Zaragoza Müzesi, Sijena tabloları için 6.000 peseta ödemeyi reddetti.

Kendini bana tanıttı ve bana bir teklifte bulundu. Resimler örneğin Zaragoza Müzesi'ne verilebilirdi, ancak restorasyonu tamamlamak için kalan işin maliyeti yaklaşık 6.000 peseta (1943 fiyatı) tutuyordu ve bunun yanı sıra Müzenin muhtemelen tazmin edilmesi gereken Sijena rahibelerinin onayı da gerekiyordu. Teklifi o zamanlar Zaragoza Müzesi müdürü olan iyi arkadaşım José Galiay'a ilettim, ancak bunun gerektirdiği mali yükümlülükten korktu ve teklifi reddetti. Bu paragraf tarihçi Luis Monreal y Tejada'nın anılarının bir parçasıdır ve 1936'da anarşist gruplar tarafından yakıldıktan sonra Sijena Manastırı'ndan resimleri kaldırmaktan sorumlu olan mimar Josep Maria Gudiol'un savaş sonunda bunların Aragon'a teslim edilmesini sağlamaya çalışmasını anlatır.

Bu ayrıntıyı bir okuyucu gazeteye bildirene kadar kimse fark etmemişti.

Katalonya Ulusal Sanat Müzesi (MNAC) ve Generalitat, 1940 yılında MNAC'a giren ve 1961 yılında orijinal odanın bir kopyasına yerleştirilen resimlerin mülkiyeti konusunda Aragon ve Katalonya hükümetlerinin 2014'ten bu yana uğraştığı anlaşmazlıkta bu argümanı kullanmadı.

Yüksek Mahkeme'nin 28 Mayıs'ta verdiği tartışmalı karar, MNAC'ı, 1200 yılından kalma, Kültürel Önem Alanı ilan edilmiş şaheserleri iade etmeye mecbur kılıyor ve eserlerin varış noktasına ulaşana kadar taşınmasından ve bütünlüğünden sorumlu kılıyor.

Katalan kurum, MNAC gibi bir müzenin standartlarını karşılamayan bir yer olması nedeniyle geri dönüş yolculuğunun telafisi imkansız riskler doğurabileceğini öne sürerek bu öneriye şiddetle karşı çıktı.

Ama Monreal'in anılarına geri dönelim. İç Savaş'ın sonunda, Katalonya, Valensiya ve Balear Adaları Ulusal Sanat Mirası'nın bölge komiseri olarak atandı ve Cumhuriyetçi hükümet tarafından ele geçirilen veya savaşın kaosunda yağmalanan sanat eserlerini restore etmekle görevlendirildi. Bu nedenle Gudiol, eserlerin Aragon'a geri gönderilmesini önermek için ona yaklaştı. Manastır yıkıldı.

Zaragoza Belediye Meclisi, müzenin tabloları satın alma konusunda yardım talebini görmezden geldi.

1999 yılında küçük Huesca yayınevi La Val de Onsera tarafından yayımlanan anılarında, Gudiol'un "sinopilerin katmanını her zamanki yöntemle, bazı tuvalleri duvar yüzeyine yapıştırarak ve soyup çıkararak kaldırdığını" açıklıyor. Bunlar Barselona atölyesine götürüldü ve tuvalleri tekrar yapıştırmanın son aşaması tamamlanmadan, bu sefer arkadan ve tüm bu transfer sırasında resimleri gizleyen önden olanları çıkarmadan çalışma kesintiye uğradı. Ancak savaş sona erdi ve Gudiol Kuzey Amerika'ya gitti ve iki veya üç yıl sonra geri döndü."

İşte o zaman Gudiol ona şu öneriyi yaptı: Restorasyonun tamamlanmasının maliyeti 6.000 pesetaydı.

Monreal'in tarihle ilgili açıklaması yanlıştır, çünkü bu gazete Zaragoza Müzesi mütevelli heyetinin gerçekten de "Sijena Manastırı Bölüm Evi'ndeki duvar resimleriyle ilgili olarak" "sanatsal restorasyon komisyoncusundan gelen" bir teklifi görüştüğünü doğrulayabilmiştir, ancak bu 1941'deydi. Oturum 26 Ocak'ta gerçekleşti.

La Vanguardia'nın 2003 yılında başvurduğu yıllıklarda yer alan kayıtlarda, resimlerin "yangından sonra Kızıllar tarafından kaldırıldığı" belirtiliyor.

Müzenin mütevelli heyeti, satın alma işlemini "Müze için büyük ilgi çekici" olarak değerlendirerek, "Fiyat, satış fiyatı değil, tabloların özel sedyelere yerleştirilmesi, sabitlenmesi ve sonraki işlemlerin maliyeti yaklaşık otuz bin peseta" diye tahmin ediyor.

Resimlerin tamamının yerleştirilmesi 30.000 peseta'ya mal oldu, ancak kurumun kampanyası yalnızca 20.000 peseta topladı: Aragon bankası "hiçbir yanıt" vermedi.

Monreal'in maliyetine, Galiay'ın projesi mimari yapıyı yeniden yaratan sedyelere resimlerin monte edilmesini ekledi. Öneri "kabul edildi ve Müdürlüğe gerekli fonları toplamanın bir yolunu incelemesi ve uygulaması talimatı verildi. Üniversite rektörü Bay Calamita, kendi fonlarından 1.000 peseta katkıda bulunacağını duyurdu."

1941'de 6.000 peseta çok muydu? Müzenin o yılki bütçesi tam 20.650'ydi.

Altı ay sonra, 6 Temmuz 1941'deki olağan oturum yıkıcı oldu. Müze sadece 20.000 peseta toplayabildi.

MNAC, bizim böyle bir projemiz olmadığını veya Aragon Hükümeti'nin sunduğu projeye inanmadığımızı gördüğü için, bunun arkasına saklanıyor." Jorge Español, Sijena'lı Avukat

Müze, "Para toplamak için," diyor, "şirketlere ve bankacılık kuruluşlarına, bu amaçla açılan aboneliğe bir miktar katkıda bulunmaları için mektuplar gönderilmesi, bazı yanıtların ve tekliflerin ve hediyelerin okunması ve bugüne kadar alınan yaklaşık yirmi bin peseta tutarındaki bağışların okunması kararlaştırıldı."

Monreal'in bahsettiği müzenin müdürü José Galiay, "Belediye Başkanı'nın reddetmesiyle birlikte, Mütevelli Heyeti'nin fonlarını yatırdığı şirket olmasına rağmen sessiz kalan Aragón Bankası'nın da sessiz kalmasından" yakınıyor.

Aynı toplantıda yönetim kurulu, Banco de Aragón ile çalışmanın durdurulmasına ve Caja General de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza'da hesap açılmasına karar verdi.

Kurum kaynaklarından alınan bilgiye göre, müzede iki-üç yıl sürmesi beklenen tadilat çalışmaları nedeniyle orijinal kayda şu anda ulaşılamıyor.

Bu arada MNAC, altmış yıldır yapay yapılara monte edilmiş olan resimlerin mevcut durumunu analiz ediyor. Şu anda ziyaretçilere Sijena'ya adanmış odaya bir asansör hizmet veriyor.

Kurumun Direktörü Pepe Serra, kurumun teknisyenleri ve aralarında konunun dünyadaki önde gelen uzmanlarından biri olan Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi'ne (ICOMOS) bağlı Uluslararası Duvar Resimleri Bilimsel Komitesi Başkanı Simona Sajeva'nın da bulunduğu uluslararası uzmanlar tarafından hazırlanacak bir rapor paketi hazırlıyor.

Davada Sijena'yı temsil eden avukat Jorge Español, dün Radio Huesca'da MNAC'yi, manastırın bir müze olmadığını ve "fiili bir müze haline gelmesi gerektiğini" ve sanat eserlerini mükemmel durumda tutmak için "küratörler ve uzmanlar" olması gerektiğini kabul etmesine rağmen, karara uyulmasını geciktirmek istemekle suçladı. "MNAC, bu projeye sahip olmadığımızı veya Aragon Hükümeti tarafından sunulan projeye inanmadığımızı görünce, bunun arkasına saklanıyor... temelde, söyledikleri şey 'taşınamazlar' değil, resimlerin Sijena'dan ziyade Barselona'da daha iyi durumda olduğu; bu yanlış bir argüman," dedi dün.