Istnieją dwa sposoby radzenia sobie z AfD: albo ją zakazać, albo pozwolić jej rządzić

Jak przejąć kontrolę nad AfD? Niemieccy politycy spierają się o to od lat. A od lat AfD systematycznie rośnie w siłę. Wygląda na to, że wszelkie próby zwalczania AfD spełzły na niczym. Podczas gdy centrum polityczne pogrąża się w rozpaczy, prawica się raduje. Wciąż i wciąż.

Od czasu, gdy Federalny Urząd Ochrony Konstytucji określił AfD mianem „zdecydowanie prawicowej partii ekstremistycznej”, na nowo rozgorzały dyskusje na temat delegalizacji tej skrajnie prawicowej partii. Przeciwnicy AfD dzielą się na dwa obozy: część chce zdelegalizować partię ze względu na jej antykonstytucyjne tendencje, podczas gdy inni chcą zwalczać ją politycznie. AfD trzeba „ukrócić” – powiedział Alexander Dobrindt (CSU) na kilka dni przed zaprzysiężeniem na nowego federalnego ministra spraw wewnętrznych w programie „Berlin direct” w ZDF. W tym czasie raport Urzędu Ochrony Konstytucji przy minister spraw wewnętrznych Nancy Faeser (SPD) został już ukończony, a jego wyniki przedstawiono opinii publicznej.

W połowie 2015 roku poparcie dla AfD wynosiło nadal około pięciu procent. Od czasu kryzysu uchodźczego AfD stała się poważnym przeciwnikiem w partii. W ciągu następnych dziesięciu lat notowania partii w sondażach wzrosły pięciokrotnie. AfD ma obecnie około 25 procent poparcia w niedzielnych sondażach i regularnie wyprzedza Unię.

Pandemia koronawirusa, wojna na Ukrainie i wynikający z niej wzrost kosztów również posłużyły jako czynnik przyspieszający rozwój AfD. Do dziś inflację widać w portfelach Niemców. Ceny żywności znacząco rosną, zwłaszcza w supermarketach.

Kryzysowi gospodarczemu towarzyszą obawy społeczne. AfD była najpopularniejszą partią wśród młodych mężczyzn w ostatnich wyborach federalnych. W 2021 r. FDP nadal była najsilniejszą partią wśród osób głosujących po raz pierwszy. Podczas gdy liberałom udało się wówczas zdobyć punkty u młodych ludzi dzięki narracji o awansie społecznym dzięki ciężkiej pracy i efektywności, AfD wygrała w 2025 r. dzięki rezygnacji: brak perspektyw społecznych i zawodowych jest podawany jako powód sukcesu AfD wśród młodych ludzi.

Prawie jak rząd mniejszościowy: możliwości Merza są ograniczone

Koalicja Friedricha Merza będzie charakteryzować się przede wszystkim kursem kompromisowym. Podczas wyborów na stanowisko Kanclerza Federalnego nie uzyskał wymaganej liczby głosów i nie przeszedł pierwszej tury głosowania. Nigdy wcześniej w historii Republiki Federalnej Niemiec kandydatowi na kanclerza nie przydarzyło się coś takiego. Kilkunastu nieznanych posłów, prawdopodobnie z obu frakcji koalicyjnych, głosowało przeciwko niemu, co w ostatniej chwili niemal doprowadziło do upadku rządu. Dopiero w drugiej turze głosowania kilku posłów zagłosowało na Merza i wybrało go na dziesiątego kanclerza Republiki Federalnej Niemiec. Incydent ten poważnie nadszarpnął reputację Merza, jeszcze zanim został kanclerzem.

Większość czarno-czerwonego rządu jest niewielka. Koalicja ma tylko 13 miejsc więcej niż bezwzględna większość. Gabinet Merza musi więc działać niemal jak rząd mniejszościowy. Merz musi przekonać do swojej polityki zarówno lewe skrzydło SPD, jak i prawe skrzydło Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU), aby uzyskać poparcie większości posłów. Rezultatem będzie jeszcze mocniejszy kurs centrowy: kontynuacja polityki, która przez lata czyniła AfD tak silną.

Jeśli więc polityczna droga do przejęcia kontroli nad AfD zawiedzie, pozostaną dwie opcje: albo zdelegalizować tę partię, albo pozwolić jej rządzić. W pierwszym przypadku nie tylko obniżono wyniki wyborcze AfD, ale zniszczono całą partię. Egzekwowanie tego jest niezwykle trudne. Procedura bana wymaga cierpliwości. Przykładowo drugi proces zakazu NPD trwał ponad sześć lat. W przypadku wszczęcia procedury zakazu wobec AfD, partia miałaby wystarczająco dużo czasu, aby przedstawić się jako ofiara systemu politycznego. Ponadto przeszkody, które musi pokonać Trybunał Konstytucyjny, aby zakazać działalności partii, są bardzo wysokie. Nikt nie może powiedzieć na pewno, czy procedura zakazu byłaby rzeczywiście prawnie skuteczna.

Drugim sposobem na obniżenie wyniku wyborczego AfD byłoby włączenie partii niebieskiej do rządu. AfD jest najsilniejszą partią w Niemczech, ale nie ma żadnego doświadczenia w rządzeniu, nawet na szczeblu krajowym. W rządzie z udziałem AfD partia ta musiałaby odejść od roli wiecznego narzekacza i zacząć samodzielnie aktywnie kształtować politykę. Idealistyczne żądania AfD spotykają się z ograniczeniami formalnymi i praktycznymi.

Nadzieja, którą dla wielu wyborców uosabia AfD, może zatem doprowadzić do rezygnacji. Po tym, jak austriacka skrajnie prawicowa partia FPÖ utworzyła koalicję z konserwatywną ÖVP w 2017 r., w kolejnych wyborach do Rady Narodowej w 2019 r. straciła prawie dziesięć punktów procentowych. W 2002 roku FPÖ, która wcześniej brała udział w rządzie, poniosła również znaczące porażki w wyborach do Rady Narodowej.

Biorąc pod uwagę obecną sytuację polityczną, drugi scenariusz nie wydaje się nierealny. Obóz CDU, CSU i AfD ma stabilną większość w Bundestagu. Politycy CDU, tacy jak Jens Spahn, sugerują możliwość czarno-niebieskiej koalicji: „Nie ma alternatywy. Pytanie zawsze brzmi: Czy istnieje lepsza alternatywa?” powiedział polityk pod koniec lutego w programie „Caren Miosga”. Być może AfD mogłaby faktycznie rozczarować samą siebie poprzez udział w rządzie. Ale czy nie byłby to najgorszy scenariusz, któremu od lat staramy się zapobiec?

Czy masz jakieś uwagi? Napisz do nas! briefe@berliner-zeitung.de