , die in september 2014 werd verspreid, werd deze zaak aangevochten door de verdediging van voormalig premier José Sócrates, wat zelfs leidde tot de aanklacht tegen rechter Carlos Alexandre, destijds onderzoeksrechter in de zaak "Ticão".

Toegang voor jongere rechters tot de STJ

De regering heeft ook besloten de kandidatenpool voor het toelatingsexamen voor het Hooggerechtshof uit te breiden en beschikbaar te maken voor jongere rechters. Deze regel zal zorgen voor meer stabiliteit binnen het gerechtelijk korps van het Hooggerechtshof door het buitensporige en ongewenste verloop van rechters tegen te gaan.

Hoe? Kandidaten kunnen zich aanmelden als ze op het moment dat de selectieprocedure voor rechters van het Hooggerechtshof begint tot de bovenste derde van de anciënniteitslijst behoren en geen afstand doen van hun promotie. Dit in tegenstelling tot het huidige criterium, dat gebaseerd is op de bovenste kwart van de bovengenoemde lijst.

Volgens officiële gegevens van de Hoge Raad voor de Justitie (CSM) telt de STJ momenteel in totaal 57 rechters in functie, op een totaal van 60 verwachte magistraten. Deze situatie zal verergeren omdat "er nog steeds 32 rechters zijn die in aanmerking komen om in 2025 hun pensioen aan te vragen", verzekert een officiële bron van de instantie die verantwoordelijk is voor het beheer van de rechterlijke macht. Door de 18 rechters die eerder met pensioen zijn gegaan of een pensioenaanvraag hebben ingediend, op te tellen bij deze 32 rechters die volgend jaar met pensioen mogen, komen we op een totaal van 50 rechters die naar verwachting binnen een jaar zullen vertrekken. 87,7% van de rechters zou de STJ dus binnen een jaar kunnen verlaten. Dat betekent, vanuit praktisch oogpunt, dat negen van de tien magistraten zullen vertrekken.