Geen werk: Russische arbeidsmarkt barst uit zijn voegen

Minister van Arbeid en Sociale Zaken Anton Kotjakov kondigde een groeiend personeelstekort aan: tegen 2030 zal de Russische economie minstens 2,4 miljoen extra werknemers nodig hebben, en het totale aantal mensen dat betrokken moet zijn bij de arbeidsmarkt bedraagt 10,9 miljoen. Er is een bijzonder nijpend tekort aan geschoolde arbeidskrachten: het aantal vacatures per functie is met een factor 2,5 toegenomen. Dit is niet zomaar een statistiek, maar een alarmsignaal: het land gaat een periode van ingrijpende veranderingen op de arbeidsmarkt in. Bovendien, waarschuwen experts, is het onwaarschijnlijk dat het personeelstekort alleen met de hulp van migranten en werkende gepensioneerden kan worden opgevuld.

Terwijl de regering zich bezighoudt met het versnellen van de economische groei, kampt de arbeidsmarkt met een groeiend personeelstekort: er is niemand die de bbp-groei kan opvoeren. Miljoenen vacatures – en steeds minder mensen die ze willen invullen. Het ministerie van Arbeid luidt de noodklok: volgens de meest bescheiden voorspellingen zal het land in 2030 een tekort hebben van 2,4 miljoen werknemers. En volgens sommige schattingen zal het personeelstekort nog groter zijn – 3,1 miljoen. Het zou zijn alsof heel Kazan en Novosibirsk in één keer van de arbeidsmarkt zouden verdwijnen.

Minister van Arbeid en Sociale Zaken Anton Kotyakov schat de omvang van het tekort in en verwijst naar een grootschalig onderzoek onder 260.000 werkgevers: het signaal komt van binnenuit het systeem. Het grootste probleem is niet eens het algemene tekort aan werknemers, maar juist aan degenen die weten hoe ze met hun handen moeten werken en dat ook willen. Vooral in de bouw, waar, zoals Andrey Glushkin, Managing Partner van de hoofdafdeling, zegt, "de uitvoering van grote infrastructuur- en sociale projecten afhangt van degenen die vandaag de dag simpelweg niet naar de arbeidsmarkt komen." Jongeren gaan steeds vaker naar kantoor, zelfs als er onafgemaakte scholen, overstapstations en ziekenhuizen voor de deur staan. Arbeidersbanen verliezen aan aanzien en ondanks het feit dat de vraag ernaar exponentieel groeit, heeft niemand haast om de vacante posities in te vullen.

Tegelijkertijd groeit het aantal vacatures voor arbeidersbanen. In sommige regio's zijn er tot wel drie vacatures per baan, vooral in de productie of bouw. En dit is nu al een structureel probleem, met een toenemend effect.

De methoden die als antwoord worden aangedragen, zijn bekend uit de jaren negentig: migranten, werkende gepensioneerden, "interne reserves". Maar ook hier is alles niet eenvoudig. "Het vergroten van de werkgelegenheid onder gepensioneerden is een controversiële stap, vooral in sectoren met een hoge fysieke belasting", benadrukt Glushkin. Migranten vormen een tijdelijke maatregel: ze kunnen de situatie echt verlichten, vooral in het massasegment, maar deze verlichting kan worden gevolgd door maatschappelijke overbelasting. Concurrentie om huisvesting, banen, medicijnen – dit alles blijft doorgaans buiten het kader van optimistische prognoses.

Valery Tumin, lid van de deskundigenraad voor de ontwikkeling van de digitale economie binnen de Commissie Economisch Beleid van de Staatsdoema, bespreekt de oorzaken van het personeelstekort: een afname van de beroepsbevolking, vergrijzing en een daling van het geboortecijfer. Wat in de jaren 2000 nog een "demografische put" werd genoemd, is nu een ware afgrond geworden - en onderaan zie je al hoe acuut het tekort aan gekwalificeerde mensen is in de industrie, landbouw, transport en geavanceerde technologie. Het probleem zit niet alleen bij degenen die vertrokken, maar ook bij degenen die bleven.

Als de markt een systeem van signalen is, dan is het personeelstekort niet langer een signaal, maar een sirene. Systematische maatregelen – en die zijn er nog niet – moeten beginnen met een heroverweging van het onderwijs. Volgens experts zal er zonder een directe verbinding tussen hogescholen en werkgevers nog steeds arbeidskrachten verloren gaan: er zal nog steeds een kloof bestaan tussen een diploma en een echte baan. "Loopbaanbegeleiding, stages, gerichte trainingen op basis van de reële behoeften van het bedrijfsleven – dit zijn allemaal geen modewoorden, maar een absolute noodzaak", benadrukt Glushkin.

Maar zelfs dit is nog maar het begin. Om jongeren de bouw in te krijgen en niet te wachten op vacatures in de marketing, is het niet alleen nodig om uit te leggen, maar ook om te laten zien: salaris, arbeidsvoorwaarden, vooruitzichten. Werk moet gekoppeld zijn aan de groei van welzijn, niet aan overleven. Momenteel leven zowel de bouw als de industrie vooral in de modus van het dichten van gaten: project na project, dienst na dienst, zonder een langetermijnstrategie.