Nowa Kaledonia staje się państwem, ale pozostaje częścią Francji

Rok po poważnych zamieszkach w Nowej Kaledonii przedstawiciele Francji i obozów politycznych tego terytorium zamorskiego zawarli porozumienie. Dokument, podpisany w Bougival, na zachód od Paryża, stanowi, że Nowa Kaledonia zostanie uznana za niepodległe państwo, pozostając jednocześnie częścią Republiki Francuskiej. Zarówno prezydent Francji Emmanuel Macron, jak i politycy z Nowej Kaledonii określili to porozumienie jako „historyczne”.

„Państwo Nowej Kaledonii w ramach Republiki: to stawianie na zaufanie” – oświadczył Macron, ogłaszając umowę. Prezydent podkreślił, że umowa otwiera „nowy rozdział” w stosunkach między Francją a archipelagiem na Pacyfiku.

Przemoc, nieufność i długa droga do porozumienia

Kompromis nastąpił po okresie silnych napięć politycznych. W maju 2024 roku w Nowej Kaledonii wybuchły masowe zamieszki , w których zginęło 14 osób . Impulsem do tego była planowana reforma wyborcza, która miała umożliwić obywatelom Francji kontynentalnej szybszy niż dotychczas udział w wyborach lokalnych. Rdzenni mieszkańcy Kanaków, stanowiący ponad 40 procent populacji, postrzegali to jako zagrożenie dla swoich wpływów politycznych.

Macron odpowiedział propozycją nowych negocjacji. Uczestniczyli w nich przedstawiciele wszystkich obozów politycznych, zarówno zwolennicy pełnej niepodległości, jak i ci, którzy opowiadają się za pozostaniem we Francji. Pod Paryżem toczyły się dziesięć dni intensywnych rozmów.

Umowa o daleko idących konsekwencjach

Trzynastostronicowe porozumienie stanowi, że Nowa Kaledonia zostanie wpisana do konstytucji francuskiej jako niepodległe państwo i uzyska uznanie międzynarodowe. Obywatelstwo nowokaledońskie zostanie przyznane, a obywatelstwo francuskie może zostać zachowane. Częścią planu jest również pakt o odbudowie gospodarczej i finansowej.

„To porozumienie pomoże nam wyrwać się ze spirali przemocy” – powiedział Emmanuel Tjibaou, poseł z Kanaków, który uczestniczył w negocjacjach. Mówił o „trudnej drodze”, która jednak pozwala na wspólną przyszłość.

Druga strona również pochwaliła kompromis. Nicolas Metzdorf, przedstawiciel strony profrancuskiej, nazwał porozumienie wynikiem „wymagającego dialogu”. Wprowadzenie obywatelstwa nowokaledońskiego określił jako „prawdziwe ustępstwo”.

Specjalny kongres określi teraz dalsze kroki. Według fragmentów opublikowanych przez nadawcę publicznego Nowej Kaledonii, mogłyby one obejmować między innymi większą autonomię w polityce zagranicznej, bezpieczeństwie i wymiarze sprawiedliwości. W dłuższej perspektywie Nowa Kaledonia mogłaby również przyjąć własną nazwę, nową flagę i własny hymn.

Perspektywy gospodarcze również odgrywają kluczową rolę w porozumieniu. Gospodarka Nowej Kaledonii jest silnie uzależniona od wydobycia niklu i zmaga się z problemami strukturalnymi oraz wysokim poziomem zadłużenia. Celem jest dywersyfikacja i zmniejszenie zależności gospodarczej od Francji kontynentalnej.

Kolejne referendum w Nowej Kaledonii

Umowa musi jeszcze zostać zatwierdzona przez parlament francuski. W tym roku planowane jest wspólne posiedzenie obu izb. Referendum w Nowej Kaledonii, w którym mieszkańcy zadecydują o jej wdrożeniu, ma się odbyć w lutym 2026 roku.

Francja skolonizowała Nową Kaledonię w latach 50. XIX wieku. Po II wojnie światowej stała się ona francuskim terytorium zamorskim, a w 1957 roku wszyscy Kanakowie otrzymali obywatelstwo francuskie. W ostatnich dekadach polityczna przyszłość archipelagu była przedmiotem kilku głosowań, w tym trzech referendów i dwóch wcześniejszych porozumień .

pgr/wa (afp, ap)