Made in Portugal: van Famalicão tot de wereld van luxe mode

Een grote witte tafel toont stofstalen en voorbeelden van borduurwerk, ritsen, wassingen en afwerkingen. Op de achtergrond staan honderden andere stalen op een plank, terwijl er tientallen aan een rek aan de zijkanten hangen. Ertegenover liggen afgewerkte kledingstukken: tops, broeken, jurken, jassen. Een rits zonder lint wekt nieuwsgierigheid: "Hoe zit die vast?" vraagt Lulu Shabell, consultant voor luxemerken en vertegenwoordiger van het CANEX-programma, dat Afrikaanse ontwerpers naar de Portugese mode brengt. De nieuwsgierigheid naar de meer dan 30.000 soorten en kwaliteiten stoffen en de industriële innovaties die in deze ruimte worden gepresenteerd, is groot.

Observador vergezelde modeontwerpers uit verschillende Afrikaanse landen en Saoedi-Arabië tijdens een bezoek aan drie textielfabrieken in Famalicão , bedrijven die gespecialiseerd zijn in de productie van kleding voor de internationale luxemarkt . Dit is het geval bij AAC, opgericht in 1984 door de ouders van Paulo Pereira. Tegenwoordig is de ondernemer een van de managers van het bedrijf en werken zijn kinderen al in het bedrijf. "We begonnen in een segment dat destijds in Portugal bestond en de boventoon voerde – wat nu fast fashion heet – en we zijn geëvolueerd, van daaruit zijn we naar het middensegment gegaan en in de afgelopen tien jaar hebben we ons meer gericht op het luxesegment," legt hij uit. De productie vindt hier 100% extern plaats : de fabriek exporteert maandelijks 150.000 stuks naar klanten in de VS, Italië, Frankrijk en Japan. De eigenaren mogen niet onthullen met welke merken ze werken vanwege strikte geheimhoudingsovereenkomsten , maar er zijn items van labels als Kering (eigenaar van bijvoorbeeld Gucci, Balenciaga, Yves Saint Laurent en Bottega Veneta) of LVMH (het concern dat eigenaar is van Louis Vuitton, Dior en Loewe).

AAC produceert alle soorten kleding, van badkleding tot truien en petten, een onderscheid dat volgens Paulo gewaardeerd wordt door internationale merken, die streven naar een uniforme collectie . Een andere reden waarom high-end klanten Portugal kiezen, heeft te maken met de ligging : kledingstukken worden gemakkelijker en sneller geëxporteerd naar andere Europese bestemmingen. De prijs-kwaliteitverhouding lijkt ook een belangrijke onderscheidende factor te zijn, aangezien arbeid goedkoper is dan in andere Europese landen, maar de arbeidsomstandigheden en de productiekwaliteit zijn superieur aan die van landen zoals China. "Portugal heeft duidelijk een zeer sterke positie in rondbreisels, of Jersey, zoals het wordt genoemd. Er is een complete infrastructuur die zich vanaf nul kan ontwikkelen en kwaliteit levert. En in dat opzicht denk ik dat we veel van onze concurrenten hebben overtroffen ; we zijn dynamischer, sneller, concurrerender en kwalitatief beter. Maar er is meer: we kunnen ook stoffen maken, we kunnen badkleding maken, we kunnen allerlei dingen doen. Er is een knowhow in Portugal die zeer interessant is , ondanks de zeer kleine schaal."

Het werk begint met het selecteren van de stoffen – die van over de hele wereld kunnen worden geïmporteerd of gereproduceerd door lokale industriële partners, waarbij verschillende was-, print- of borduurtechnieken kunnen worden toegepast. Na de prototypefase, waarin de modellen worden gemaakt en de materialen worden goedgekeurd, begint het productieproces. "Wat is de minimale bestelhoeveelheid?", vraagt Khalid Almasoud, creatief directeur van het Saoedische merk Awaken . Paulo Pereira legt uit dat AAC slechts 250 stuks of meer per model accepteert – tenzij het een gelimiteerde oplage van een zeer belangrijk merk betreft, wat een verlaging van de hoeveelheid rechtvaardigt.

Het productieproces vindt deels plaats op het hoofdkantoor van het bedrijf, dat binnenkort verhuist naar een nieuw gebouw van 3000 vierkante meter aan de overkant van de straat. De uitbreiding draait niet om bedrijfsgroei, maar om het vergroten van de werkruimte en het centraliseren van productie en opslag. Momenteel werken er in het kleine atelier zo'n 30 vrouwen, van wie sommigen de pensioengerechtigde leeftijd al naderen. Ana Paula Silva Santos werkt al 40 jaar als naaister en werkt al twee jaar bij AAC. "Ik heb ervoor gekozen om in de productie te werken omdat ik wilde leren. En toen hebben mijn ouders een baan voor me gevonden. Ik vind mijn beroep echt leuk," vertelt ze aan Observador, voor haar naaimachine. "Ik heb thuis een naaimachine," voegt ze eraan toe, en bekent dat ze soms inspiratie haalt uit de items die ze in de fabriek maakt. "Ik zie mooie stukken en probeer dat ook te doen. Ik vind het leuk om modeshows en mooie stukken in de etalages te zien," zegt ze.

Paula en andere vrouwen (we zagen geen mannen bij de naaimachines) produceren kledingstukken die speciale zorg vereisen , omdat ze gemaakt zijn van delicate materialen zoals zijde of organza. De fabriek beschikt ook over een lokale snijmachine voor stoffen , waarmee bijvoorbeeld kledingstukken met patronen zoals ruiten of strepen kunnen worden gesneden en die ervoor zorgt dat ze in de juiste richting worden geplaatst, zodat ze tijdens het naaien perfect uitgelijnd zijn. Er is ook technologie voor het produceren van zeer gedetailleerde prints die handgeschilderde afbeeldingen reproduceren. Andere kledingstukken worden gemaakt in lokale fabrieken, zo'n 25 partners op maximaal 30 kilometer afstand , zodat technici regelmatig langs kunnen komen om te controleren of de kledingstukken volgens de instructies worden geproduceerd.

Paulo Pereira benadrukt dat hij graag zou zien dat de Portugese textielindustrie concurreert met twee grote producenten van luxe mode: Frankrijk en Italië . "Deze industrie telde 20 jaar geleden 800.000 werknemers; vandaag de dag zijn het er 100.000. Zal de industrie weer groeien? Misschien niet op dezelfde schaal, maar in ieder geval qua toegevoegde waarde. Met andere woorden, het produceren van zeer goedkope producten en concurreren met Azië voegt geen waarde toe. Het produceren van luxe producten wel, en dat is wat dit land nodig heeft ", betoogt de zakenman.

Portugal staat wereldwijd op de 27e plaats wat betreft de export van textiel en kleding, volgens een studie die in oktober 2024 werd gepresenteerd door het Bureau voor Strategie en Studies van het Ministerie van Economische Zaken. Meer dan 99% van de 12.000 bedrijven in de sector is klein of middelgroot, met in totaal ongeveer 128.000 werknemers. In 2022 vertegenwoordigde de textiel- en kledingindustrie 1,3% van het bbp van het land en genereerde een bruto toegevoegde waarde van € 2,7 miljard.

Binnen deze sector is de TMG-groep een van de belangrijkste in Portugal. Met 1400 medewerkers, van wie meer dan de helft werkzaam is in de automobielsector, produceert de fabriek textiel en bekleding voor auto-interieurs voor meer dan 20 merken , waaronder BMW, Mercedes en Porsche. De spinnerij, opgericht in 1937 door António Manuel Gonçalves, heeft ook een modeafdeling die gespecialiseerd is in de ontwikkeling van stoffen voor de mode- industrie, met behulp van grondstoffen zoals katoen, bamboe, gerecycled denim, linnen, hennep en gerecycled polyester. De indrukwekkende stoffenbibliotheek trekt direct de aandacht van buitenlandse ontwerpers die de fabriek bezoeken – met items uit de afgelopen 40 jaar en meer dan 5000 monsters, die het verhaal van de textielproductie in Portugal vertellen.

Terwijl ze door de fabriek lopen, raakt de groep Afrikaanse en Arabische ontwerpers, vergezeld door de Observer, gefascineerd door de dans van de scheringdraden. Terwijl ze langs de cirkelvormige weefgetouwen lopen, die de draden tot één stof weven, buigen ze zich voorover om het proces te aanschouwen. In een andere ruimte is het oorverdovende lawaai van tientallen rechte weefgetouwen indrukwekkend. Na het weven gaan de rollen stof naar de afwerkingsfase, waar ze worden gewassen en gefixeerd . Eenmaal nat, worden de stoffen kneedbaarder en worden ze uitgerekt voordat ze door een gasgestookte machine gaan die een temperatuur van 210 graden Celsius bereikt. Het resultaat is een stabielere stof die bijvoorbeeld niet krimpt of van kleur verandert bij het wassen. Boven heeft TMG ook een kledingfabriek waar het kleding produceert voor internationale luxemerken.

Bij binnenkomst in 5D is het meteen duidelijk dat denim de focus is. De fabriek produceert denim broeken, jurken, jumpsuits en jassen . "Wij hebben designteams, maar onze klanten hebben al creatieve teams. Het is onze taak om ideeën tot leven te brengen en massaproductie mogelijk te maken", legt Andreia Vigário uit, een van de oprichters van het bedrijf. De showroom presenteert stukken van Kenzo, APC en JW Anderson – het merk naar wie de nieuwe creatief directeur van Dior vernoemd is.

Andreia en haar partner, Carlos Pereira, startten het bedrijf ongeveer 10 jaar geleden, na bij Salsa Jeans gewerkt te hebben. "We namen een naaister en een patroonmaker aan en begonnen met het ontwikkelen van monsters en het uitvoeren van marktonderzoek voor Europese merken in het midden- en hogere segment via LinkedIn-contacten , en er gingen ook deuren open in Parijs." Het bedrijf heeft momenteel drie magazijnen en 140 medewerkers. "We hebben momenteel geen plannen om uit te breiden. We willen het klantenbestand dat we hebben behouden en een goede service blijven bieden. In deze sector is het erg moeilijk om klanten te behouden en om steeds nauwere relaties te onderhouden ", zegt Andreia, wiens merken al sinds de oprichting, bijna tien jaar geleden, met het bedrijf samenwerken.

Klanten komen naar 5D met tekeningen of foto's, en in de fabriek worden prototypes ontwikkeld en vervolgens collecties geproduceerd . Andreia benadrukt dat denimstukken er misschien allemaal hetzelfde uitzien, maar dat kwaliteit in de details zit : de stiksels, de elasticiteit van de stof of de zakopeningen maken bijvoorbeeld het verschil. Hier is de minimale productierun 200 stuks per stijl en wordt 70% van de productie in eigen huis gedaan. 5D importeert denim uit landen als Japan, Spanje en Italië en besteedt vervolgens het wasproces uit - de kleuren van de stof worden met behulp van verschillende technieken bereikt. De fabriek heeft vijf wasserijen, afhankelijk van het eindproduct. Duurzaamheid is ook een zorg, daarom geven ze de voorkeur aan lasertechnieken , die het gebruik van water en chemicaliën vermijden, waarbij slijtage optreedt door straling; of het gebruik van ozon , dat dezelfde look bereikt als traditionele wasbeurten, maar dan zonder water.

Duurzaamheid is zelfs aantrekkelijk voor internationale merken , die ook kiezen voor Portugese productie vanwege de nabijheid van markten zoals Frankrijk en de Verenigde Staten , legt de oprichter van 5D uit. De kostprijs per eenheid is echter hoger dan die van andere internationale producenten – een van de redenen waarom de fabriek alleen met internationale luxemerken werkt. "De meeste Portugese merken kunnen niet met deze objectieve productiekosten in Portugal werken", legt Andreia uit. "Ik zou zeggen dat 50% van onze merken afkomstig is uit Frankrijk en enkele Europese landen. Tegenwoordig werken we al uitgebreid samen met de Verenigde Staten en een beetje met Australië."

Voor de oprichter van 5D is de prijsstelling een van de grootste uitdagingen voor de Portugese textielindustrie . "Iedereen wil zijn werknemers de best mogelijke arbeidsvoorwaarden bieden. We hebben veel overheidskosten en we proberen altijd te investeren in duurzaamheid, innovatie en onderzoek en ontwikkeling. We hebben belastingen, stijgende energiekosten en hogere transportkosten sinds de oorlog en sinds COVID; het is een echte uitdaging", zegt Andreia, die gelooft dat diversificatie en partnerschappen gunstig kunnen zijn. "Ik heb gemerkt dat onze klanten hun leveranciers willen concentreren . Met andere woorden, als ze naar Portugal komen om T-shirts te produceren omdat we erg goed zijn in circulaire breisels, en als er in de buurt een bedrijf is zoals 5D of een ander in dezelfde sector dat denim van dezelfde kwaliteit produceert, en een ander bedrijf dat jassen of sportkleding produceert, of wat dan ook, dan zijn merken geïnteresseerd in concentratie omdat de communicatie gemakkelijker is, het transport gebundeld kan worden, er een duurzaamheidsprobleem is en de reisafstanden niet zo groot zijn ", legt ze uit. "Wij geloven er echt in dat we sterker zullen zijn als onze industrie in Portugal sterker, meer bekend en meer verenigd is."