Van stakingen tot het 'kopen' van twee extra vakantiedagen. Wat verandert er met de hervorming van de cao?

De regering is van start gegaan met wat zij een "grondige" hervorming van de arbeidswetgeving noemt. Ze presenteert de sociale partners een pakket maatregelen dat betrekking heeft op 30 belangrijke thema's (Arbeid XXI). Deze variëren van het garanderen van minimale dienstverlening in essentiële sectoren en de mogelijkheid om extra vakantiedagen te kopen tot het afschaffen van beperkingen op outsourcing en het aanpassen van deadlines in tijdelijke contracten.

Volgens minister van Arbeid Maria do Rosário Palma Ramalho stelt het door de regering goedgekeurde voorontwerp voor om meer dan honderd artikelen van de Arbeidswet te herzien, negen aanvullende wetsinstrumenten te herzien en twee Europese richtlijnen over adequate minimumlonen in de Europese Unie en arbeidsomstandigheden op digitale platforms om te zetten. Voor werkgevers vormen de voorstellen die de minister aan de sociale dialoog heeft gepresenteerd een "goede basis voor onderhandelingen".

De vakbonden zijn een andere mening toegedaan. De CGTP stelt dat "we te maken hebben met een poging tot aanval op de rechten van werknemers" en de UGT is het ermee eens dat sommige voorstellen de rechten van werknemers ondermijnen. De PS heeft al laten weten het niet eens te zijn met de voorgestelde wijzigingen. Ze beschouwen ze als een "terugval van tien jaar" en een terugkeer "uit overtuiging" naar de agenda van de trojka .

Wat zijn de belangrijkste veranderingen die de regering wil doorvoeren?

Minimale dienstverlening tijdens stakingen

De regering wil minimale dienstverlening garanderen tijdens stakingen in essentiële sectoren en deze uitbreiden naar verpleeghuizen en kinderdagverblijven. "Minimale dienstverlening die, hoewel minimaal, uiteraard effectief moet zijn, zodat ze, met volledige inachtneming van het stakingsrecht, ook andere, even fundamentele belangen respecteren", aldus Palma Ramalho, die verzekerde dat de voorstellen van de regering "het stakingsrecht van werknemers op geen enkele wijze ondermijnen".

Na het sociaal overleg benadrukte de minister dat het de bedoeling is om "iets strenger te zijn wat betreft de definitie van minimumvoorzieningen, maar zonder het stakingsrecht af te schaffen" en het "enkel strijdig te maken met andere fundamentele rechten", namelijk het recht op gezondheid, op werk of "op verplaatsing".

Op de vraag van journalisten of de als essentieel beschouwde diensten zouden blijven bestaan, verklaarde ze dat het voorstel van de regering "een nieuw zorggebied omvat voor kinderen en mensen die ziek zijn of een beperking hebben", inclusief mensen in langdurige zorg, en bevestigde dat dit gebied bijvoorbeeld ook kinderdagverblijven en verpleeghuizen omvat. Over de vraag of scholen ook zouden kunnen worden opgenomen, gaf een bron binnen de regering toe: "Dat is nog niet vastgelegd."

In het voorontwerp is ook de intentie opgenomen om de minimale dienstverlening uit te breiden naar voedselvoorziening en ‘particuliere beveiligingsdiensten voor essentiële goederen of apparatuur’.

Als de wil van de regering wordt bevestigd, zullen deze sectoren zich aansluiten bij de reeds gegarandeerde minimumvoorzieningen in geval van een staking, zoals post- en telecommunicatiediensten; medische, ziekenhuis- en farmaceutische diensten; volksgezondheid, inclusief begrafenissen; energie- en mijnbouwdiensten, inclusief brandstofvoorziening. Deze lijst omvat ook watervoorziening; brandweer; openbare diensten die zorgen voor de bevrediging van essentiële behoeften waarvan de voorziening onder de verantwoordelijkheid van de staat valt; vervoer, inclusief havens, luchthavens, trein- en busstations, voor passagiers, dieren en bederfelijke levensmiddelen, en goederen die essentieel zijn voor de nationale economie, inclusief het laden en lossen ervan; en vervoer en beveiliging van geldwaarden.

Vakantie-aankoop

Het voorstel van de overheid bepaalt dat werknemers gerechtvaardigd afwezig mogen zijn voor "twee extra dagen vóór of na de normale vakantieperiode, met verlies van loon, maar zonder verlies van andere voordelen". Met andere woorden, werknemers zouden twee vakantiedagen kunnen 'kopen', die ze vervolgens vóór of na de vakantieperiode kunnen opnemen. Ze verliezen dan het bedrag dat overeenkomt met die twee gewerkte dagen van hun salaris, maar zonder verlies van andere voordelen, zoals maaltijdvergoeding, vakantiegeld en kerstbonus.

Uitbesteding

De uitvoerende macht wil een wet uit 2023 intrekken, aangenomen tijdens de regering van António Costa, die bedrijven verbood om gedurende een periode van 12 maanden na het ontslag van werknemers gebruik te maken van outsourcing. De Portugese Ondernemersfederatie (CIP) is verheugd over de afschaffing van deze limiet. "Wij zien geen reden waarom diensten die geen verband houden met de kernactiviteiten van het bedrijf niet aan andere bedrijven kunnen worden uitbesteed", aldus Armindo Monteiro in een verklaring aan Jornal Económico (JE), aangezien het bestaande verbod "bedrijven niet toestaat zich te specialiseren in hun vakgebied". Vakbonden en de Socialistische Partij (PS) stellen dat de intrekking van deze wet een achteruitgang is en onzekere werkgelegenheid in de hand werkt, omdat bedrijven werknemers ontslaan om "goedkopere" werknemers uit te besteden.

Tijdelijke contracten

De overheid wil de looptijd van het eerste contract verlengen van zes maanden naar een jaar. De maximale looptijd van deze contracten zou worden verhoogd van twee naar drie jaar, en de maximale looptijd van contracten voor onbepaalde tijd van vier naar vijf jaar.

Individuele tijdbank

De door de uitvoerende macht voorgestelde hervorming van het arbeidsrecht omvat ook de herinvoering van individuele tijdsreserves, maar deze zullen "gesubsidieerd worden door de cao". Tot 2019 bepaalde dit systeem dat, in overleg tussen de partijen, de werkdag met maximaal twee uur per dag kon worden verlengd tot 50 uur per week, met compensatie in de vorm van een vermindering van gelijkwaardig werk, een hogere betaalde vakantie of contante betalingen. De regering is voornemens deze mogelijkheid te herstellen indien de cao dit bepaalt.

Telewerken

De pandemie bracht veranderingen op de arbeidsmarkt met zich mee die verder gingen dan alleen de volksgezondheid. Het meest prominente voorbeeld hiervan is telewerken, dat de regering met deze hervorming "flexibeler" wil maken en "het concept en de reikwijdte ervan wil verduidelijken". In dit verband heeft het CIP betoogd dat het absoluut noodzakelijk is dat telewerken in de wetgeving wordt opgenomen, zodat de Arbeidswet wordt aangepast aan de huidige situatie. Anders "gaat iedereen doen wat hij of zij denkt dat hij of zij moet doen".

In haar programma heeft de regering zich ertoe verbonden "het wettelijk kader beter af te stemmen op de uitdagingen van werk in het digitale tijdperk, door een gedifferentieerde regelgeving te creëren voor telewerken, werken op digitale platforms, economisch afhankelijk werk en digitaal nomadisch werk" en ook om "de mogelijkheid van overgang, zelfs indien tijdelijk, tussen werktijden en de mogelijkheid van werken op afstand in overleg tussen partijen" te versterken. Het plan van de regering omvat het stimuleren van de eigen bijdrage voor telewerkkosten, die vastgelegd moet worden in een collectieve arbeidsovereenkomst of in de telewerkovereenkomst tussen werkgever en werknemer.

Frauduleuze zelfverklaringen

Volgens het document dat aan de sociale partners is overgelegd en dat Lusa heeft ingezien, wil de regering ervoor zorgen dat het indienen van een frauduleuze eigen verklaring kan leiden tot ontslag om een gegronde reden. De kwestie betreft een voorgestelde wijziging van artikel 254 van de Arbeidswet, die betrekking heeft op het bewijs van een gegronde reden voor afwezigheid en bepaalt dat "het overleggen aan de werkgever van een medisch attest of een eigen verklaring van ziekte met frauduleuze bedoelingen" een "valse verklaring met het oog op een gegronde reden voor ontslag" vormt.

Momenteel is enkel het “overleggen van een medische verklaring aan de werkgever met frauduleuze bedoelingen een valse verklaring met het oog op een gegronde reden voor ontslag” , maar het doel is om dit uit te breiden naar eigen ziekteverklaringen die via de SNS 24-lijn worden afgegeven, waarvan de authenticiteit op het portaal kan worden gecontroleerd.

Afwezigheid vanwege zwangerschapsrouw

Een ander voornemen van de regering is de afschaffing van het rouwverlof, dat bepaalt dat een moeder om deze reden drie dagen niet mag werken in geval van een miskraam. Deze afwezigheid wordt momenteel als gerechtvaardigd beschouwd en heeft geen invloed op de rechten van de werknemer. In de aan de sociale partners voorgelegde arbeidswetgeving is de regering voornemens een clausule aan het zwangerschapsverlof toe te voegen, met betrekking tot de begeleider van de werknemer, waarin wordt bepaald dat "de regeling voor afwezigheid om voor een gezinslid te zorgen nu van toepassing is". Deze regeling staat werknemers toe om maximaal 15 dagen per jaar vrij te nemen om voor hun gezin te zorgen, maar deze afwezigheid kan, ondanks dat deze gerechtvaardigd is, leiden tot loonverlies.