Lezers van Medyascope schrijven | De betekenis van verkiezingen in Turkije verandert: de nieuwe oppositiestrategie van de regering

We nodigen onze lezers, volgers, kijkers en alle sympathisanten uit om hun mening te geven op Medyascope. Als uw artikel voldoet aan onze redactionele principes en door onze redactie als passend wordt beoordeeld, wordt het met uw handtekening op onze website gepubliceerd. We willen een Turkije waar mensen praten, debatteren en verschillende ideeën worden geuit. Het artikel getiteld "De betekenis van verkiezingen in Turkije verandert: De nieuwe oppositiestrategie van de regering" is geschreven door onze lezer, Associate Prof. Dr. Mustafa Bölükbaşı.

In een ander artikel besprak ik waarom het regime in Turkije steeds harder wordt en de grenzen van competitief autoritarisme nadert. In dat artikel betoogde ik dat de toenemende macht van de oppositie de angst heeft vergroot dat "het systeem zou kunnen instorten" en de regering ertoe heeft aangezet haar toevlucht te nemen tot hardere methoden. De golf van operaties heeft deze tendens zichtbaarder gemaakt. Autoritarisme lijkt bijna de enige manier voor de regering om haar macht te behouden. Naarmate de kosten van verlies toenemen, wordt het voor de regering onmogelijk om een ​​stap terug te doen. Bovendien worden deze kosten niet alleen doorberekend aan de politieke macht, maar ook aan de bureaucratie, het kapitaal en de media die ervan afhankelijk zijn geworden, en zo wordt het regime meegesleurd in een steeds geslotener en hardere structuur.

Dit proces heeft ook een functie bij het voorkomen van potentiële scheuren binnen het regeringsblok. Er is veelvuldig over gesproken dat İmamoğlu deze scheuren is gaan uitbuiten, met name via de relaties die hij heeft opgebouwd met kringen in het kapitaal. Er is zelfs beweerd dat hij in deze kringen het beeld van een "toekomstige president" heeft gecreëerd. İmamoğlu heeft daardoor veel aandacht en reactie van de regeringspartij getrokken. Zijn arrestatie was tevens een duidelijke boodschap aan deze kringen: als u mij dwarszit, zult u de gevolgen dragen.

Natuurlijk is het handhaven van het interne evenwicht van groot belang voor de regering. Het werkelijke doel is echter om machtswisselingen via verkiezingen onmogelijk te maken. Het is duidelijk dat de regering met haar gerechtelijke operaties vooral streeft naar het uitschakelen van haar sterkste rivaal, İmamoğlu. İmamoğlu heeft zich een leidersprofiel aangediend en heeft elke verkiezing waaraan hij sinds de lokale verkiezingen van 2014 heeft deelgenomen, gewonnen door zijn stemmenaantal te verhogen. Bij de meest recente burgemeestersverkiezingen van de metropool Istanbul in 2024 versloeg hij voormalig minister van Milieu en Verstedelijking Murat Kurum met een marge van een miljoen stemmen. Slechts enkele dagen voordat hij werd aangekondigd als presidentskandidaat van de CHP, werd zijn universitaire diploma ingetrokken en werd hij onmiddellijk daarna gearresteerd. Als İmamoğlu geen leider was geweest die kiezers uit vrijwel alle lagen van de bevolking kon bereiken, als hij geen superieure verkiezingsresultaten had laten zien, als hij geen visie had gehad op het besturen van het land en, het allerbelangrijkste, als hij niet in de oppositie had gezeten, zou hij vandaag de dag niet in de gevangenis zitten. Bovendien is niet alleen İmamoğlu gearresteerd, maar ook het professionele managementteam dat met hem samenwerkte en de presidentiële campagne zou leiden. Het doel van deze actie was om de capaciteit om een ​​campagne te voeren te verlammen.

De regering voert al maanden de druk op de CHP-gemeenten op. Op het eerste gezicht worden deze operaties gepresenteerd als corruptieonderzoeken. Het feit dat er in andere gemeenten geen problemen worden aangepakt, is echter een duidelijke indicatie van het duale rechtssysteem in Turkije. Deze structuur, waarbij de wet een drukmiddel is geworden om de oppositie te straffen, hanteert een totaal ander rechtssysteem voor degenen die dicht bij de regering staan. Daar ligt het zwakste punt van deze zaken. Het publiek ziet hier duidelijk het politieke doel. Het lezen van deze operaties alleen onder de noemer corruptiebestrijding betekent dan ook dat men de Turkse politiek niet goed kent en de ogen sluit voor autoritarisme.

De regering richt zich niet alleen op de kandidatuur van İmamoğlu, maar ook op de belangrijkste oppositiepartij, die het laatste bastion van de democratie is geworden. Het doel is om de CHP met juridische interventies te verzwakken, de partij te begraven in haar eigen interne aangelegenheden en zo te voorkomen dat ze een alternatief bestuursprogramma voor de regering kan opstellen. De CHP bereikte na 47 jaar de positie van nummer één partij in Turkije bij de lokale verkiezingen van maart 2024. Ze won 26 van de 39 districten in Istanbul en 35 van de 81 provincies in Turkije. Daarmee verkreeg ze de bevoegdheid om gemeenten te besturen die ongeveer 65 procent van de Turkse bevolking en ongeveer 80 procent van de economische omvang bestrijken. De partij blijft de nummer één partij in Turkije in alle sindsdien gehouden opiniepeilingen.

Het doel is dan ook om de energie van de CHP, die met de lokale verkiezingen van 2024 is ontstaan, te absorberen, de partij in interne conflicten te slepen en, indien mogelijk, via rechtszaken te verdelen. Het uitputten van de partij in de ogen van de kiezers en voorkomen dat ze als een betrouwbaar alternatief voor de regering wordt gezien, maakt ook deel uit van deze strategie. De regering probeert de legitimiteitscrisis die door het verlies van de verkiezingen is ontstaan, met dergelijke interventies onder controle te krijgen.

De gloriedagen waarin de AKP meer dan 40 procent van de stemmen kreeg, zijn allang voorbij. De partij kan de steun van de kiezers die ze ooit kreeg niet meer alleen verwerven, zelfs niet met haar alliantiepartner. In alle peilingen is ze achterop geraakt bij de CHP. Het hoofddoel is daarom om de CHP te verzwakken door haar op te splitsen en de Volksalliantie nieuwe steun te geven vanuit rechtse partijen. De AKP heeft na 2023 aanzienlijke transfers gemaakt van rechtse partijen, en deze trend zal zich naar verwachting voortzetten. Bovendien ligt in de komende periode de mogelijkheid op tafel om nieuwe onderhandelingen te sluiten met rechtse en Koerdische politieke actoren via vervroegde verkiezingen, grondwetswijzigingen en het "nieuwe oplossingsproces". Met name de omvorming van de presidentsverkiezingen naar een systeem met één ronde wordt beschouwd als een cruciale uitweg voor de duurzaamheid van het regime. Een dergelijke verandering zal de regering een aanzienlijk voordeel opleveren in een systeem waarin de kandidaat met de meeste stemmen wordt gekozen, in ieder geval wanneer de oppositie geen eensgezinde kandidaat naar voren kan schuiven.

Een ander en misschien wel het meest cruciale doel is om de agenda af te leiden van de werkelijke maatschappelijke problemen en de CHP te verdrinken in haar eigen interne problemen en troonstrijd. Turkije verkeert in een diepe economische crisis. Loontrekkenden worden verpletterd door inflatie; de ​​problemen nemen toe op bijna elk gebied, van rampenbestrijding tot landbouw, onderwijs en huisvesting. Regionale crises en oorlogen creëren ernstige veiligheidsrisico's. Deze staan ​​echter al lange tijd niet meer op de agenda. De politiek wordt al maanden gedwongen om over de CHP te praten in plaats van over de werkelijke maatschappelijke problemen. Dankzij de intensieve propaganda van de door de overheid gecontroleerde media wordt de CHP aan het publiek afgeschilderd als een ongeorganiseerde partij die voortdurend worstelt met haar eigen interne problemen.

Een ander strategisch doel is om de CHP te transformeren tot een intra-systeem, gecontroleerde oppositiepartij. Het grootste obstakel voor het autoritaire regime om hegemonisch te worden, is de CHP, die momenteel de sterkste institutionele oppositiepartij is. Het toenemende stemmenaandeel van de partij en haar vermogen om te integreren met de maatschappelijke oppositie zijn een van de meest kwetsbare punten van de huidige autoritaire structuur geworden. Om hegemonisch te worden en hun legitimiteit te behouden, moeten autoritaire regimes een beperkte, gecontroleerde en controleerbare concurrentieomgeving in stand houden. De concurrentie wordt beperkt op een manier die de legitimiteit van de regering ondersteunt, maar geen echt alternatief voor de regering creëert. In Turkije probeert men momenteel deze beperking rechtstreeks via de CHP te construeren.

Erdoğans oproep aan Özel om "effectief berouw te tonen" is een duidelijke uiting van deze strategie. De verwachte rol is duidelijk: de CHP moet een democratisch uithangbord voor het systeem zijn, maar moet binnen een bepaalde grens blijven, zodat ze geen macht zal nastreven en het regime niet zal uitdagen. Van de CHP wordt verwacht dat ze een oppositionele partij is die het systeem een ​​schijn van legitimiteit geeft, maar tegelijkertijd voldoende gecontroleerd om de regering niet te bedreigen. Op deze manier blijft de CHP geaccepteerd als een legitieme en legale politieke partij, wordt de blokkade opgeheven en wordt ze niet verhinderd om een ​​bepaald aantal afgevaardigden te winnen en enkele grote steden te besturen. Het zal echter uitgesloten zijn dat ze een regeringswisseling zal eisen.

In deze context wordt de indruk steeds sterker dat de operaties na 19 maart en de discussies over absolute nietigheid als onderhandelingsinstrument worden gebruikt. De CHP krijgt de boodschap dat het regime een beperkte oppositieruimte kan bieden in ruil voor het negeren van İmamoğlu en zijn team en het steunen van een mogelijke grondwetswijziging. De recente uitspraken van Kılıçdaroğlu wijzen erop dat hij deze oppositierol binnen het systeem zou kunnen nastreven en behouden. Om het regime in Turkije zijn legitimiteit te laten behouden, is het creëren van een gecontroleerde oppositie, net als in sommige autoritaire voorbeelden, nu een centraal doel geworden.

Er zijn altijd onvoorziene gevolgen in de politiek. Het is nu duidelijk dat de regering niet had voorzien dat de CHP na 19 maart zo'n sterke weerstand zou tonen. Sterker nog, als deze weerstand niet was getoond, hadden er zich waarschijnlijk ergere scenario's voor de Turkse democratie kunnen voordoen. Juridische procedures houden de partij bezig, maar in plaats van haar energie te ondermijnen, brengen ze haar vaker het veld op, versterken ze de band met de kiezers en verdiepen ze de consolidatie binnen de partij. Evenzo ben ik van mening dat de regering de maatschappelijke oppositie onderschat. Ankara staat los van de maatschappelijke realiteit en kan het veld niet begrijpen met ouderwetse acceptaties. De samenleving is echter meer dan ooit klaar voor verandering. De vraag naar rechtvaardigheid, vrijheid en welzijn groeit snel. De vraag naar een nieuw verhaal neemt in grote delen toe. Als we vanaf vandaag terug zouden kunnen gaan, denk ik dat de regering de verkiezingen in Istanbul in 2019 niet zou willen annuleren. Omdat die verkiezingen het begin vormden van İmamoğlu's verhaal. Een vergelijkbare situatie doet zich vandaag de dag voor: İmamoğlu groeit en blijft het doelwit van de overheid. Zijn gevangenschap versterkt zijn publieke steun en de emotionele band die om hem heen is ontstaan.

We bevinden ons in Turkije in een feitelijke regimewisseling, en dit proces vereist het tot het uiterste verleggen van de grenzen van de bestaande rechtsorde. Dit proces verloopt niet met een plotselinge breuk, maar door de grenzen van de bestaande rechtsorde te ondermijnen. Hoewel deze methode de regering op korte termijn bewegingsruimte biedt, creëert het op de lange termijn ernstige onzekerheid, zowel binnen het systeem als binnen het heersende blok. Hoewel de spelregels snel worden herzien bij strenge regimewisselingen, is het nooit volledig voorspelbaar welke regel in welke situatie tegen wie zal werken tijdens deze geleidelijke transformatie.

Onzekerheid zorgt ook voor ongemak in het heersende blok

Daarom is het nooit zeker tot welke resultaten de genomen stappen morgen zullen leiden, of zelfs hoe deze resultaten weer aan de macht kunnen komen. Deze onzekerheid zorgt ook voor ongemak binnen het regeringsblok. Sommige juristen binnen de AKP hebben gewezen op de gevaren die het debat over absolute nietigheid met zich mee kan brengen. Het vrijmaken van de weg voor de nietigverklaring van beslissingen van de Hoge Kiesraad via de rechter is niet alleen gericht op de huidige oppositie; zodra deze weg wordt geopend, kan dit de werking van het hele politieke systeem lamleggen en zelfs eerdere verkiezingen controversieel maken. De bezorgdheid dat deze juridische impasse in de toekomst opnieuw kan optreden en ook de actoren binnen het regeringsblok kan treffen, wordt openlijk, zo niet luid, geuit binnen de regeringskringen.

De mogelijkheid dat deze rechtszaken, die zijn aangespannen met als doel de gelederen te sluiten en de oppositie te verstikken, het tegenovergestelde effect zullen hebben, mag daarom niet worden genegeerd. Deze stappen, die zijn genomen met als doel het regime te consolideren, kunnen nieuwe scheuren binnen het heersende blok veroorzaken en het huidige evenwicht nog fragieler maken. Elke stap die wordt gezet, versterkt niet alleen de inspanningen van de regering, maar ook de roep om verandering vanuit de samenleving en het verzet van de oppositie. De politiek in Turkije is niet langer een script dat uitsluitend door de regering wordt geschreven. Hoe dit verhaal zal aflopen, zal niet alleen door de regering, maar ook door de oppositie en de samenleving worden bepaald.

Wie is Mustafa Bolukbasi?

Hij is universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Uşak (rectoraat). Zijn onderzoek richt zich op politieke partijen, de fragmentatie van het partijsysteem, rechtse politiek en verkiezingscampagnes, met een bijzondere focus op vergelijkende ontwikkelingen in de Turkse politiek en Zuid-Europa. Hij publiceerde artikelen in internationaal getoetste tijdschriften en zijn recente werk richt zich op de fragmentatie van rechts en de dynamiek van electorale concurrentie onder competitieve autoritaire regimes.