Waarom groeit het populistische rechts?

Na de parlementsverkiezingen van 2025 maakten de verschillende politieke krachten zich duidelijk zorgen over het wijzen naar degenen die verantwoordelijk waren voor de groei van André Ventura's partij. Rechts kregen de socialisten de schuld van de strategie om Chega te promoten. Links kreeg rechts de schuld van de normalisering van de rechts-populistische partij. En iedereen, of bijna iedereen, verrassend genoeg, gaf Pedro Nuno Santos de schuld. Meer bezig met hun eigen politieke agenda dan met het debatteren over de werkelijke oorzaken van een sociologisch fenomeen dat in talloze landen voorkomt, kwam tijdens de verkiezingsavond en de daaropvolgende dagen het idee naar voren dat de socialistische leider bijzonder brede schouders had.

Populistisch rechts is in zeer korte tijd exponentieel gegroeid, een ontwikkeling die weinigen hadden voorspeld. En het zal blijven groeien, als we, afgezien van de partijpolitieke spelletjes, niet de moeite nemen om te begrijpen waarom.

Wokisme

Wanneer we het over de 'woke'-beweging hebben, is het belangrijk om duidelijk te maken dat de verwijzing niets te maken heeft met de oprechte en rechtvaardige protestbeweging van de jaren zeventig, die de oorsprong is van de naam zelf. Waar we het over hebben, is het politiek gemanipuleerde format waarin de beweging tot op de dag van vandaag heeft overleefd. De usurpatie van de naam ging gepaard met de politieke agenda die werd ontwikkeld in Amerikaanse academische kringen en onder sommige Europese intellectuele elites, die al snel werd uitgebuit door de meest radicale linkse beweging om een ​​geheel nieuw politiek, sociaal en cultureel kader te promoten. Pogingen om één enkele gedachtegang op te leggen, censuur, gemanipuleerde onderwijsprojecten en een hele reeks excessen en tics van een culturele dictatuur in een staat van wereldwijde waanzin volgden. Iedereen die zich niet aan de nieuwe 'mainstream' hield en het waagde ertegen te argumenteren, werd onmiddellijk beloond met een collectief protest en een soort 'ist'-label. De angst voor een dergelijk onwelkom etiketje conditioneerde de gematigde linkerzijde en het centrum-rechts zelf, die zich daarvoor schaamden en in stilte deelnamen aan het circus dat werd opgezet.

De bodem was overvloedig vruchtbaar voor een extreme reactie. De gemeenschap zou de vermoeidheid van het leger wijten aan "pseudo-beledigde" mensen, en op een gegeven moment was het te voorzien dat ze zouden reageren. En dat deden ze ook! Op de slechtst mogelijke manier, samen met populistisch rechts, dat besefte dat het moment gekomen was, dat het toneel klaar was om het podium te betreden en de toekomst te beïnvloeden met een impact van historische proporties.

Wij zijn hier allemaal debet aan, maar vooral aan het gematigde politieke midden dat op een gegeven moment de radicale linkerzijde de leiding liet nemen in het ‘evolutionaire’ proces van de westerse beschaving.

Veiligheid en immigratie

Het is in deze context die het eerste kwart van de 21e eeuw kenmerkt, dat gemeenschappen in het algemeen en politieke besluitvormers in het bijzonder te maken hebben met twee moeilijke maar reële kwesties: veiligheid en immigratie. Uit angst voor de sociale druk om geen deel uit te maken van de kudde, kiezen ze voor de gemakkelijkste en gevaarlijkste oplossingen. Ze stoppen ze in een la en maken er taboe-onderwerpen van. Het was immers maar één ding nodig om zulke kwesties ter discussie te stellen, en honderden stemmen gingen in koor, wijzend op de racist en fascist die het waagde om over "valse kwesties" te praten.

Zelfs de signalen die hier en daar opdoken, zoals de ‘Brexit’, duidelijk beïnvloed door het discours over het sluiten van grenzen om zogenaamd veiligheidsredenen, of het werk van de zogenaamde islamofoob Michel Houellebecq, als een voorspelling voor het explosieve Frankrijk, leken degenen die leiding gaven aan ons gemeenschappelijk lot niet wakker te schudden.

De ontwaking aan het einde van deze kwart eeuw is gewelddadig gebleken. De kwesties die met de visie en strategie van het gematigde midden hadden moeten worden aangepakt en beheerd, zijn door populistisch rechts gegrepen en gemonopoliseerd en dienen als essentiële brandstof voor de versnelde groei ervan.

De cultuurschok

Niets is zo verrijkend voor de evolutie van de beschaving als de ontmoeting en invloed van culturen. In ons bestaan ​​zijn we een mengelmoes van concepten en wederzijdse invloeden, zonder een duidelijke overlapping van de ene cultuur met de andere. Maar op elk moment zullen we moeten weten hoe we, in het proces van voortdurende culturele invloeden, datgene kunnen filteren wat schadelijk is en botst met de essentiële fundamenten van ons gemeenschappelijke bestaan.

De westerse beschaving is geëvolueerd onder een zeer sterke invloed van de joods-christelijke cultuur, die in het verleden ook herhaaldelijk op allerlei manieren castreerde. Het duurde 500 jaar, na de donkere middeleeuwen, voordat we echte vooruitgang boekten, zoals gendergelijkheid of de vrije expressie van onszelf.

We kunnen nu niet toestaan ​​dat, op basis van het bedrieglijke argument van de sociale of religieuze traditie, enkele van deze fundamenten waar we zo trots op zijn, in twijfel worden getrokken. Dat geldt ook voor de oikofoben, zoals Arturo Pérez-Reverte ze noemde. Zij zijn immers altijd bereid om in het Westen en in de westerse cultuur de oorsprong van alle kwalen in de wereld te zien.

Verzet tegen archaïsche invloeden, van middeleeuwse aard, die al tot het rijk van de barbarij behoren, zal een zaak van Europa zelf moeten zijn. Anders lopen we het risico ongewenste maatschappelijke crises te creëren en de consolidatie van radicaal rechts nog verder aan te wakkeren.

Politieke cultuur en uitoefening van het openbaar bestuur.

Het zijn echter niet alleen de thema’s en oorzaken die de groei van dit sociaal-politieke fenomeen aanwakkeren.

De beschikbaarheid en ontvankelijkheid van de bevolking om zich aan te sluiten bij het populistische discours komt ook (onvermijdelijk) voort uit de behoefte om te stemmen uit protest tegen slechte politiek. Ze zijn gewend geraakt aan vriendjespolitiek, het belang van de partijkaart en de jongens-meisjescultuur die worden meegenomen in het bestuur van het land, terwijl ze in veel gevallen niet veel verder zijn gekomen dan de middelbare school afmaken.

De opkomst van populistisch rechts is niet toevallig ontstaan, het is geen modeverschijnsel, noch een lokaal en gecontroleerd epifenomeen. Het is een continu proces met de potentie om zich op den duur voort te zetten. Het is grotendeels ontstaan ​​uit een extreme reactie op de poging om een ​​sociaal-cultureel kader op te leggen dat vijandig staat tegenover de overgrote meerderheid van de bevolking en dat de behandeling van gevallen met nevenschade voor de gemeenschap als geheel belemmert. Aan dit kader is de proteststem toegevoegd, en de steun voor het fenomeen wordt steeds groter.

Het is aan ons allemaal om deze realiteit te begrijpen! De zorgen van de bevolking moeten met moed en zonder taboes worden gehoord en aangepakt. Soms schuilen er onontkoombare waarheden in de vaak verguisde koffiebargesprekken, waar de politieke elite zo'n hekel aan heeft. Misschien is het de moeite waard om af en toe uit de bubbel te stappen en te proberen naar de mensen te luisteren.