Od Kissingera do Beginnera: Oto kontrowersyjni laureaci Pokojowej Nagrody Nobla

Nominacja prezydenta USA Donalda Trumpa przez premiera Izraela Benjamina Netanjahu do Pokojowej Nagrody Nobla ponownie zwróciła uwagę na kontrowersyjną przeszłość tej nagrody. Przygotowaliśmy listę dziewięciu najbardziej kontrowersyjnych nazwisk związanych z Pokojową Nagrodą Nobla.

Nominacja Donalda Trumpa do Pokojowej Nagrody Nobla przez premiera Izraela Benjamina Netanjahu, opierając się na Porozumieniach Abrahama, ponownie zwróciła uwagę na długą i kontrowersyjną historię tej nagrody.

Komitet Pokojowej Nagrody Nobla był w przeszłości krytykowany za przyznawanie nagród dyktatorom zamieszanym w zbrodnie wojenne. Nagroda ma również długą historię krytyki za brak równości płci: tylko 19 ze 109 laureatów Pokojowej Nagrody Nobla od 1901 roku to kobiety.

Kontrowersyjna historia Nagrody Nobla nie ogranicza się tylko do przyznawanych wyróżnień; nominowani do niej zostali również niektórzy z najbardziej opresyjnych przywódców XX wieku.

Przywódca nazistowski Adolf Hitler został nominowany przez szwedzkiego parlamentarzystę Erika Brandta w 1939 roku w ramach protestu. W latach 40. nominowano również radzieckiego przywódcę Józefa Stalina. Wiadomo również, że były włoski dyktator Benito Mussolini był nominowany do Nagrody Nobla w latach 30. Chociaż nominacje te nie doprowadziły do ​​przyznania Nagrody, pozostają w pamięci jako przykłady tego, że proces nominacji do Nagrody Nobla nie jest odporny na wpływy polityczne.

Sekretarz stanu USA Henry Kissinger, który zmarł w 2023 roku w wieku 100 lat, otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za wysiłki na rzecz wynegocjowania zawieszenia broni w Wietnamie w 1973 roku. Decyzja ta jest uważana za jedną z najbardziej kontrowersyjnych w historii Nagrody Nobla, ponieważ w momencie jej przyznania amerykańskie naloty na Wietnam wciąż trwały.

Le Duc Tho, który otrzymał nagrodę obok Kissingera, odrzucił ją, mówiąc, że „nie osiągnięto prawdziwego pokoju”.

Kissinger był krytykowany nie tylko za swoją rolę w Wietnamie, ale także za inne operacje wojskowe w Azji Południowo-Wschodniej. Wraz z administracją Richarda Nixona, nakazał tajne bombardowania Laosu i Kambodży. Szacuje się, że w tych atakach zginęły setki tysięcy cywilów. Kissingerowi przypisuje się również poparcie dla wspieranego przez CIA zamachu stanu przeciwko socjalistycznemu prezydentowi Salvadorowi Allende w Chile, będącego częścią strategii USA w czasie zimnej wojny.

Jako jeden z architektów amerykańskiej polityki zagranicznej, Kissinger odegrał aktywną rolę w licznych strefach kryzysowych w Pakistanie, Indonezji, na Bliskim Wschodzie i w Afryce podczas swojej kadencji. Interwencje te były znane zarówno z ofiar cywilnych i naruszeń praw człowieka, jak i sukcesów dyplomatycznych.

Były prezydent USA Barack Obama otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 2009 roku, zaledwie rok po rozpoczęciu urzędowania, za „niezwykłe wysiłki na rzecz wzmocnienia międzynarodowej dyplomacji i współpracy między narodami”. Podczas prezydentury Obamy Stany Zjednoczone kontynuowały operacje wojskowe w licznych strefach konfliktów, szczególnie w Afganistanie, Iraku i Syrii. Według organizacji praw człowieka, za rządów Obamy przeprowadzono łącznie 563 ataki bezzałogowych statków powietrznych (BSP) w Pakistanie, Jemenie i Somalii, w wyniku których zginęło od 384 do 807 cywilów. W samym Jemenie w ataku bombami kasetowymi w 2009 roku zginęło podobno 55 cywilów, w tym 21 dzieci.

Według danych ONZ, w 128 atakach w Pakistanie w 2010 roku zginęło 89 cywilów. W Afganistanie, w trakcie wycofywania wojsk, liczba nalotów wzrosła o 40 procent, zabijając setki cywilów. Administracja Obamy ogłosiła, że ​​liczba ofiar wśród cywilów wynosi od 64 do 116, jednak niezależne organizacje sugerują, że liczba ta jest sześciokrotnie wyższa. Dane te nie uwzględniają ponad 13 500 nalotów przeprowadzonych przeciwko ISIS w Iraku, Syrii i Libii.

Premier Etiopii Abiy Ahmed otrzymał Nagrodę Nobla za swoje wysiłki na rzecz pokoju i współpracy międzynarodowej, a w szczególności za zdecydowaną próbę rozwiązania sporu granicznego z sąsiednią Erytreą. Zaledwie rok po otrzymaniu nagrody, w północnoetiopskim regionie Tigraj wybuchły walki między siłami rządowymi a lokalnymi ugrupowaniami zbrojnymi.

Wojna w Tigraju, która rozpoczęła się w listopadzie 2020 roku, pochłonęła tysiące ofiar cywilnych i zmusiła setki tysięcy do przesiedlenia. W trakcie konfliktu pojawiały się doniesienia o naruszeniach praw człowieka, torturach i przemocy seksualnej wobec ludności cywilnej. Chociaż porozumienie pokojowe podpisane w listopadzie 2022 roku w dużej mierze wstrzymało walki, Human Rights Watch (HRW) stwierdziła, że ​​naruszenia nadal występują, szczególnie w zachodnim regionie Tigraju. Laetitia Bader, zastępca dyrektora ds. Afryki w organizacji, powiedziała: „Listopadowe zawieszenie broni nie zakończyło czystek etnicznych mieszkańców Tigraju w zachodnim Tigraju”. Zaapelowała do rządu Etiopii o umożliwienie niezależnych śledztw i postawienie winnych przed sądem.

Raport Human Rights Watch stwierdza, że ​​cywile z Tigraju byli deportowani, zmuszani do wygnania, torturowani i poddawani praktykom, które narażały ich na ryzyko śmierci wyłącznie ze względu na ich przynależność etniczną.

Były premier Izraela Menachem Begin otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1978 roku za wspólne negocjacje pokojowe między Egiptem a Izraelem. Do 13. roku życia był członkiem ruchu skautów Ha-Szomer Ha-Cair, a w wieku 16 lat dołączył do Betaru (Brit Trumpeldor), nacjonalistycznego ruchu młodzieżowego powiązanego z syjonistycznym ruchem rewizjonistycznym. Wrócił do Polski w 1937 roku i odbył karę więzienia za poprowadzenie demonstracji przed ambasadą brytyjską w Warszawie, protestując przeciwko brytyjskiej polityce wobec Palestyny. Zorganizował grupy członków Betaru, którzy nielegalnie wyemigrowali do Palestyny, a w 1939 roku został przywódcą ruchu w Polsce. Wraz z wybuchem II wojny światowej został aresztowany przez władze rosyjskie i internowany w obozach koncentracyjnych na Syberii i w innych miejscach w latach 1940–1941, ale został zwolniony na mocy układu Stalina i Sikorskiego.

Po zwolnieniu ze służby wstąpił do armii polskiej i został wysłany na Bliski Wschód. Po zwolnieniu ze służby w 1943 roku objął dowództwo Irgun Zvati Leumi (Narodowej Organizacji Wojskowej), znanej pod hebrajskimi inicjałami „Etzel”. Irgun był odpowiedzialny za masakrę ponad 100 cywilów w palestyńskiej wiosce Deir Jasin w 1948 roku i jest znany z bombardowań brytyjskiego mandatu.

Była przywódczyni Myanmaru, Aung San Su Kyi, została uhonorowana Pokojową Nagrodą Nobla za „pokojową walkę o demokrację i prawa człowieka”. Mjanmańska polityk Aung San Suu Kyi otrzymała tę nagrodę w 1991 roku za pokojową walkę z juntą wojskową. Dwadzieścia lat później spotkała się z ostrą krytyką za milczenie na temat naruszeń praw człowieka i masakr muzułmanów Rohingya, które ONZ uznała za ludobójstwo.

Choć nie otrzymał Pokojowej Nagrody Nobla, nominacja Donalda Trumpa do tej nagrody przez premiera Izraela Benjamina Netanjahu wywołała znaczną reakcję. Trump stał się przedmiotem kontrowersji, szczególnie ze względu na swoje decyzje dotyczące Bliskiego Wschodu.

Administracja Trumpa jednostronnie uznała Jerozolimę za stolicę Izraela, przeniosła ambasadę USA z Tel Awiwu do Jerozolimy i wstrzymała pomoc dla Palestyny. Opowiedziała się po stronie Izraela w niedawnej wojnie izraelsko-irańskiej i zbombardowała irańskie obiekty nuklearne.

Nie tylko polityka zagraniczna Trumpa, ale także jego retoryka i działania w kraju zwiększyły liczbę osób, które uważają, że jego nominacja do nagrody takiej jak Pokojowa Nagroda Nobla jest sprzeczna.

Jego antyimigracyjna retoryka, budowa muru na granicy z Meksykiem, rozdzielanie dzieci uchodźców od ich rodzin i warunki panujące w obozach dla migrantów spotkały się z ostrą krytyką organizacji praw człowieka.

Polityka anty-LGBTI+ również stała się powszechna w erze Trumpa. Jego zakaz wstępowania osób transpłciowych do wojska, mnożenie się przepisów anty-LGBTI+ w konserwatywnych stanach, w których Trump je popiera, oraz jego islamofobiczna retoryka spotkały się z krytyką za niezgodność z fundamentalnymi wartościami Nobla.

Poniżająca retoryka Trumpa wobec kobiet, jego ataki na dziennikarzy, dawna zażyłość z biznesmenem i skazanym pedofilem Jeffreyem Epsteinem oraz używanie języka nienawiści podczas kampanii wyborczej dodatkowo wzmocniły pogląd, że Pokojowa Nagroda Nobla jest sprzeczna z zasadą „godności ludzkiej”.

Źródło: Euronews , UNRWA , Nagroda Nobla , Uniwersytet Rutgersa , ABC News , BBC , Human's Right Watch