Przemoc rówieśnicza w środowisku szkolnym. Standardy ochrony do weryfikacji

• W sierpniu 2024 r. minął termin wprowadzenia do szkół standardów ochrony małoletnich przed przemocą w szkołach. Mowa o nich w ustawie uchwalonej w 2016 r.
• Tymczasem zauważa się, że w placówkach oświatowych potrzebne są przede wszystkim standardy chroniące przed przemocą najsłabszych, czyli niepełnosprawnych uczniów.
• Zdaniem społeczników, agresja wobec takich dzieci prowadzi do zachowań, które odbierane są później przez pedagogów jako "trudne".

Przemoc rówieśnicza w środowisku szkolnym to temat, który pojawia się podczas spotkań Rzecznika Praw Obywatelskich z przedstawicielami organizacji społecznych. Na szczególną uwagę zasługuje tu jednak przemoc wobec uczniów niepełnosprawnych.

Strona społeczna często podkreśla konieczność podniesienia standardów ochrony małoletnich osób z niepełnosprawnościami przed przemocą. Zwraca uwagę na brak zrozumienia potrzeb emocjonalnych i poznawczych uczniów i uczennic w spektrum autyzmu, który prowadzi do niewłaściwej komunikacji z tymi osobami i kumulacji negatywnych emocji. Skutkiem mogą być zachowania odbierane przez niektórych nauczycieli i pracowników placówek edukacyjnych jako "trudne" lub agresywne.

Społecznicy zwracają uwagę na brak standardów postępowania wobec takich zachowań, które powinny pojawić się m.in. w statutach szkół, a także w materiałach szkoleniowych dla pedagogów.

- W sierpniu 2024 r. minął termin wprowadzenia standardów ochrony małoletnich, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Zgodnie zapisami tej ustawy, w standardach uwzględnia się sytuację dzieci z niepełnosprawnościami i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi - zauważa Rzecznik Praw Obywatelskich.

Dyrektywa dotycząca ochrony przed przemocą niepełnosprawnych uczniów znalazła się także w wytycznych opracowanych w Ministerstwie Sprawiedliwości. Odnosi się ona m.in. do sytuacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wśród innych zagadnień w wytycznych wskazano kwestie przeciwdziałania przemocy w różnych jej formach i możliwych sposobów uregulowania procedury reagowania na przemoc z udziałem dzieci.

Wytyczne stanowią podpowiedź, jak konstruować standardy - nie mają one jednak wiążącego charakteru

- czytamy w komunikacie RPO.

Tu pojawiają się pytania do Ministerstwa Edukacji Narodowej o to, czy resort w ogóle prowadzi analizy dotyczące wprowadzenia standardów ochrony niepełnosprawnych małoletnich w szkołach.

Zdaniem rzecznika, powinny one dotyczyć sposobu ich przyjmowania, w tym dostosowania do potrzeb i sytuacji konkretnych placówek oraz ujmowania w nich wprost szczególnej sytuacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Standardy te powinny - w ocenie RPO - skupić się przede wszystkim na procedurach zapobiegania przemocy w środowisku szkolnym oraz reagowania na nią.

Jednym z poważniejszych problemów zgłaszanych np. do Warszawskiego Rzecznika Praw Uczniowskich jest przemoc, zarówno rówieśnicza, jak i ze strony nauczycieli. Nie chodzi tu tylko o przemoc fizyczną, ale przede wszystkim o przemoc psychiczną i werbalną.

- Uczniowie skarżą się na wyśmiewanie, obrażanie czy publiczne krytykowanie przez nauczycieli. Nawet pojedyncze sytuacje mogą sprawić, że dziecko zaczyna bać się chodzić do szkoły, co ma ogromny wpływ na jego zdrowie psychiczne - mówił w rozmowie z PortalSamorzadowy.pl Damian Jaworek, Warszawski Rzecznik Praw Uczniowskich.