wewnętrzny głos

Poezja zajmuje szczególne miejsce wśród innych form literackich. Czyta się powieść lub opowiadanie, ale poezja wydaje się być bardziej słuchaniem niż czytaniem. Poeta, słowa, głębia, życie, wszystko, co pojawia się w wierszu, a nawet wszystko, co się w nim nie pojawia, jest słuchane. Zestawienie słuchania i bycia słuchanym w języku tureckim… W niedawno opublikowanym tomiku poezji „Gdziekolwiek jesteś, tam” poety Nihata Ziyalana, w jednym ze swoich wierszy poeta słucha fermentacji mleka. Podczas fermentacji mleka słychać było dźwięki fletu, słychać było dzieciństwo spędzone na zbiorach bawełny: „na flecie grają nocą / czy krowy, czy owce / dzwonki na ich szyjach szepczą podczas fermentacji…”. Albo w wierszu upamiętniającym Orhana Kemala, kazał nam słuchać „dnia z lat pięćdziesiątych” przy dźwiękach Windy Street. W innym wierszu opowiada o odwiedzinach u Cana Yücela w więzieniu: „Więzienie Adana 1974 / Can Yücel, jako więzień, / próbował owinąć mi szyję rękami, trzymając się ogrodzenia z drutu / gdy jego broda uciekła / strażnik ostrzegał mnie pałką”.

JĘZYK POŁĄCZENIA

Podnoszę wzrok znad tomiku poezji i słucham Kawiarni Rybaków, rybaków przerywających ciszę lub, przeciwnie, mocno ją podtrzymujących, melodii fal uderzających o falochron, dźwięku łyżeczki mieszającej cukier w filiżance... Słuchanie łączy własne istnienie z innymi rzeczami, podąża za tym, co przywołuje szum fal, łączy się z obecnością lub nieobecnością innych, rozszerza wyobraźnię poza zmysły i otwiera drogę do unikalnych sposobów poznania. Ale jak bardzo jesteśmy tego świadomi? Jak mówi przysłowie, nikt nikogo nie słucha. Jak można słuchać innych, gdy próbuje się nie słyszeć własnego wewnętrznego głosu? Transformujące znaczenie słuchania, języka połączenia – politycznego, ekologicznego, psychologicznego – w każdym sensie – nie może być przecenione. Słuchanie jest najważniejszym narzędziem budowania współodpowiedzialności i troski, jaką sobie nawzajem okazujemy.

W moim wywiadzie z Enginem Geçtanem, przeprowadzonym krótko przed śmiercią, opowiadał on o swoim pobycie w Konyi jako młody psychiatra. Pomimo braku doświadczenia, samo słuchanie ludzi i obserwowanie ich przemian pomogło mu lepiej zrozumieć wpływ terapii. Nawet szczere słuchanie kogoś może mieć uzdrawiający wpływ.

Zwrócenie się do wewnątrz

Wsłuchiwanie się w swój wewnętrzny głos, zwracanie się do wewnątrz, oznacza skupienie się na własnym domu, jak to ujmowali Freud czy Jean-Luc Nancy, na sobie. Wewnętrzny świat człowieka to hałaśliwy chaos pragnień, potrzeb, wspomnień, marzeń, myśli i emocji. Chaosowi temu towarzyszą niesprawiedliwe uczucia winy, wstydu, upokorzenia lub nagany narzucane przez innych. Trzeba również nauczyć się odróżniać wszystkie te głosy od swojego prawdziwego wewnętrznego głosu. Foucault postrzegał zatem słuchanie jako sztukę i narzędzie oporu. Uporządkowanie tego chaosu jest możliwe jedynie poprzez umiejętność słuchania. Kiedy wszystkie te elementy są uporządkowane, sny, wspomnienia, a nawet uczucia takie jak poczucie winy nabierają znaczenia, a wewnętrzna równowaga zostaje ustanowiona. Człowiek nie odczuwa już potrzeby włączania telewizora, gdy jest sam w domu, aby posłuchać dźwięku; nie uzależnia się już od ciągle rozpraszających seriali i gier komputerowych; lepiej słyszy innych, ponieważ nie czuje się zagubiony w pustce. Kiedy jego życie wewnętrzne jest uporządkowane, człowiek jest ożywiony i rozkwita. Bycie świadkiem samego siebie pozwala nam dzielić się życiem, które prowadzimy.

SZTUKA SŁUCHANIA

W swojej książce „Poznaj siebie” Foucault omawia wagę wsłuchiwania się w swój wewnętrzny głos. Dla niego głos wewnętrzny jest najważniejszym narzędziem ochrony przed zewnętrznymi autorytetami. Jest kluczem do rozwoju rozumu i wzmocnienia sumienia. Głos wewnętrzny ustanawia punkt oporu przed wszelkimi zewnętrznymi autorytetami, które próbują nami rządzić i nami kierować. Być może dlatego poezja, jeden z najstarszych sposobów na odnalezienie ciszy poprzez słowa, jest dziś jeszcze bardziej potrzebna. Ponieważ słuchamy poezji nie uszami, ale naszymi wnętrzami, sercami, naszą przeszłością i dając sobie nawzajem świadectwo.