Morena wzmacnia kontrolę sądowniczą w Meksyku; OAS kwestionuje ten proces

7 czerwca 2025 r. potwierdzono wyniki bezprecedensowych wyborów sądowych w Meksyku, przyznając rządzącej partii Morena znaczną kontrolę nad głównymi organami sądowymi. Tymczasem OAS wydała krytyczny raport kwestionujący niezależność procesu i wyjątkowo niski udział obywateli.

Krajobraz sądowniczy Meksyku przeszedł głęboką i kontrowersyjną transformację. Ostateczne wyniki wyborów w celu odnowienia składu Sądu Najwyższego Narodu (SCJN), nowego Sądu Dyscyplinarnego Sądów (który zastępuje Federalną Radę Sądowniczą) oraz miejsc w Trybunale Wyborczym Władzy Sądowniczej Federacji (TEPJF), potwierdzone 7 czerwca 2025 r., umocniły decydujący wpływ rządzącej partii Morena i jej sojuszników w najwyższych sferach meksykańskiego sądownictwa.

Kandydaci o profilach widocznie zbliżonych do samozwańczej „Czwartej Transformacji” (4T) i byłego prezydenta Andrésa Manuela Lópeza Obradora, tacy jak Celia Maya — która będzie przewodniczyć Sądowi Dyscyplinarnemu — Bernardo Bátiz, Lenia Batres, Yasmín Esquivel i Loretta Ortiz, zostali wybrani do tych kluczowych organów. Hugo Aguilar Ortiz, z największą liczbą głosów dla SCJN, wyłania się jako następny prezes najwyższego sądu kraju.

Chociaż partia rządząca chwaliła wybory jako „historyczne” i „demokratyczne” ćwiczenie, proces ten charakteryzował się wyjątkowo niską frekwencją obywateli, oscylującą wokół 13% spisu wyborców. Oznacza to, że około 87% uprawnionych wyborców nie zdecydowało się na udział. Ponadto znaczny odsetek nieważnych głosów i pustych miejsc został odnotowany na kartach do głosowania, co wywołało dalsze pytania o legalność i poparcie społeczne dla nowego systemu sprawiedliwości.

Misja Obserwatorów Wyborów Organizacji Państw Amerykańskich (OAS) wydała wstępny raport z druzgocącymi wnioskami na temat procesu. OAS opisała meksykańskie wybory sądowe jako „nieudane” i bez ogródek stwierdziła, że ​​„nie zaleca, aby ten model wyboru sędziów był powielany w innych krajach regionu”.

Do głównych obaw organizacji międzynarodowej należą:

• * Brak gwarancji niezależności: OAS zauważyło, że dystrybucja „akordeonów” (list proponowanych kandydatów, prawdopodobnie z partii rządzącej) i profile wybranych kandydatów, z których wielu zostało zaproponowanych przez Federalną Komisję ds. Oceny Władzy Wykonawczej, nie dają gwarancji co do niezależności nowego wymiaru sprawiedliwości od systemu politycznego.
• * Osłabienie systemu sądowniczego: Raport ostrzega, że ​​wprowadzony model nie tylko nie wzmocni meksykańskiego systemu wymiaru sprawiedliwości, ale wręcz „może go osłabić pod względem bezstronności, niezależności i skuteczności”.
• * „Złożony i spolaryzowany” proces: OAS opisała reformę sądownictwa i jej wybory jako „złożony i spolaryzowany” proces, pełen „luk” i stwarzający nieodłączne ryzyko dla niezależności sądownictwa.

„Misja nie zaleca powielania tego modelu selekcji sędziowskiej w innych krajach regionu”. – Wnioski ze wstępnego raportu OAS na temat selekcji sędziowskiej w Meksyku.

Odpowiedź rządu Meksyku na krytykę OAS była stanowcza. W nocie dyplomatycznej Meksyk odrzucił zalecenia i uwagi zawarte w raporcie, argumentując, że misja obserwacyjna „nie ma uprawnień do wydawania osądów wartościujących przekraczających jej uprawnienia” i że jej komentarze stanowią ingerencję w sprawy wewnętrzne, naruszając samą Kartę OAS. Rząd bronił legalności i konstytucyjności procesu wyborczego do sądów.

Tę gniewną odpowiedź można interpretować jako oznakę nietolerancji wobec międzynarodowej kontroli i próbę odwrócenia uwagi od głębokich niedociągnięć, które zostały podkreślone. Takie stanowisko mogłoby nadwyrężyć stosunki Meksyku z organizacjami wielostronnymi i innymi podmiotami międzynarodowymi, które chronią niezależność sądownictwa i przejrzystość wyborów.

W kraju opozycja nazwała wybory „farsą”, podczas gdy byli radni wyborczy i ustawodawcy opozycji wzywali do kompleksowego przemyślenia modelu wyboru sędziów. Federal Judges Association (JUFED) nie tylko poparło raport OAS, ale także ogłosiło zebranie dowodów nieprawidłowości na potrzeby możliwych sporów międzynarodowych.

W obliczu tej sytuacji politycy, tacy jak przedstawiciel Moreny, Ricardo Monreal, wywołali dodatkowe kontrowersje, broniąc osób znajdujących się blisko władzy, np. syna byłego prezydenta Lópeza Obradora, używając kontrowersyjnych porównań.

Konsolidacja władzy Moreny w systemie sądowniczym, osiągnięta poprzez mechanizm wyborczy z niewielkim poparciem obywateli i poważną krytyką międzynarodową, podnosi fundamentalne pytania o przyszłość równowagi sił, praworządności i zdrowia demokracji w Meksyku. Zdolność nowego sądownictwa do niezależnego działania i gwarantowania bezstronnego wymiaru sprawiedliwości będzie ostatecznym testem w nadchodzących latach.