De stemlozen centraal stellen: de blijvende wereldwijde impact van paus Franciscus

Volgens pater Gabriel Romanelli, de parochiepriester van de Heilige Familie in Gaza, houdt paus Franciscus de lijdende bevolking van Gaza nauwlettend in de gaten vanuit zijn ziekenhuisbed in Rome. Daar wordt hij sinds 14 februari behandeld voor een longontsteking.

In een interview met het officiële informatieplatform van het Vaticaan, Vatican News, zei Romanelli dat Franciscus bijna dagelijks contact heeft onderhouden met zijn kerk gedurende 15 maanden van bloedbaden, geweld, angst en honger in Gaza en dat hij de parochie bleef bellen tijdens zijn voortdurende ziekenhuisopname. "Hij vroeg ons hoe het met ons ging, hoe de situatie was en hij stuurde ons zijn zegen," zei Romanelli.

Zoals blijkt uit zijn gehechtheid aan de mensen van Gaza, gelooft Francis dat degenen die lijden en die de existentiële periferieën van het leven bewonen, het ware gezicht van God weerspiegelen. Hij is ervan overtuigd dat de logica van liefde en leven beter wordt begrepen door de blik te richten op de armen en de vergetenen van de samenleving.

Als zodanig bidden veel katholieken en talloze mannen en vrouwen van goede wil over de hele wereld voor het snelle herstel van de paus en zijn terugkeer naar zijn missie. Ze bidden omdat ze weten dat onze wereld de polycrisis waarmee ze vandaag de dag wordt geconfronteerd alleen kan overwinnen onder leiding van leiders zoals hij - leiders die worden gedreven door een diepe bezorgdheid voor degenen die lijden onder oorlog, armoede en onrecht; leiders die onze gemeenschappelijke menselijkheid willen bevorderen om de gevaarlijke opkomst van nativisme, protectionisme en parochiaal nationalisme tegen te gaan.

Francis heeft in het afgelopen decennium veelvuldig blijk gegeven van zijn onvermoeibare inzet voor het bevorderen van coëxistentie en het bestrijden van wereldwijd onrecht.

In februari 2019 ondertekende hij bijvoorbeeld de Abu Dhabi-verklaring over ‘menselijke broederschap voor wereldvrede en samenleven’, samen met de groot-imam van al-Azhar Ahmed Al-Tayyeb.

Het veelgekoesterde document, dat alle mensen erkent als broeders en zusters, dient als een gids voor toekomstige generaties om een ​​cultuur van wederzijds respect te bevorderen. Het roept op tot een “cultuur van tolerantie en van samenleven in vrede” in naam van “alle personen van goede wil die overal ter wereld aanwezig zijn”, maar vooral “wezen, weduwen, vluchtelingen, zij die uit hun huizen en landen zijn verbannen; slachtoffers van oorlogen, vervolging en onrecht; zij die in angst leven, krijgsgevangenen en zij die gemarteld worden.”

Na het Abu Dhabi-document kwam de COVID-19-pandemie, die opnieuw aantoonde hoe alle mensen samengehouden worden in een gemeenschappelijk lot. Door mensen samen te brengen in gedeeld lijden, versterkte het Francis' toewijding om zijn boodschap over onze gemeenschappelijke menselijkheid te verspreiden.

Zoals Franciscus uitlegde in zijn post-pandemische encycliek Fratelli Tutti, heeft de pandemie bewezen dat de wereldeconomie niet onfeilbaar is en dat de toekomst van de wereld niet kan worden gebouwd op economische orthodoxieën die worden gedicteerd door marktvrijheid. Integendeel, zo stelde hij, is er behoefte aan het herstellen van “een gezond politiek leven dat niet onderworpen is aan de dictaten van de financiën”. Er is behoefte, zo stelde hij, aan het ontmantelen van structuren van onrechtvaardigheid en het uitbreken van een nieuwe morele urgentie die “voortkomt uit het betrekken van de uitgeslotenen bij het bouwen van een gemeenschappelijk lot” en het respecteren van de waardigheid en rechten van alle mensen overal ter wereld.

De wereld heeft echter de waarschuwing van Franciscus niet ter harte genomen en helaas weinig geleerd van de catastrofe van COVID-19. Sterker nog, de sociale, politieke en economische omstandigheden van velen zijn na de pandemie verslechterd. In plaats van een dieper begrip en grotere waardering voor onze gemeenschappelijke menselijkheid en gedeelde bestemming, is wat de wereld na de pandemie is gaan definiëren, meer geweld, oorlog, nationalisme en intolerantie geweest. Sinds de pandemie zijn sociale hiërarchieën rigider geworden, identiteiten beperkter en is het toch al disfunctionele mondiale systeem nog meer geneigd om verdeeldheid, onrecht, armoede en spanningen tussen landen en volkeren aan te wakkeren.

Francis heeft de afgelopen jaren herhaaldelijk uitgelegd hoe de post-pandemische wereld leeft in een "derde wereldoorlog die stukje bij beetje wordt uitgevochten" die wordt gevoed door een cultuur van onverschilligheid. Hij nodigde mensen vaak uit om te huilen bij de zinloze moorden op onschuldige mensen, zoals hij ooit deed toen hij een oproep deed om een ​​einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. Hij huilde opnieuw aan de oevers van Lampedusa, Italië, waar zoveel mensen die op de vlucht zijn voor oorlogen en armoede zijn verdronken. Als hoofd van de katholieke kerk sinds 2013 heeft Francis onvermoeibaar zijn overtuiging uitgesproken dat we allemaal kinderen van God zijn en dat elk leven gewaardeerd moet worden in plaats van geprijsd.

Tegenwoordig stuurt hij deze boodschap opnieuw via zijn dagelijkse telefoongesprekken naar Gaza. Deze gesprekken, die zelfs vanuit het ziekenhuis zijn doorgegaan, zijn een daad van solidariteit met de gekwetste, angstige en hongerige massa's van Gaza, maar ook een poging om de wereld te herinneren aan de benarde situatie van de mensen aan de existentiële periferieën.

Dezezelfde wens om mensen die lijden onder de gevolgen van oorlog wereldwijd in het middelpunt van de belangstelling te plaatsen, bracht Franciscus ertoe om in 2023 gevaarlijke reizen te maken naar de Democratische Republiek Congo, het toneel van de langste oorlog in Afrika, en naar Zuid-Soedan, waar de mensen al meer dan tien jaar geen vrede, vooruitgang of welvaart hebben ervaren.

In zijn autobiografie Hope, die in januari uitkwam, verwoordt Francis verder waarom hij zo geraakt wordt door het lijden van oorlogsslachtoffers, vluchtelingen en migranten. Hij vertelt het verhaal van zijn eigen familie die getekend is door oorlogen, ballingschap, migratie, doden en verliezen die hen dwongen de gevaarlijke reis van Italië naar Argentinië te ondernemen. Deze ervaring van marginaliteit en precariteit, zo legt hij uit, heeft zijn leven gevormd in zijn toewijding om de pijn van mensen die lijden in oorlogsgebieden en de angst van immigranten centraal te stellen in zijn pausschap.

Francis heeft ook de wereldmachten veroordeeld voor hun hypocrisie. Dit komt omdat hij in veel van de rampzalige oorlogen waar hij zijn positie voor gebruikte om licht op te werpen, van Gaza en Oekraïne tot Soedan en Congo, besefte dat de landen die humanitaire hulp sturen naar slachtoffers van oorlog dezelfde landen zijn waarvan de wapens worden gebruikt om dezelfde slachtoffers te doden en te verminken en hun samenlevingen in de eerste plaats te vernietigen. Bovendien zijn de landen die deze wapens leveren vaak ook degenen die weigeren de vluchtelingen van de oorlog te verwelkomen.

Vandaag de dag heeft de wereld Francis' leiderschap en boodschap van vrede, broederschap en solidariteit meer dan ooit nodig. De wereld verkeert in een crisis waar ze alleen uit kan komen door een paradigmaverschuiving van geweld naar geweldloze manieren om relaties te herstellen, vertrouwen op te bouwen en historische onrechtvaardigheden aan te pakken. Francis is altijd een leidraad geweest voor degenen die aandringen op deze broodnodige paradigmaverschuiving, omdat hij altijd consistent is geweest in zijn boodschap dat geloof en geweld onverenigbaar zijn en dat oorlog altijd een nederlaag is voor de mensheid.

Tegenwoordig zijn er wereldwijd veel krachten die aandringen op meer oorlog, verdeeldheid, confrontatie en onrecht. In dezelfde week dat Franciscus zijn zegen aan de mensen van Gaza stuurde vanuit zijn ziekenhuisbed in Rome, bijvoorbeeld, promootte de Amerikaanse president Donald Trump nog steeds enthousiast zijn grote plan voor hun thuisland, dat hun verdrijving omvat.

Terwijl Franciscus een boodschap van hoop stuurde aan de mensen die lijden en bad voor hun genezing, werkten Trump en zijn soortgenoten aan het versterken van hun gewelddadige structuren en hoopten ze dat de slachtoffers van oorlog en de armen gewoon zouden verdwijnen.

Uiteindelijk is de meest prangende vraag van onze tijd hoe wij als mensen onze medemensen moeten behandelen. We kunnen ervoor kiezen om ze te behandelen als mensen met gelijke waardigheid of als niet-personen vanwege hun ras, cultuur, sociale locatie of religie. Zoals filosoof Judith Butler op welsprekende wijze uitlegt, zijn er tegenwoordig zoveel slachtoffers van geweld die als "niet-betreurbaar" worden beschouwd omdat de maatschappij waarin ze leven hen als vervangbaar heeft geframed. Wanneer zelfs maar één persoon op deze manier in een maatschappij wordt geframed, verliest die maatschappij haar erkenning dat elk leven ertoe doet. Als gevolg hiervan beginnen mensen, volgens Butler, in plaats van in slachtoffers van oorlog en onderdrukking onze "gedeelde toestand van precairheid" te zien, de levens van degenen die tot bepaalde doelgroepen behoren af ​​te schilderen als "niet helemaal levens". "Wanneer zulke levens verloren gaan," schrijft Butler, "zijn ze niet betreurbaar, omdat, in de verdraaide logica die hun dood rationaliseert, het verlies van zulke bevolkingsgroepen noodzakelijk wordt geacht om de levens van de 'levenden' te beschermen."

In een wereld waarin te veel levens, waaronder die in Gaza, door zovelen in onze samenlevingen als "onbespreekbaar" zijn beschouwd, is Francis een baken van licht dat ons herinnert aan onze gemeenschappelijke menselijkheid en gedeelde bestemming. Niemand weet hoe lang hij nog op deze aarde zal zijn, maar het is duidelijk dat zijn erfenis van het centreren van de armen, de zwakken en de behoeftigen en het verlangen naar vrede, broederschap en coëxistentie in het aangezicht van toenemende verdeeldheid en toenemend geweld hem zeker zal overleven.

De standpunten die in dit artikel worden geuit, zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het redactionele standpunt van Al Jazeera.