We bevinden ons vandaag al in een dystopie

Blade Runner 2049 stond lange tijd in de Netflix-bibliotheek en werd door het publiek gewaardeerd. Nu is de film beschikbaar op verschillende digitale platforms. Ik hoop dat iedereen dit meesterwerk nog niet heeft gezien! Want deze film geldt als een van de meest succesvolle sequels in de filmgeschiedenis. Hij wordt niet overschaduwd door het origineel, maar is er in sommige opzichten gelijkwaardig aan, of zelfs superieur. Het was geen gemakkelijke opgave om de kloof van vijfendertig jaar feilloos te overbruggen, zowel filosofisch als visueel, en een esthetische en semantische brug te slaan tussen de twee films. Denis Villeneuve ging deze uitdagende uitdaging echter moedig aan. Het resultaat? Dit vervolg op een van de meest iconische films in de filmgeschiedenis is een enorm succes geworden bij zowel fans als critici. Met de goedkeuring van de regisseur van de originele film, Ridley Scott, wist Villeneuve de huiveringwekkende en melancholische sfeer van het Blade Runner-universum te behouden en tegelijkertijd het publiek een diepgaand, zelfs hoopvol verhaal te bieden. De dystopie van Blade Runner uit de jaren 80 was gebaseerd op Koude Oorlogsparanoia en de vervreemdende effecten van technologie. Vandaag de dag worden we geconfronteerd met de angst voor een compleet andere toekomst: de mogelijkheid dat kunstmatige intelligentie de mens overtreft, een ecologische ineenstorting veroorzaakt door klimaatverandering, wereldwijde migratiegolven en de eenzaamheid van het digitale tijdperk. Ironisch genoeg zijn we het jaar 2019, zoals voorspeld door de eerste film, allang voorbij, maar de fundamentele vragen die erin aan bod kwamen, waren nog nooit zo relevant.

CYBORG MANIFEST

In deze context is Blade Runner 2049 niet zomaar een toekomstfantasie; het is een verontrustende weerspiegeling van de wereld van vandaag. Een begraven Las Vegas staat symbool voor de klimaatcrisis, kolonies buiten de wereld vertegenwoordigen wereldwijde ongelijkheid, en de relatie tussen Joi en K staat symbool voor de zoektocht van de mensheid naar kunstmatige verbindingen in het digitale tijdperk. Te midden van al deze complexe kwesties stelt de film de meest fundamentele vraag: wat is de essentie van het mens-zijn? Ryan Goslings K belichaamt het meest menselijke antwoord op deze vraag: empathie, de behoefte aan verbinding en de moed om te vechten voor waarden. Ik moet opmerken dat deze zoektocht een opvallende parallel vertoont met Donna Haraway's "Cyborg Manifesto" (1985). Haraways theorie, die de tegenstelling "mens/machine" verwerpt en de cyborgidentiteit construeert als een ruimte van bevrijding, biedt een scherpe lens om de tragedie en veerkracht van replicanten in het Blade Runner-universum te begrijpen. K's emotionele band met Joi, of Rachels kunstmatige vruchtbaarheid, herdefiniëren de criteria voor 'menselijk zijn' door middel van technologie, net zoals Haraway's pogingen om de mythes van natuurlijkheid te ontmantelen. De claim van de replicanten op menselijkheid is in feite een weerspiegeling van de rebellie van de cyborgs tegen het patriarchale kapitalisme. De laatste scène waarin ze 'sterven voor een rechtvaardige zaak' herinnert ons eraan dat de essentie van menselijkheid niet in biologische oorsprong ligt, maar in ethische keuzes.

LEERLINGEN

De film opent met een treffende metafoor voor de verbroken relatie van de mensheid met de natuur: een enorme, pupilvormige zonnepaneelboerderij wordt een allegorie voor hoe de uitbuiting van de natuur door de mensheid tegelijkertijd haar eigen zicht vertroebelt. Deze openingsscène stort ons direct in het hart van de dystopie: een wereld van ongebreidelde verstedelijking, ecologische ineenstorting en dominantie door het bedrijfsleven. Terwijl Villeneuves camera heen en weer beweegt tussen de piramide van Tyrell Corporation en Wallace' onderwaterimperium, confronteert hij de twee fundamentele angsten van de mensheid: dat onze creativiteit ons zal vernietigen en dat de goden die we creëren ons zullen domineren. Agent K is zowel een briljant product van dit systeem als de grootste tegenstrijdigheid ervan. Als replicant die belast is met de jacht op zijn eigen soort, slaagt hij erin 'menselijker te worden'; hij is onze vervormde weerspiegeling in de spiegel. Maar een aanwijzing, een klein houten paardbeeldje, trekt deze perfecte machine in twijfel. K's transformatie brengt een van de oudste paradoxen van de mensheid naar voren. Wat gebeurt er wanneer een geprogrammeerd wezen de vrije wil ontdekt?

Het meest opvallende aspect van dit sciencefictionmeesterwerk is de interne consistentie in de verbeelding van de toekomst. De industriële melancholie van de originele film wordt hier gepresenteerd met een veel breder visueel palet. De oranje stofstormen van Las Vegas, het lichtspel in Wallace' onderwatertempel, de ingestorte steden... Al deze elementen herinterpreteren de visie van 1982 met de technologie van vandaag, zonder ooit de geest van de film te verraden. Ik beschouw deze harmonie tussen Trumbulls praktische effecten en Roger Deakins' digitale beelden als een van de meest succesvolle overgangen in de filmgeschiedenis. En natuurlijk de scène met de trap, die de filosofische lading van de film perfect bekroont. K's laatste scène in de sneeuwstorm markeert een punt buiten het systeem, maar toch in het hart van de mensheid. Deckards hereniging met zijn dochter is echter geen sprankje hoop in een dystopie, maar misschien wel het begin van een nog grotere tragedie. We weten het niet. Want in deze wereld is "menselijk blijven" slechts zo ver als het systeem het toelaat. Laat ik eindigen met te zeggen dat Blade Runner 2049 ons dit influistert, althans zo lijkt het mij: we hoeven niet langer 'mens te blijven', maar moeten 'opnieuw leren mens te zijn'.