ADHD bij volwassenen: aandachtstekortstoornis of onherkende kinderziekte?

Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, of ADHD, wordt vaak gezien als een aandoening die specifiek is voor kinderen, maar onderzoek toont aan dat dit een misvatting is. De American Psychiatric Association benadrukt dat 60 procent van de mensen die in hun kindertijd de diagnose ADHD krijgen, ook op volwassen leeftijd symptomen blijven vertonen. Een uitgebreide analyse, gepubliceerd in het tijdschrift Lancet Psychiatry in 2024, onthulde dat één op de 25 volwassenen ADHD-symptomen vertoont.

Deze mensen worden vaak bestempeld als uitstellers, hebben moeite met concentreren, zijn ongeduldig of emotioneel instabiel. Dit gedrag kan echter te wijten zijn aan verschillen in de aandachts- en impulsbeheersingsmechanismen van de hersenen. Jarenlang zonder diagnose kunnen iemands zelfvertrouwen schaden en een negatieve invloed hebben op hun relaties en carrière. Toch kan zelfs een late diagnose een krachtige start zijn om hun leven weer op te bouwen.

Op dit punt zijn de volgende vragen belangrijk:

• Hoe herken je ADHD bij volwassenen?
• Wat zijn de symptomen?
• En nog belangrijker: welke invloed heeft een late diagnose op je leven?

We spraken over deze vragen met psychiatrisch specialist professor dr. Özalp Ekinci.

Het is nu bekend dat de diagnose ADHD niet beperkt blijft tot de kindertijd. Universitair hoofddocent dr. Ekinci stelt dat deze symptomen bij sommige mensen een leven lang kunnen aanhouden:

ADHD, oftewel aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, komt niet alleen bij kinderen voor. Deze aandoening begint in de kindertijd, maar kan tot in de volwassenheid voortduren als er geen adequate behandeling wordt ontvangen of als de behandeling wordt gestaakt.

Personen bij wie in hun kindertijd geen ADHD is vastgesteld, worden als volwassene vaak omschreven als 'verstrooid', 'impulsief', 'vergeetachtig' of 'ongeduldig'. Er kan echter een neurobiologisch verschil aan deze labels ten grondslag liggen.

Ekinci vat het gemeenschappelijke verhaal van deze personen als volgt samen:

Veel volwassenen die bij mij komen, zeggen: 'Ik begin aan veel dingen, maar ik maak ze nooit af.' Dat is een heel typische uitspraak. Impulsiviteit zie je vaak in romantische relaties. Woede is moeilijk te beheersen en hetzelfde gedrag kan zich herhalen, zelfs als er spijt is.

Niet in staat zijn om het leven te managen, geen tijd te plannen, taken onafgemaakt laten, snel de motivatie verliezen, initiatieven nemen en deze snel opgeven, geen boeken kunnen lezen of films kunnen kijken vanwege afleiding... Deze mensen beginnen meestal aan een baan, maar kunnen deze niet volhouden."

Ekinci herinnert ons er ook aan dat de aandachtsproblemen die iedereen ervaart, niet noodzakelijkerwijs ADHD betekenen:

Je kunt ADHD zien als een spectrum. Aan de bovenkant van de zee is er de diagnose: ernstig, matig, mild. Dan is er de onderkant. We noemen dat ADHD-gerelateerd temperament. Het komt veel voor. Als kind was ik actief, ik praatte veel, ik was enthousiast. Maar andere kenmerken, zoals verantwoordelijkheidsgevoel, zorgden ervoor dat deze aandoening mijn leven niet beïnvloedde.

ADHD gaat op volwassen leeftijd vaak gepaard met problemen zoals depressie, angststoornissen of middelenmisbruik. Het beeld beperkt zich dus niet tot aandachtsproblemen. Psychiater en universitair hoofddocent prof. dr. Özalp Ekinci benadrukt dat de psychische belasting van deze mensen veel groter is dan gedacht. Ze hebben namelijk niet alleen moeite met concentreren, maar kampen ook met een jarenlang onderdrukt gevoel van tekortschieten.

Mensen met ADHD ervaren vaak een laag zelfbeeld, pessimisme en een gevoel van falen. Dit komt doordat deze mensen zichzelf mogelijk jarenlang als ontoereikend, ongecontroleerd en onsuccesvol hebben ervaren. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor zowel hun werk als hun sociale relaties.

Dus, wat moet iemand doen als hij vermoedt dat hij ADHD heeft? Ekinci benadrukt dat de belangrijkste factor in het diagnoseproces niet de tests zijn, maar het gesprek met de psychiater:

ADHD wordt niet vastgesteld met een weegschaal, aandachtstest of MRI. Het vereist een persoonlijk gesprek van minstens een uur met een ervaren psychiater. Tijdens dit gesprek worden veel onderwerpen besproken, zoals de kindertijdgeschiedenis, academische geschiedenis, aandachtsniveau en impulsbeheersing van de persoon.

Hij wijst er ook op dat zelfdiagnose via online tests eveneens riskant is:

Sommige mensen hebben geen ADHD, maar denken dat ze een definitieve diagnose hebben gesteld door een vragenlijst op internet te vinden en in te vullen. Dit is geen correcte diagnose. Weegschalen zijn alleen nuttig, en een diagnose kan alleen worden gesteld na een deskundige beoordeling.

De meest gestelde vraag na de diagnose is: "Is er een behandeling?" Ekinci is hier duidelijk over:

De primaire behandeling voor ADHD is medicatie. Dit is wetenschappelijk bewezen. Natuurlijk is medicatie alleen niet voldoende; het is ook erg belangrijk dat de persoon met ADHD met een psycholoog samenwerkt, leert zijn dag te plannen en psychosociale ondersteuning krijgt om zijn werk- en gezinsleven te structureren.

Niet elk geval van ADHD vereist echter medicatie:

Voor mensen met mildere symptomen die een normaal leven kunnen leiden, kunnen psycho-educatie, ondersteuning bij de planning en bewustwordingsactiviteiten ook effectief zijn. Maar bij matige en ernstige gevallen is het vaak moeilijk om zonder medicatie vooruitgang te boeken.

Ekinci stelt dat er in de maatschappij vooroordelen bestaan ​​over de medicijnen die gebruikt worden bij de behandeling van ADHD. Volgens hem moeten deze vooroordelen doorbroken worden:

Het is een groot verlies om bang te zijn voor medicijnen onder leiding van onwetenschappelijke bronnen. ADHD-medicijnen zijn echter effectief en veilig. Natuurlijk is een persoonlijke behandeling voor elke patiënt nodig. Maar met behandeling kunnen er grote en positieve veranderingen in iemands leven plaatsvinden.

Misschien heet de last die je tot nu toe onbewust op je rug hebt gedragen ADHD. Misschien dacht je dat het gewoon "verstrooidheid" was, maar was het een verschil dat al jaren niet meer benoemd was. Dus, wanneer moet je hulp zoeken als iemand deze symptomen vertoont?

Als iemand moeite heeft met het organiseren van zijn leven, terugkerende problemen heeft in zijn sociale en professionele relaties, of zich incompleet voelt omdat hij zich niet kan concentreren, moet hij zeker een specialist raadplegen. Bewustwording is de eerste stap naar verandering. We hoeven niet met ADHD te leven. Met de juiste ondersteuning is een veel evenwichtiger, productiever en bevredigender leven mogelijk.