Grondwet: Vital Moreira stelt voor om ‘socialistische samenleving’ te vervangen door ‘vrijder, eerlijker en broederlijker’ land

Constitutionalist Vital Moreira stelt in zijn persoonlijke grondwetsherzieningsproject voor om de uitdrukking “de weg vrijmaken voor een socialistische samenleving” in de preambule van de grondwet te vervangen door “de weg vrijmaken voor een vrijer, eerlijker en broederlijker land”.

Op de blog Causa Nossa, waar hij doorgaans opiniestukken schrijft, betoogt de voormalig rechter van het Constitutionele Hof (TC) dat de verwijzing naar socialisme “duidelijk betekenisloos” en “achterhaald” is geworden.

Vanaf het begin, met de eerste evaluatie, uitgevoerd in 1982, “toen de economische orde in wezen werd overgelaten aan de politieke meerderheid van elke wetgevende macht, met enkele beperkingen, maar zonder een grondwettelijk opgelegd doel, en zonder dat de sociale rechten en de verzorgingsstaat in twijfel werden getrokken, die, zoals de geschiedenis, de onze en die van anderen, aantoont, niet afhankelijk zijn van een min of meer gestatificeerde en gecollectiviseerde economische orde”, betoogt Vital Moreira.

Hoewel de stelling dat het niet mogelijk is om het woord ‘socialistisch’ uit de preambule van de Grondwet te schrappen niet ‘ongekend of absurd’ is – aangezien het een decreet van de Grondwetgevende Vergadering is dat de oorspronkelijke versie van de grondwet een halve eeuw geleden goedkeurde – gelooft de constitutionalist dat het niet ‘onvermijdelijk’ is om de tekst te wijzigen.

"Op straffe van steriel politiek fetisjisme is er niets dat verhindert dat de tekst wordt geherformuleerd, dat zijn oorspronkelijke functie wordt verlaten en dat hij een presentatie wordt van de geschiedenis van de Grondwet en zijn huidige essentiële kenmerken", betoogt hij, terwijl hij aangeeft wat zijn voorstel is om de fundamentele wet te moderniseren en voor te bereiden op nog eens een halve eeuw geldigheid.

De door Vital Moreira voorgestelde verandering:

“Op 25 april 1974 werd het fascistische regime omvergeworpen door de Beweging van de Strijdkrachten. Dit was de kroon op het langdurige verzet van het Portugese volk en gaf uiting aan hun diepe gevoelens.

De bevrijding van Portugal van dictatuur, onderdrukking en kolonialisme betekende een revolutionaire transformatie en het begin van een historisch keerpunt in de Portugese samenleving.

De revolutie herstelde de fundamentele rechten en vrijheden van de Portugezen. Bij de uitoefening van deze rechten en vrijheden komen de legitieme vertegenwoordigers van het volk bijeen om een ​​grondwet goed te keuren die overeenkomt met de verwachtingen van het land.

De Grondwetgevende Vergadering bevestigt het besluit van het Portugese volk om de nationale onafhankelijkheid te verdedigen, de fundamentele rechten van burgers te garanderen, de basisbeginselen van de democratie vast te stellen, het primaat van de democratische rechtsstaat te verzekeren en de weg vrij te maken voor een socialistische samenleving die de wil van het Portugese volk respecteert, met het oog op een vrijer, eerlijker en broederlijker land.

De Grondwetgevende Vergadering, in plenaire vergadering bijeen op 2 april 1976, keurt de volgende Grondwet van de Portugese Republiek goed en besluit deze, die, na de grondwetswijzigingen die overeenkomstig de daarin vastgestelde procedure zijn goedgekeurd, de volgende tekst bevat : “

De constitutionalist voegt daaraan de volgende toelichting toe: "De preambule is niet langer het decreet van de Grondwetgevende Vergadering van 1976, maar wordt autonoom als een verwijzing naar de oorsprong van de Grondwet en als inleiding op de huidige grondwettekst. Inhoudelijk is de verwijzing naar "socialisme" verwijderd, die duidelijk achterhaald is door de opeenvolgende hervormingen van de grondwettekst."

De grondwetsherziening kwam weer op de politieke agenda nadat het Liberale Initiatief een project aankondigde voor ‘een openere samenleving’ waarin ‘de rol van de staat niet centraal staat in de economie’. Daarbij werd gebruikgemaakt van het nieuwe politieke kader waarin er een tweederdemeerderheid rechts in het Parlement is, voldoende om de grondwet te wijzigen zonder, voor het eerst, afhankelijk te zijn van de PS.

Rui Rocha, voorzitter van IL, benadrukte bij het verlaten van de hoorzitting in Belém dat het de bedoeling is om de “ideologische vooringenomenheid” uit de fundamentele tekst te verwijderen, maar verzekerde dat het niet om een ​​“afrekening met de geschiedenis” ging. En hij zei dat hij rekende op de stem van ‘iedereen’ die de visie van IL deelt. Als dit voor de Democratische Alliantie (AD) geen “prioriteit” was – en ze geeft nu toe dat ze er met iedereen over heeft onderhandeld – zegt Chega dat ze bereid is om verder te gaan.

Ondertussen waarschuwt links voor de ‘gevaren’ die een grondwetsherziening in het huidige politieke kader met zich meebrengt. In een gesprek met Jornal Económico (JE) vroeg PS-parlementslid Isabel Moreira, hoewel ze erkende dat er altijd ruimte is voor verbetering, om “kalmte en begrip” zodat er in dit stadium geen evaluatie wordt uitgevoerd, vooral omdat “het geen enkel probleem oplost” voor de burgers. Mocht dit onmogelijk blijken, zo verzekerde hij, dan zal de PS er alles aan doen om “de PSD en de IL richting de kant van de democratie te trekken”, zodat deze niet “vervormd” raakt.

Iniciativa Liberal, Chega en PSD namen grondwettelijke herziening op in hun verkiezingsprogramma's. In het geval van Aliança Democrática wordt hier slechts mondjesmaat melding van gemaakt en was dit geen campagnethema.

De PSD/CDS-coalitie heeft zich ertoe verbonden om “de regionale autonomie zo snel mogelijk te versterken in het kader van de grondwettelijke herziening”. In het laatste herzieningsproces, dat niet werd afgerond vanwege de ontbinding van het parlement in 2023, stelde de PSD bijvoorbeeld voor om het aantal afgevaardigden terug te brengen tot 181 à 215. Chega wil van 230 teruggaan naar 100 à 180, maar het meest controversiële voorstel is levenslange gevangenisstraf, die de partij nog steeds verdedigt. De partij van André Ventura heeft aan de andere twee partijen al een platform van overeenstemming voorgesteld om de Grondwet te herzien.