Over dingen

1 De leergezagen van de vijf pausen, die velen zoals ik zich herinneren en waarvan ik het getuigenis bewaar — leeftijd is ergens nuttig voor — bewijzen hoe bijna, bijna, altijd ijdele weddenschappen zijn (alsof het een paardenrace is) en hoe onwaarschijnlijk het is dat de “waarschijnlijke” en “favoriete” namen voor toekomstige pausen, in de schijnwerpers van de media gezet (alsof het een nieuwe regering betreft), correct zullen zijn.

En toen kwam, zoals altijd, de “verrassing”.

2 En nu, geconfronteerd met de nieuwe paus die niet “verwacht” werd, is de verbazing van de wereld nog steeds hoorbaar. Maar vóór de ‘verrassing’ was er de kracht van de Heilige Geest die, zoals altijd, de oude wijsheid van de Kerk inspireerde. En om af te dalen naar de voorafgaande, diepgaande, rijpe overweging die altijd voorafgaat aan een conclaaf – en die lang daarvoor begint, zoals enkele dagen geleden in Rome werd uitgelegd door D. Manuel Clemente, die weet waar hij het over heeft. In de eerste plaats is dit precies wat het is: de pausverkiezing terugbrengen naar de plaats van de Heilige Geest en de adem die daaruit zal voortvloeien, op basis van de overweging die al is begonnen door 133 kardinalen, met het oog op de verkiezing van de opvolger van Petrus. Het geeft een heel bijzonder karakter – om het zachtjes uit te drukken – aan een keuze die weliswaar door het goddelijke is ingegeven, maar uitsluitend op menselijke beslissingen is gebaseerd.

3 En zo “gaat de reis van de Kerk verder”, zoals Robert Prevost, de nieuwe paus, met de inspirerende naam Leo XIV, ons eraan herinnerde, en het is buitengewoon hoe de keuze van een naam ook de openbaring van een pad in zich kan dragen. De reis zal nog duizenden jaren doorgaan, door kalmte of stormen, door seizoenen van rozen en doornen. Dat is al tweeduizend jaar zo. Dat gold ook voor de vijf pausen wier pontificaat ik heb kunnen volgen, van dichtbij of van verder weg. Reisgenoot.

3 Wat betreft de werking van de Heilige Geest en als ik terugkijk op de ‘reis’ van de Kerk door de vijf pausen die in mijn tijd aan de macht kwamen, herinner ik mij de ‘verrassingen’ toen ieder van hen voor het eerst op een balkon verscheen, voor de verbaasde ogen van de wereld. Zoals deze keer met Leo XIV. En zoals op een dag gebeurde met de tengere, intelligente, nadenkende Paulus VI, de geweldige paus van opmerkelijke encyclieken. Vastberaden en vastberaden stuurde hij de boot, maar zijn afscheid van de wereld was pijnlijk en pijnlijk. Een kruis aan het einde.

Hoewel hij Portugal destijds niet kon waarderen, gaf hij de voorkeur aan Fátima, waar hij vandaan kwam. Het was de eerste. Dan zou iedereen hetzelfde doen, sprakeloos van emotie (ik ben ook ontroerd, schrijf ik vandaag, 13 mei).

4 En toen – en omdat de pausen elkaar opvolgden en niet elkaar – klonken de verrassingsklokken opnieuw: wie had gedacht dat er na Paulus VI een energieke Pool zou komen, genaamd Carol Woityla (ik sla de zeer korte etappe van Johannes Paulus I over)? Johannes Paulus II was communicatief, levendig, nieuwsgierig, een fervent buitensporter en een sportliefhebber. Ik had de natuur nodig om te bidden en na te denken. Vervolgens werd het globaal: de wereld was verbijsterd toen ze getuige was van de directe invloed ervan – door middel van woorden, daden, reizen, het vermogen tot overtuiging, de kracht van de geest, de uitbreiding van het geloof – op de verandering van de geostrategie die destijds in de wereld was vastgelegd: het Sovjetregime viel, de Berlijnse Muur viel, het Vaticaan hervatte zijn diplomatieke betrekkingen met de Verenigde Staten, na meer dan honderd jaar stilte. Het nieuwe hoofd van de Kerk, een gepassioneerd Maria-aanbidder, ontdekte op een dag dat hij een toegewijde aanhanger was van Onze-Lieve-Vrouw van Fatima. Hij bad meermaals voor haar, met indrukwekkende herinneringen. En steeds weer benadrukkend dat hij hem zijn leven verschuldigd was, door te ontsnappen aan een aanval die hem onder menselijke en niet bovennatuurlijke omstandigheden had moeten doden.

5 Vervolgens een nieuw ‘contrast’ van de wijze Ecclesia: Johannes Paulus II, een onvermoeibare communicator van het geloof, maakte plaats voor een stille man van God die voor zichzelf de naam Benedictus XVI koos. Een wijs man met een stralende geest. Zijn aard bepaalde eerder zijn bescheidenheid binnen de muren dan zijn voorkeur voor de straten van de wereld, die hij veel bezocht in een langzamer tempo en met meer gematigde tred.

Hij was een theoloog van uitzonderlijk kaliber, meer dan een predikant: hij was een productieve denker en een briljante intellectueel. De kerk heeft veel aan hem te danken. Zijn spiritualiteit en zijn theologische en doctrinaire kennis hebben een onuitwisbare indruk achtergelaten op het katholieke universum – en op anderen: met universeel gerespecteerde eruditie eren zijn geschriften de grote bibliotheken van de wereld en zijn ze een bron van trots op de planken van het Vaticaan. Niet iedereen begreep het en ze begrijpen het vandaag de dag nog steeds niet. Maar zo werkt de Geest.

6 En op een dag verschijnt er een glimlachende figuur, eenvoudig gekleed in het wit, bij het raam van de Sint-Pieter. Hij begint met het welterusten zeggen tegen de duizenden mensen die hem vanaf het plein vol bezorgdheid aankijken. De adem gutste over een Latino van ver weg, spraakzaam en sluw, die in zijn Argentijnse thuisland een 'veldpriester' was geweest. Een herder van “alle, alle, alle” minderbedeelden die hij tegenkwam. Het waren de schapen waar hij voor zorgde. Zijn naam was Jorge Bergoglio, later Francisco genoemd. Een paus die verder ging dan de opstellers van de permanent open lijst met eisen, blijft volhouden dat hij het niet erkent; Hij haalde de Kerk uit haar deuren en maakte de gevestigde orde bang. Zij gaven hem liever een etiket op dan hem te volgen. Tussen deze ‘vleugels’, die altijd snel ‘progressief’ of ‘conservatief’ werden genoemd, maakte Franciscus geen keuze: het Evangelie had al voor hem gekozen. En hij opereerde bij beide. Net zoals Benedictus XVI ook naar Fatima ging en net als zijn voorgangers werd ook hij geraakt door de stilte die daar alles omringt (die vreugdevolle, pijnlijke of vaak ook verdrietige stilte van Fatima).

Franciscus, een aandachtige zwerver van de zeven delen, intervenieerde door middel van woorden in alle oorlogsscenario's, was actief in de interreligieuze dialoog en ondertekende belangrijke encyclieken. Getrouw aan zijn leer en wetend hoe hij met de wereld die hij op zijn rug droeg moest omgaan, was hij de meest geïnspireerde militant van de “Kerk in beweging”, zijn grootste erfenis. Een erfenis van kritische blik die onder geen beding kan worden weggegooid. Wanneer het op de juiste manier wordt “geïnterpreteerd”, zal er wijsheid zijn om het te personifiëren in overeenstemming met de tijd en de manieren.

7 Ik gaf mezelf deze zeer eenvoudige, zeer korte, zeer onvolledige herinnering, om een ​​sterke reden die steeds weer opkwam als ik ‘de dingen’ niet begreep: er zijn geen opvolgers van pausen, er is ‘de’ opvolger van Sint-Pieter. Ik herinner me dat toen ik het boekje over paus Franciscus schreef – het resultaat van het voorrecht van het gesprek dat ik ooit met hem mocht voeren – het me vanzelfsprekend te binnen schoot dat ik moest schrijven dat ik vóór de opvolger van Sint-Pieter stond en niet vóór de spraakzame, actieve, communicatieve ‘opvolger’ van Benedictus XVI.

8 En nu, Leo XIV. Er komen steeds meer vragen binnen: welke toekomstige paden en opties heeft de Heilige Vader? We hoorden de vragen die we gewend zijn – de laatste dagen concentreerden ze zich meer op financiën, gebruiken en anti-Trumpisme dan op de paden van de Kerk; We zijn getuige geweest van de gretigheid van “voorspellingen” – zal Leo XIV een toevallige leider van de Kerk zijn, een voortzetting van Franciscus of iemand “anders”? Meer “conservatief”? Of de “progressiviteit” die “deze dagen” eist?

Het beste antwoord vind ik in zijn rijke en vruchtbare reis, in zijn menselijke en religieuze profiel, in de keuze – betekenisvol, onthullend, krachtig – van zijn nieuwe naam, Leo XIV.

Als jongeman koos hij een religieuze orde, geïnspireerd door Sint Augustinus (wiens genialiteit en diepgang van denken voor altijd in de geschiedenis van de Kerk zijn gegrift); hij was een missionaris en herder die God en troost bracht aan de allerarmsten tijdens een zeer moeilijk apostolaat in Peru; Hij diende daar vele jaren en was later voorzitter van de Bisschoppenconferentie. Hij werd door Franciscus naar de Romeinse Curie gebracht en tot kardinaal verheven. Toen hij tot paus werd gekozen, was hij voorzitter van het Dicasterie van Bisschoppen.

Zijn eerste woord was ‘vrede’, ‘ongewapend en ontwapenend’, een uitdagende samenvatting. Maar ook innerlijke vrede, onze vrede, de vrede waar de wereld om smeekt en niet krijgt.

Toen hij zinspeelde op synodaliteit, verwees hij naar de naastenliefde en vermeldde hij het Evangelie, terwijl hij de hoop op harmonie tussen kerken die met elkaar in conflict zijn, liet varen; bevestigde een ‘verbintenis’ met de wereld ‘met Christus in ons’.

Hij had goede navigatie-instrumenten bij zich en deelde die met ons.

Met hem gaat de reis verder.

Slotnoot : op deze 13e mei, met de verbazingwekkende inhoud van de “Boodschap van Fatima” in gedachten en de schermen die de wereld in oorlog voor mijn ogen toonden, komt het bij mij op om de zeer actuele lezing van een recent essay van professor José Miguel Sardica aan te bevelen, “ Oorlog en vrede in de eeuw en in de Boodschap van Fatima ” (Argument). Het gaat niet alleen om het lezen, wat de gevaarlijke huidige tijden waarin we leven vanzelfsprekend verplicht stellen, maar vooral om een ​​diepgaande, goed gedocumenteerde, weloverwogen “review-reflectie” op de inhoud van de “Boodschap”. Het zorgt ervoor dat we de context onthouden, dat we nadenken over het belang ervan en dat meditatie wordt aanbevolen. Als we het naar het heden verplaatsen, vanuit een vergelijkbaar gisteren. Ook zijn er citaten uit de woorden van de paus na hun ontmoeting met Onze-Lieve-Vrouw van Fatima, waarin het cruciale belang van de Boodschap wordt benadrukt. Welkom bij het essay van een uitmuntende professor, een zeer beschaafd man, een burger met een magnifieke publieke bemoeienis, een militante katholiek.