Beschermer van de vrijheid of anker van de onbeweeglijkheid?

Portugal heeft een nieuwe grondwet nodig. Niet om het verleden uit te wissen, maar om de toekomst te bevrijden. Toch willen de PS en PSD, de partijen die het regime sinds 1976 domineren, zich comfortabel buiten elke grondwetsherziening houden. Ze weigeren te debatteren, blokkeren veranderingen en verdedigen een institutionele rigiditeit die het land niet langer dient.

We leven in een land dat sinds 1976 ingrijpend is veranderd. De economie is veranderd, de maatschappij is veranderd en de wereld is veranderd. En toch blijft onze Grondwet in veel opzichten steken in de tijd waarin ze werd geschreven – gekenmerkt door een revolutionaire transitie, gedomineerd door een staatsvisie op maatschappij en economie, en met een model van organiserende macht dat vandaag de dag niet meer voldoet aan de eisen van degenen die in Portugal wonen, werken en investeren.

Daarom moeten we de Grondwet herzien. Niet uit ideologische ijdelheid, maar uit verantwoordelijkheid voor de toekomst.

Waarom is het dringend nodig om de Grondwet te herzien?

De Grondwet van de Portugese Republiek werd opgesteld in een tijd van revolutionaire transitie, in een land dat zich herstelde van een dictatuur en nog steeds droomde van socialistische planningsmodellen. Ondanks verschillende herzieningen blijft de tekst vol achterhaalde concepten, met een reële impact op het leven van de Portugezen:

• Het staat echte decentralisatie in de weg, omdat de centrale staat degene blijft die alles beheert.
• Het beperkt de keuzevrijheid door gezondheidszorg, onderwijs en sociale zekerheid te koppelen aan modellen van door de staat gerunde voorzieningen.
• Het belemmert de markteconomie door een ‘gemengde economie’ te creëren waarin de staat alomtegenwoordig blijft.
• Hierdoor is het politieke systeem niet langer representatief: de kiesdistricten liggen ver van de bevolking en afgevaardigden zijn niet individueel verantwoordelijk.
• Het blokkeert dringende hervormingen in het openbaar bestuur, de rechtspraak en het financieel beheer.

Als we het hebben over het herzien van de Grondwet, hebben we het niet over het ‘afbreken van rechten’ — we hebben het over het vernieuwen van garanties , het vergroten van vrijheden , het moderniseren van de staat en het creëren van ruimte voor initiatief, verdienste en rechtvaardigheid .

Maar is de Grondwet niet de basis voor stabiliteit?

Ja, maar stabiliteit kan niet synoniem zijn met stagnatie . En het land is niet stabiel: het zit vast. Constitutionele stabiliteit is alleen deugdzaam wanneer de basistekst zich aanpast aan de uitdagingen van de samenleving. Vandaag de dag is de Grondwet een schild tegen verandering en een controle-instrument geworden voor degenen die zich aan de macht hebben gevestigd.

Maar wat als PS en PSD weigeren? Moet IL dan toch doorgaan met het voorstel?

Ja. De Grondwet is een nationaal pact – niet het eigendom van twee partijen. Het debat erover kan niet afhangen van de goodwill van de gevestigde blokken. Zelfs als bekend is dat het voorstel een grote kans heeft om te worden verworpen, moet het systeem gedwongen worden om in de spiegel te kijken.

Het presenteren van een liberaal, modern voorstel, gericht op individuele vrijheid en de rechtsstaat, is een politieke en morele plicht. Want zelfs als het wordt verworpen, leeft een goed voorstel voort in het publieke debat, voedt het non-conformisme en bereidt het toekomstige overwinningen voor.

Portugal heeft geen nieuwe revolutie nodig. Het heeft een nieuwe grondwet nodig. En zelfs als de systeemeigenaren proberen het debat te smoren, is het al begonnen – op straat, in ideeën, in testamenten.

De Grondwet moet de garantie voor vrijheid zijn, niet de grens van collectieve ambitie. Ze moet wegen openen, niet afsluiten. Ze moet burgers beschermen – maar hen nooit infantiliseren of behandelen als onderdanen van een staat die alles voor hen beslist.

De Grondwet mag een land niet beperken tot een land dat voor de helft uit vrijheden, voor de helft uit hervormingen en voor de helft uit kansen bestaat.