Javier Aranda Luna: Juan O'Gorman, artysta zapisany w kamieniu

DO

kiedykolwiek w muzeum del Prado, Juan O'Gorman wszedł do imponującej sali 12, gdzie wystawiono Las Meninas. Jego uwagę przykuła grupa studentów uważnie słuchających swojego profesora: ten obraz jest jednym z największych, jakie kiedykolwiek namalowano na świecie, a ktokolwiek mu się nie podoba, jest albo Hotentotem, głupim albo upośledzonym umysłowo . Dyskretnie podążał za małą grupą, a gdy profesor skończył zajęcia, podszedł do niego i powiedział: „Nie jestem Hotentotem, głupim ani upośledzonym umysłowo, ale wydaje mi się, że Las Meninas, autorstwa wielkiego mistrza Velázqueza, to nuda nudy”.

O'Gorman nigdy nie zapomniał odpowiedzi profesora:

- Ach, nie jesteś Hiszpanem.

- Nie, jestem Meksykaninem.

Bardzo rozgniewany człowiek powiedział mu: Nic dziwnego .

Według O'Gormana subiektywność jest sercem sztuki. Niezależnie od tego, czy chodzi o artystę, czy osobę, która podchodzi do dzieła sztuki. Był przekonany, że ktoś, kto patrzy na krajobraz po poniesieniu straty, rejestruje coś innego niż ktoś, kto tego nie zrobił. Nie ma dwóch osób, które postrzegałyby rzeczywistość w ten sam sposób . Okoliczności i potrzeby determinują naszą wizję; nasze wykształcenie, nasze życie miłosne, nasze marzenia, radości i lęki.

Jego dwie wielkie pasje to malarstwo i architektura, szczyt sztuki, matka wszelkiej sztuki . Nieprzypadkowo jego najbardziej znanym dziełem, i tym, za które będzie zapamiętany, są murale, które stworzył w Centralnej Bibliotece Miasta Uniwersyteckiego (CU). Cztery tysiące metrów kwadratowych połączenia malarstwa i architektury: onyksowe świetliki i ogromny, czworoboczny mural wypełniony symbolami i nawiązaniami do historii. Użył około 10 000 naturalnie kolorowych kamieni przywiezionych z całego kraju.

Dla zazdrosnego Siqueirosa, który eksperymentował z technikami i materiałami przez całe życie, wyglądali jak gringo przebrany za china poblana . Z kolei dla Luisa Cardozy i Aragóna wydawali się najlepszymi muralami w CU.

Na jego zróżnicowanej powierzchni znajdują się wizerunki z kodeksów Burbonów i Mendozy; łodzie, ryby z jeziornego Meksyku, hieroglify z Coyoacán i Iztapalapa, Xochimilco, Azcapotzalco, Tacuba; świątynia grecka, świątynia chrześcijańska i piramida; Hernán Cortés i brat Juan de Zumárraga; heliocentryczna koncepcja Kopernika i geocentryczna koncepcja Ptolemeusza; Słońce, Księżyc, Narodowy Uniwersytet Autonomiczny Meksyku; bitwy podboju.

Ale przeszłość zakodowana w symbolach odpowiada również przyszłości, w której atom jest wierzchołkiem nowego świata. Świata, w którym potencjalna energia minerałów, roślin i zwierząt wytyczy nowe ścieżki.

Działalność artystyczna Juana O'Gormana była nieustanna i bardzo satysfakcjonująca: w wieku 24 lat zbudował pierwszy funkcjonalny dom inspirowany naukami Le Corbusiera, a później, w tym samym stylu, Diego Rivera and Frida Kahlo Studio House. Ukończył Muzeum Anahuacalli, zaprojektowane przez jego przyjaciela Diego Riverę; malował obrazy olejne i murale, takie jak ten przedstawiający Historię Lotnictwa i ten dla Ministerstwa Komunikacji i Robót Publicznych; zbudował 26 szkół podstawowych i słynny dom-grotę zbudowany według zasad architektury organicznej zaprojektowanych przez Franka Lloyda Wrighta. Światowej sławy dom, w którym mieszkał, a gdy z konieczności sprzedał go nabywca, tępy lub zazdrosny artysta, zniszczył go. Damnatio memoriae? Czy właściciel dzieła sztuki ma prawo je zniszczyć? Jak mierne. Nawet naziści, pomimo całego swojego barbarzyńskiego myślenia, rabowali dzieła sztuki, nie niszczyli ich.

Ostatnie lata poświęcił ekologii. „Kiedy studiuję świat zwierząt” – powiedział Cristinie Pacheco na rok przed śmiercią – „zastanawiam się, dlaczego ludzie nie czują potrzeby ochrony środowiska, w którym żyją. Zwierzęta zachowują się bardziej logicznie”. Doprowadził swoją myśl do skrajności: „Jakie znaczenie może mieć sztuka, kiedy widzimy koniec świata, wyniszczenie ziemi, zatrucie morza? Jakie znaczenie może mieć sztuka w obliczu takich okropności?”

120 lat po narodzinach Juana O'Gormana jego kamienne malowidła i słowa nadal żyją.