Analyse van de Centrale Bank van de Republiek Turkije (CBRT): Hoe beïnvloeden olieprijzen de inflatie?

Economen van de Centrale Bank van de Republiek Turkije (CBRT) analyseerden in een blogpost de mogelijke impact van stijgende internationale ruwe olieprijzen op de Turkse economie. De analyse stelde dat een stijging van de Brent-olieprijs met $10 de inflatie tegen het einde van het jaar met 1,6 procentpunt zou kunnen verhogen.

De blogpost met de titel "Reflecties van de internationale olieprijzen op de consumentenprijzen en het saldo op de lopende rekening", geschreven door CBRT senior econoom Okan Eren, econoom M. Koray Kalafatçılar, hoofdadviseur Eren Ocakverdi en assistent-econoom Orhun Özel, werd gepubliceerd op de tijdschriftpagina van het Centrum.

Het artikel bevatte de volgende evaluaties:

Door de recentelijk toenemende geopolitieke spanningen is de impact van ruwe olieprijzen op nationale economieën opnieuw een hot topic geworden. De prijs van Brent-olie, die begin mei was gedaald tot slechts $ 60 per vat, steeg na deze ontwikkelingen snel tot bijna $ 80. Hoewel de internationale prijzen sinds de afname van de spanningen weer zijn gedaald, lijken ze zich nu op een hoger niveau te bevinden dan in de voorgaande periode. De omvang van de prijsstijging, in combinatie met de mogelijke verstoringen in de aanvoer, maakt een herbeoordeling van de potentiële impact van ruwe olieprijzen noodzakelijk. In deze blogpost kwantificeren we de geschatte impact van potentiële prijsstijgingen van ruwe olie op de inflatie en het saldo op de lopende rekening, met name in de Turkse economie.

De prijzen van ruwe olie vertonen een hoge volatiliteit als gevolg van zowel vraag- als aanbodontwikkelingen. De recente geschiedenis laat zien dat ruwe olieprijzen vaak aanzienlijk kunnen afwijken van hun jaarlijkse gemiddelden. Zo stegen de prijzen van Brent-olie, die begin 2022 rond de $ 70 lagen, snel door geopolitieke ontwikkelingen en bereikten ze in maart 2022 $ 128. In de daaropvolgende periode daalden de prijzen tot $ 80, met een gemiddelde van $ 99 over het jaar.

Hoe beïnvloeden olieprijzen de inflatie?

Voor Turkije, een netto-importeur van ruwe olie, hebben ontwikkelingen in de internationale ruwe olieprijzen aanzienlijke macro-economische gevolgen. In deze context zijn het saldo op de lopende rekening en de inflatie van cruciaal belang. Stijgingen van de ruwe olieprijzen hebben immers een directe invloed op de consumenteninflatie via brandstof. Omdat brandstof een basisproduct is, zijn er ook indirecte stijgingen te zien in transportkosten en prijzen voor transportdiensten. Ruwe olie is ook een grondstof voor veel producten, zoals flessengas, verpakkingen en chemicaliën. Bovendien heeft een stijging van de olieprijzen indirect invloed op de inflatie via kanalen zoals het achterwaartse indexeringsgedrag dat stijgende inflatie kan veroorzaken, en wisselkoersdruk als gevolg van inflatieverwachtingen en een verslechtering van het saldo op de lopende rekening.

We schatten een Bayesiaans Vector Autoregressie (VAR)-model om de impact van ruwe olieprijzen op de totale inflatie te meten. Onze bevindingen wijzen erop dat een stijging van de ruwe olieprijzen met 10 procent uiteindelijk de consumenteninflatie met 1 procentpunt verhoogt. Ongeveer de helft van de totale impact vindt plaats in het eerste kwartaal, terwijl de impact na een jaar ongeveer 0,8 procentpunt bedraagt.

Het in mei gepubliceerde inflatierapport ging ervan uit dat de prijs van ruwe Brent-olie in juni 2025 US$ 62 zou bereiken. Een eenvoudige berekening kan de implicaties verklaren van de hierboven geschetste elasticiteiten voor de inflatiedruk die wordt veroorzaakt door de huidige ontwikkelingen in de prijzen van ruwe Brent-olie. Hiervoor projecteren we een scenario van een gemiddelde stijging van de Brent-olieprijs met US$ 10 in juli, oftewel ongeveer 16 procent. In een dergelijk scenario zou onze jaarlijkse inflatieprognose voor eind 2025 met 1,2 procentpunt stijgen, gecombineerd met directe en indirecte effecten, resulterend in een totale stijging van 1,6 procentpunt aan het einde van het jaar.

De impact van stijgende prijzen op het saldo van de lopende rekening

De prijzen van ruwe olie beïnvloeden het saldo op de lopende rekening rechtstreeks via de import en export van energie. Om dit effect te berekenen, gaan we ervan uit dat de prijselasticiteit van de export en import nul is en dat de stijging van de olieprijzen een rechtstreekse impact zal hebben op de cijfers van de buitenlandse handel. In dit geval berekenen we de netto-impact van de ruwe olieprijzen op het tekort op de lopende rekening over een periode van 12 maanden als een stijging van ongeveer 2,6 miljard dollar voor elke 10 dollar stijging. Een gemiddelde stijging van 10 dollar in de ruwe olieprijzen zal naar verwachting de import van aardolieproducten met 5,1 miljard dollar en de export met 2,2 miljard dollar verhogen. Daarom wordt een aanzienlijk deel van de stijging van de import als gevolg van de stijging van de ruwe olieprijzen gecompenseerd door de export. Bovendien houden we bij het berekenen van de netto-impact op het tekort op de lopende rekening ook rekening met de impact van deze stijgingen op de aanpassingsposten voor de buitenlandse handel die zijn gedefinieerd in de betalingsbalans en de netto transportinkomsten (een stijging van 0,3 miljard dollar en een vergelijkbare daling van het tekort op de lopende rekening). In hetzelfde scenario bestaat er een opwaarts risico van 1,2 miljard dollar op het tekort op de lopende rekening in 2025 over de laatste twee kwartalen.

Volatiliteit in olieprijzen vergroot macro-economisch risico

Kortom, de ruwe-olieprijzen zijn zeer volatiel en kunnen gedurende het jaar sterk fluctueren. De ontwikkelingen van de afgelopen weken hebben dit bevestigd. Ontwikkelingen die leiden tot sterke prijsstijgingen van ruwe olie, voor zover ze permanent worden, kunnen negatieve effecten hebben op belangrijke macro-economische indicatoren. Onze berekeningen, uitgaande van een prijsstijging van $ 10 voor een vat Brent-olie, geven aan dat de impact op belangrijke macro-economische variabelen beheersbaar is.

De afgelopen jaren is het aandeel brandstof in het consumentenpakket afgenomen. Het aandeel, dat in 2022 nog 4,9 procent bedroeg, is in 2025 gedaald tot 3,3 procent. Bovendien beperkt de forfaitaire belasting op brandstofproducten de doorberekening van de ruwe-olieprijzen naar de prijzen van binnenlandse producten.

Onze steekproefperiode bestrijkt de periode na 2011. Ons model omvat de wereldwijde groei, Brent-olieprijzen, de import-eenheidswaarde-index, de mandwisselkoers, krediet, output gap en de totale inflatie. Alle variabelen, behalve de output gap en krediet, worden in het model ingevoerd als logaritmische verschillen per kwartaal. Daarnaast wordt een variabele die de effecten van het minimumloon en gematigde prijzen en belastingen meet, exogeen toegevoegd. We hebben vier vertragingen in het model opgenomen. De wereldwijde groei-indicator is een exportgewogen reeks. Krediet wordt gecorrigeerd voor wisselkoerseffecten en gerealiseerd; na standaardisatie wordt de reeks gemiddeld over 13 weken. De output gap is het eenvoudige gemiddelde van acht verschillende indicatoren, geproduceerd door de Centrale Bank van de Republiek Turkije (CBRT). De krediet- en output gap-reeksen zijn per definitie stationair.

"De stijging van de olieprijzen heeft geen invloed op de import- en exportvolumes."

De prijselasticiteit van de import en export van ruwe olie is beperkt. Met andere woorden, zelfs bij aanzienlijke stijgingen van de olieprijzen, nemen de import- en exportvolumes niet significant af.

In onze berekeningen houden wij geen rekening met de indirecte effecten van de stijging van de olieprijzen op het tekort op de lopende rekening via de binnenlandse en buitenlandse vraag.

Gezien de interactie tussen de olieprijsschok en geopolitieke ontwikkelingen, zouden wisselkoersen onder grotere druk kunnen komen te staan ​​dan in dit artikel werd verwacht. In dat geval zou de wisselkoersschok ook in de analyse moeten worden meegenomen.