Przełomowe odkrycie archeologów. Nowe ustalenia na temat ewolucji człowieka

Trwające niemal trzy lata badania znaleziska prowadzone były przez zespół hiszpańskich archeologów, geologów i policyjnych ekspertów medycyny sądowej pod kierownictwem naukowców z Uniwersytetu Complutense w Madrycie. Wyniki badań opublikowane zostały 24 maja w czasopiśmie naukowym „Archaeological and Anthropological Sciences”.

Przedmiotem badań stał się znaleziony w lipcu 2022 roku w schronisku skalnym San Lázaro na obrzeżach Segowii w środkowej Hiszpanii granitowy, podłużny kamień mający niewiele ponad 20 cm długości. Swoim wyglądem przypominał wydłużoną ludzką twarz z naturalnymi zagłębieniami w miejscach oczu i ust. Uwagę zwracała jednak zwłaszcza znajdująca się niemal na samym środku kamienia czerwona kropka przypominająca domalowany celowo nos.

To właśnie ona stała się głównym przedmiotem badań naukowców, którzy chcieli stwierdzić, czy pojawiła się tam przez przypadek, czy została postawiona w konkretnym celu.

- Wszyscy myśleliśmy o tym samym i patrzyliśmy na siebie nawzajem z powodu kształtu: wszyscy myśleliśmy: „To wygląda jak twarz”. Ale oczywiście to nie wystarczyło. Kontynuując nasze badania, wiedzieliśmy, że potrzebujemy informacji, aby móc wysunąć hipotezę, że istnieje tu pewna celowość, że jest to obiekt symboliczny i że jednym z możliwych wyjaśnień – chociaż nigdy nie będziemy tego wiedzieć na pewno – jest to, że jest to symbolizacja twarzy – powiedział David Álvarez Alonso, archeolog z Uniwersytetu Complutense w Madrycie cytowany przez serwis „The Guardian”.

Naukowcy zaprosili do współpracy przy badaniu niezwykłego znaleziska z San Lázaro specjalistów z hiszpańskiej Policji Naukowej. W toku prac wykorzystali technikę skaningowej mikroskopii elektronowej (SEM) i analizę multispektralną. To dzięki tym badaniom udało się stwierdzić, że czerwona plama znajdująca się na środku kamienia jest w rzeczywistości odciskiem palca dorosłego mężczyzny. Wykonana została przy pomocy ochry – tego samego naturalnego barwnika mineralnego w odcieniu czerwonym, za pomocą którego wykonywano malowidła naskalne.

Badania wykazały, że pigment zawierał tlenki żelaza i minerały ilaste, których nie znaleziono w samym schronisku skalnym San Lázaro i w jego okolicy. Oznacza to, że kamień musiał zostać tam przyniesiony. To jednak nie wszystko. Naukowcy nie znaleźli na nim oznak mogących świadczyć o tym, by był używany jako narzędzie. To natomiast może oznaczać, że był przedmiotem o wartości symbolicznej.

W toku badań okazało się, że odcisk palca na kamieniu pozostawił prawdopodobnie ok. 43 tys. lat temu neandertalczyk. Tym samym jest najstarszym odciskiem palca człowieka, jaki do tej pory udało się znaleźć i jednocześnie pierwszym kompletnym. Ponadto naukowcy przypuszczają, że został wykonany celowo.

Powyższe odkrycia pozwalają, zdaniem naukowców, przypuszczać, że neandertalczycy mieli skłonności do pareidolii, czyli dostrzegania twarzy w nieożywionych przedmiotach. Posiadać więc mogli umiejętność myślenia symbolicznego, a odnaleziony kamień może dowodzić celowego użycia pigmentu właśnie w celach symbolicznych. Może być dowodem na to, że neandertalczycy tworzyli sztukę. Jeśli w rzeczywistości tak było, znalezisko z San Lázaro stanowi prawdopodobnie najstarsze znane europejskie przenośne dzieło sztuki.

„Odkrycie to wnosi istotny wkład w globalną wiedzę na temat ewolucji człowieka i stanowi znaczący postęp w zrozumieniu symbolicznego zachowania naszych przodków” – przyznała w specjalnym oświadczeniu Wyższa Rada Badań Naukowych (Consejo Superior de Investigaciones Científicas, CSIC), największa hiszpańska publiczna instytucja naukowa, która zajmuje się badaniami naukowymi i technicznymi.

Naukowcy, którzy zbadali znalezisko, zdają sobie jednak sprawę, że ich odkrycie wywoła dyskusję:

- Przedstawiliśmy naszą interpretację w artykule, ale debata trwa. A wszystko, co ma związek z neandertalczykami, zawsze wywołuje ogromną debatę. Gdybyśmy mieli kamyk z czerwoną kropką, który został wykonany 5000 lat temu przez Homo sapiens, nikt nie zawahałby się nazwać tego przenośną sztuką. Ale kojarzenie neandertalczyków ze sztuką wywołuje wiele dyskusji – przyznał cytowany przez „The Guardian” David Álvarez Alonso.