Podróże kosmiczne: Indie są na dobrej drodze, by stać się nową potęgą kosmiczną

„To kamień milowy w naszej (indyjskiej) podróży w kosmos” – napisał Shubhanshu Shukla w krótkim komunikacie „X” krótko po przybyciu na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS). 39-latek zapewnił sobie miejsce w historii – jako pierwszy indyjski astronauta na pokładzie ISS. „To nie początek mojej podróży na ISS, ale początek indyjskich lotów kosmicznych”.

Vyomanaut (jak nazywa się astronautów w Indiach) wystartował w kosmos pod koniec czerwca. Jest częścią misji AX-4 prywatnej firmy kosmicznej Axiom Space – wraz z Peggy Whitson, kobietą z najdłuższym łącznym pobytem w kosmosie, polskim inżynierem Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim i węgierskim inżynierem mechanikiem Tiborem Kapu. Będą mieszkać i prowadzić badania na ISS przez dwa tygodnie. Ich lot powrotny planowany jest najwcześniej na poniedziałek, 14 lipca.

Załoga misji AX-4: Tibor Kapu (od lewej), Shubhanshu Shukla, Peggy Whitson i Sławosz Uznański.

Źródło: picture alliance / ZUMAPRESS.com

Dzięki lotowi na ISS Indie po raz kolejny udowodniły, że są obecnie jednym z wiodących państw w dziedzinie podróży kosmicznych. Europejski Instytut Polityki Kosmicznej (ESPI) umieścił Indie w swoim „Indeksie Potęgi Kosmicznej” jako „państwo gotowe do podróży kosmicznych”. Oznacza to, że osiągnęło ono „godny szacunku” poziom potencjału i autonomii i teoretycznie może stać się potęgą kosmiczną – podobnie jak USA, Chiny i Rosja.

„Jeśli sytuacja będzie się tak utrzymywać, Indie w końcu wyprzedzą Europę” – mówi dyrektor ESPI, Hermann Ludwig Möller. „Pytanie brzmi, czy Europa pójdzie w ich ślady – a nie czy Indie staną się potęgą kosmiczną. To tylko kwestia czasu”.

Historia Indii w dziedzinie kosmosu sięga lat 60. XX wieku, okresu zimnej wojny. Wówczas krajowi mniej zależało na prestiżu i demonstracji siły – jak USA i Rosja, które rywalizowały o zdobycie Księżyca – a bardziej na „korzyściach społeczno-ekonomicznych”, jak to określa Möller.

Indyjska Agencja Kosmiczna (ISRO), założona w 1969 roku, wystrzeliła satelity do obserwacji Ziemi. Zebrane dane miały służyć między innymi rolnictwu. „Rozwój kraju w sposób odpowiadający potrzebom kraju rozwijającego się był od samego początku elementem strategii kosmicznej” – mówi ekspert ds. kosmosu.

Z biegiem czasu Indie kontynuowały rozwój swojego programu kosmicznego. Początkowo wykorzystując rakiety z byłego Związku Radzieckiego do wystrzeliwania satelitów w kosmos, kraj ten wystrzelił swoją pierwszą krajową rakietę nośną w 1980 roku. Dziś rakiety te są regularnie używane.

W 1984 roku załogowe loty kosmiczne nabrały rozpędu. Rakesh Sharma został pierwszym Hindusem, który poleciał w kosmos w rosyjskiej kapsule Sojuz. Od 2006 roku Indie realizują własny program załogowych lotów kosmicznych. Projekt Gaganyaan zakłada wysłanie trzech Vyomanautów na wysokość 400 kilometrów na trzydniową misję, a następnie ich lądowanie na Oceanie Indyjskim. ISRO planuje nawet budowę własnego statku kosmicznego na potrzeby tej misji. Start misji spodziewany jest w 2027 roku. Indie planują również budowę własnej stacji kosmicznej w kosmosie do 2035 roku i wysłanie astronauty na Księżyc do 2040 roku.

Rakesh Sharma był pierwszym Hindusem, który poleciał w kosmos w 1984 roku.

Źródło: IMAGO/SNA

Na początku XXI wieku misje na inne ciała niebieskie zostały ostatecznie dodane – początkowo na Księżyc. Pierwszy lot bezzałogowej sondy Chandrayaan-1 w 2008 roku zakończył się jednak niepowodzeniem. Piętnaście lat później Indiom w końcu udało się wylądować na Księżycu za pomocą sondy Chandrayaan-3 – stając się zaledwie czwartym krajem w historii, który tego dokonał. Indyjska sonda wylądowała już również na Marsie. W przyszłości planowane są kolejne misje na oba ciała niebieskie, podobnie jak misja na Wenus (planowany start misji to 2028 rok).

Te sukcesy sprawiły, że Indie stały się krajem znanym z podróży kosmicznych. Nagle uwaga opinii publicznej skupiła się nie tylko na maksymalizacji korzyści dla własnej ludności, ale także na prestiżu geopolitycznym. W rezultacie rząd Indii systematycznie zwiększał budżet na badania kosmiczne przez lata.

Budżet wzrósł niemal trzykrotnie w latach 2013–2025. Na ten i przyszły rok zaplanowano równowartość około 1,6 miliarda dolarów. Dla porównania, budżet amerykańskiej agencji kosmicznej NASA wynosi około 20 miliardów dolarów na ten sam okres (przynajmniej tyle przewiduje obecnie plan oszczędnościowy prezydenta USA Donalda Trumpa).

NASA pada ofiarą polityki oszczędnościowej Donalda Trumpa: budżet amerykańskiej agencji kosmicznej zostaje obcięty o 24 procent. Programy kosmiczne stoją w obliczu zamknięcia – a Europa również musi liczyć się z konsekwencjami.

Ale to nie tylko stosunkowo wysoki poziom finansowania rządowego przyczynił się do sukcesu indyjskiego programu kosmicznego; do sukcesu przyczynił się również sposób jego działania. „Nie używają najlepszych, standardowych komponentów. Musiałyby być kupowane za granicą, tak jak my zazwyczaj robimy to w przypadku misji europejskich” – wyjaśnił Oliver Angerer z Niemieckiego Centrum Lotnictwa i Kosmonautyki (DLR) w wywiadzie dla MDR w 2023 roku. Zamiast tego, niezbędne części byłyby produkowane w kraju, co obniża koszty.

Indie również stosują podejście New Space, podobne do tego stosowanego przez prywatne firmy kosmiczne, takie jak SpaceX. „Buduje się proste systemy i kalkuluje nieco więcej ryzyka – a jeśli nie działa w 100 procentach, akceptuje się to, wyciąga wnioski i koryguje w kolejnym kroku” – powiedział Angerer. NASA i Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) działają inaczej: przed startem wielokrotnie testują wszystkie komponenty.

Istnieją również znaczne różnice w poziomie wynagrodzeń w porównaniu z innymi krajami prowadzącymi badania kosmiczne. „Jeśli spojrzeć na liczbę osób pracujących dla ISRO i całkowity indyjski budżet kosmiczny… w Europie, przy takiej liczbie osób, budżet kosmiczny prawdopodobnie byłby potrzebny tylko na wynagrodzenia, bez konieczności przeprowadzania jakichkolwiek misji” – powiedział ekspert.

Aby dotrzymać kroku potęgom kosmicznym, Indie w 2020 roku postawiły kolejny krok. Utworzenie Indyjskiego Narodowego Centrum Promocji i Autoryzacji Kosmosu (IN-SPACe) to główny punkt kontaktowy dla wszystkich działań firm prywatnych w dziedzinie kosmosu. Kraje takie jak USA wyznaczają trendy: zamiast budować własne rakiety i statki kosmiczne do lotów na ISS, NASA kupuje loty od firm prywatnych, takich jak SpaceX.

Ma średnicę od 10 do 20 kilometrów i pędzi przez nasz Układ Słoneczny z zawrotną prędkością: nowo odkryta kometa międzygwiezdna. Czego naukowcy mogą dowiedzieć się od tego kosmicznego gościa?

Indie mają obecnie podobne plany. Głównym celem jest zaangażowanie prywatnych firm kosmicznych w budowę rakiet nośnych i satelitów. Wizja IN-SPACe jest ambitna: do 2033 roku Indie dążą do zdobycia 8% globalnego rynku kosmicznego i rozwoju swojej gospodarki kosmicznej do 44 miliardów dolarów. Agencja dostrzega w tym kontekście dwa wyzwania:

1. Konieczne są większe inwestycje w szkolenia i kształcenie ustawiczne specjalistów z branży kosmicznej. IN-SPACe utworzyło specjalistyczne kursy kształcenia ustawicznego dla sektora kosmicznego oraz opracowało i wdrożyło odpowiednie programy nauczania dla indyjskich uniwersytetów.
2. Łańcuchy dostaw muszą stać się bardziej odporne. „Indie muszą zbudować niezawodny krajowy ekosystem do produkcji komponentów kosmicznych, aby zwiększyć swoją niezależność technologiczną, potencjał eksportowy i konkurencyjność” – czytamy na stronie internetowej agencji .

Strategiczne partnerstwa międzynarodowe są również ważnym aspektem wizji IN-SPACe. ESA ogłosiła niedawno, że w przyszłości będzie ściślej współpracować z ISRO w zakresie załogowych lotów kosmicznych. Na przykład, agencja kosmiczna zgodziła się na udział w projekcie Gaganyaan. Möller uważa, że ​​obaj partnerzy mogliby skorzystać na tej współpracy.

„Europa do tej pory koncentrowała się na zastosowaniach kosmicznych” – wyjaśnia ekspert ds. kosmosu. Obejmuje to programy satelitarne do obserwacji Ziemi, nawigacji i komunikacji. „To podróże kosmiczne dla dobra Ziemi. Ale nie podjęliśmy jeszcze kroku, aby wykorzystać podróże kosmiczne do rozmów z innymi potęgami kosmicznymi i globalnymi”.

Pod tym względem Europa mogłaby wiele nauczyć się od Indii. „Myślę, że my również możemy podążać ścieżką, którą Indie podążają od kilku lat” – mówi z przekonaniem Möller. „Mamy potencjał, dobrą sytuację gospodarczą, mamy ludzi, wiedzę i doświadczenie. Ostatecznie to decyzja polityczna”.