Hoe <em>Andor</em> een geheel nieuwe taal van nul af aan creëerde

In het geluidslandschap van Star Wars is de mozaïek van buitenaardse talen net zo belangrijk als de koperen hoorns van John Williams. Maar de Ghorman-taal die je in Andor seizoen 2 hoort, is ongebruikelijk, zelfs in een sterrenstelsel hier ver vandaan. In tegenstelling tot Jabba's kleverige Huttese of de fluitende piepjes van R2-D2, is Ghorman, gesproken door de trotse Ghor, een van de meest uitgewerkte kunsttalen (ook wel conlangs genoemd) in heel Star Wars. Daarvoor kun je "Indebe" zeggen – dat is Ghorman voor "dankjewel", mensen – tegen dialectcoach en conlang-bedenker Marina Tyndall.

"Deze Ghorman-taal is losjes geïnspireerd op de inventaris van het aards-Frans ," legt Tyndall me uit. "Het deelt meer dan 85 procent van de fonologie van het Frans." Ze voegt eraan toe dat Frans weliswaar de belangrijkste basis vormt voor Ghorman, maar dat de Ghor-taal geen enkel Frans woord bevat. "Je krijgt misschien een flits van herkenning; je vangt een lettergreep op die op een Franse lettergreep lijkt," zegt ze. "Maar het is een valse vriend."

Tyndall komt uit Londen en is dialectcoach en maker van kunsttaal met een groeiende lijst aan credits in Hollywood. Ze heeft haar vaardigheden toegepast in films als Inferno (2016), Tenet (2020), Death on the Nile (2022) en tv-series zoals Killing Eve . Sinds 2016 heeft Tyndall bijgedragen aan de Star Wars-franchise, te beginnen met Rogue One: A Star Wars Story en meer recent met Andor . In seizoen 1 formuleerde Tyndall de Kenari- en Aldhani-talen. Voor seizoen 2, dat in mei eindigde, creëerde ze Ghorman volledig vanaf nul.

"Het uitgangspunt was dat we wilden dat alle Ghorman-personages ongeveer hetzelfde zouden klinken in het Engels", zegt Tyndall. Het was belangrijk dat de personages en hun acteurs "een brede, fonetische en articulatorische basis met elkaar delen."

Marina Tyndall, de conlang-maker van seizoen 2 van Andor , zegt dat de Ghorman-taal vooral is geïnspireerd door het Frans, maar is "ingebed" met stukjes van andere talen, waaronder dode talen.

Tyndall was niet de enige in haar proces. Ze noemt Andor -bedenker Tony Gilroy en de dialectcoaches op de set, Naomi Todd en Marion Déprez, als haar belangrijkste samenwerkingspartners. Producent David Meanti, een native speaker Frans, werd ook ingeschakeld om ervoor te zorgen dat geen enkel woord dat voor Ghorman was bedacht, verkeerd kon worden opgevat als "speelplaatsinsinuatie".

Maar als onze wereld een academische expert op het gebied van Ghorman had, dan zou het Tyndall zijn. Ze ontwikkelde de taal in een proces dat begon in de vroege zomer van 2022, totdat de camera's draaiden voor Andors tweede seizoen dat najaar. Dat omvatte het onderwijzen van de taal aan honderden figuranten voor Andors onvergetelijke achtste aflevering , waarin de Ghor hun volkslied zingen vóór een bloedbad door het Keizerrijk.

Voor Tyndall voelde de beproeving als songschrijven, en het samenwerken met haar team als een jamsessie. "Je improviseert woorden en melodieën en dan zoek je het achterstevoren uit," zegt ze. "Als je een conlang creëert als een academische oefening, kun je het het beste als een wetenschap benaderen. Maar zodra je acteurs en storytelling in de mix gooit, is het echt een kunst."

Tyndalls songwriting-aanpak voor Ghorman werd letterlijk toen ze het volkslied van de Ghors vertaalde voor aflevering 8. De songtekst werd eerst in het Engels geschreven en uitgevoerd op een tijdelijke track door – wie anders? – Tony Gilroy, die het vervolgens allemaal naar Tyndall stuurde voor vertaling. Ze beschrijft de dynamiek gekscherend alsof ze Bernie Taupin is die voor Gilroy's Elton John schrijft. "Ik ben een van de weinige bevoorrechten die het Engelse origineel heeft gehoord," schept ze op. (Ze voegt eraan toe dat Gilroy "eigenlijk een heel goede stem" heeft.)

"Ik kwam op een dag op kantoor en zag David Meanti en andere mensen het voor elkaar zingen," zegt Tyndall. "Het was een zeer uitbundige uitvoering. Ik was blij te zien dat de Ghorman-trots zich tot in het productiekantoor had verspreid. Ik weet dat een aantal van onze productiemedewerkers het gemakkelijk voor een karaoke-avond zouden kunnen doen."

Marina Tyndall was medeauteur van het Ghorman-volkslied. Ze baseerde haar werk op een Engelstalige versie, geschreven (en uitgevoerd!) door Tony Gilroy.

Hoewel Ghorman zijn wortels in het Frans heeft, bevat het ook "verwarringen, mutaties en terugzettingen van woorden" uit andere talen – zelfs uit dode talen. "Het bevat woorden die vrijelijk uit de semantische wolk van het Engels zijn losgemaakt", zegt Tyndall. "Als het woord bijvoorbeeld ball was, zouden we woorden kunnen gaan uitwerpen: throw, arc, bounce. En we maken een fusie van alles wat we hebben uitgespuugd."

Frans was niet de enige taalsmaak die de Ghorman-sprekende cast van Andor herkende. "Een van onze acteurs die de Ghor speelde, zei dat het hem deed denken aan het leren van Hebreeuws," herinnert Tyndall zich. Een andere acteur zei dat ze een vleugje Bretons voelden.

"Het is een prachtig voorbeeld van waarom het zo waardevol is om meertalige acteurs te casten," zegt Tyndall. "Als je toegang hebt tot minstens één andere taal, heb je toegang tot een heel ander denk- en gevoelssysteem. Wat we deze acteurs vroegen, was enorm. Ik heb het gevoel dat ze het fantastisch hebben gedaan, net als de koorddansact die we hen vroegen."

Wat betreft de vraag waarom Frans de belangrijkste invloed is op Ghorman, die redenen ontgaan zelfs de maker ervan. Hoewel ze parallellen ziet tussen de opstand van de Ghors tegen het Keizerrijk en het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog ("Het is het verhaal van de strijd," zegt ze), had Tyndall geen idee van iets anders dan haar taak om de taal te creëren. "Het doel was dat alle acteurs die we castten een vergelijkbare spreekstijl of een vergelijkbaar accent hadden. Het zou kunnen dat er creatieve redenen zijn geweest om voor een Franstalige cast te kiezen, maar ik was daar niet van op de hoogte."

Tyndall heeft wel ideeën over de implicaties van Ghorman voor de wereldopbouw. ​​Tyndall past de Sapir-Whorfhypothese toe op Star Wars en zegt dat de Ghorman-taal inzicht geeft in hoe de Ghor denken, voelen en hun plaats in het sterrenstelsel zien. "Het is een taal van handel," zegt ze. "Het zal kruisbestuiving hebben ondergaan met een aantal andere talen van mensen met wie de Ghor handel hebben gedreven. We veronderstellen dat het een rijke taal is, een taal waarin je heel specifiek kunt zijn. Je zou meer dan één woord kunnen gebruiken voor het werkwoord ' kennen' . Afhankelijk van de context claim je te weten dat je bekend bent, of je het beheerst, en of je het kent in termen van empathie of waardering."

En dan is er nog dit: de Ghor zijn erg gesteld op details, wat handig is aan het front van een opstand.

"De Ghor communiceren op een zeer efficiënte maar specifieke manier. Ik kan me voorstellen dat ze vaak van code hebben moeten wisselen," zegt Tyndall. "Ze hebben verschillende manieren om hetzelfde te zeggen. Omdat het leven altijd om handel en gevaar heeft gedraaid. Deze twee dingen kenmerken hun geschiedenis in dit sterrenstelsel: bedreigd worden, maar tegelijkertijd zaken moeten doen."