Aşılamanın küresel olarak azalması nedeniyle milyonlarca çocuk risk altında

Özellikle Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) 1974'te başlattığı Temel Bağışıklama Programı (EPI) sayesinde aşılama sayesinde 1974 ile 2024 yılları arasında yaklaşık 154 milyon çocuk kurtarıldı. Çocukluk aşıları, aşılama maliyetinin 44 katına kadar ulaşabilen tahmini yatırım getirisiyle en etkili ve maliyet açısından en uygun halk sağlığı stratejilerinden biri olarak kabul edilir. Yine de, bu başarı herkesin görebileceği şekilde ortada olsa da, şimdiki risk geriye gitme riskidir. Ve milyonlarca çocuğu, aşılama ile önlenmezse ölümlerine yol açabilecek hastalıkların insafına bırakmak.

Bu, 2023 Küresel Hastalık Yükü Çalışması'ndan çıkan dünya çapında aşı uyumuna ilişkin fotoğrafı yayınlayan The Lancet'in sayfalarında ortaya çıkan alarmdır. Yazarlar, bu verilerden yola çıkarak gelecekteki senaryoları da ana hatlarıyla açıklamaktadır.

Trendin tersine dönmesi

2010 ile 2019 yılları arasında, aşılama kapsamındaki ilerleme birçok alanda yavaşladı veya hatta tersine döndü. Örneğin, EPI tarafından dağıtılan difteri, tetanos ve boğmacanın birinci ve üçüncü dozları (DTP1 ve DTP3), kızamığın birinci dozu (MCV1) ve çocuk felcinin üçüncü dozu (POL3) gibi aşıların kapsamı birçok ülkede azaldı ve en büyük düşüşler Latin Amerika ve Karayipler'de gözlemlendi.

Pandeminin aşılamalara etkisi

Sanki 2019 öncesinde kaydedilen düşüş zaten endişe verici değilmiş gibi, pandemi geldi ve 2020'den itibaren küresel aşılama kapsamında keskin bir düşüşe neden olarak durumu daha da kötüleştirdi. 2023'te henüz telafi edilmemiş bir durum: 2020 ile 2023 yılları arasında Covid-19 pandemisinin on milyonlarca çocuğun rutin dozlarla aşılanmamasına neden olduğu tahmin ediliyor; bunların arasında 12,8 milyon "sıfır doz" çocuk, yani difteri, tetanos ve boğmaca aşısı olmayan küçük çocuklar da var. Dünya çapında sıfır doz çocuk sayısı 2021'de 18,6 milyona ulaşarak zirveye çıktı, 2023'te 15,7 milyona düştü, ancak yine de 2019'daki 14,7 milyondan fazla. Pnömokok hastalığı (PCV3) ve rotavirüse (RotaC) karşı olanlar gibi daha yeni aşıların kullanımı da yavaşladı.

En az aşı yapan ülkeler

1980'den beri aşısı olmayan çocukların sayısındaki genel azalmaya rağmen, dünyada aşıya erişimin hala çok zor olduğu yerler var. 2023 itibarıyla, küresel olarak aşısı olmayan 15,7 milyon çocuğun %50'sinden fazlası sadece sekiz ülkede yaşıyor: Nijerya, Hindistan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Etiyopya, Somali, Sudan, Endonezya ve Brezilya. Sahra altı Afrika ve Güney Asya bölgeleri en büyük zorluklarla karşı karşıyadır; Sahra altı Afrika, küresel olarak aşısı olmayan çocukların %52,6'sından fazlasına ev sahipliği yapmaktadır. Örneğin Sudan, iç savaş nedeniyle DTP1 kapsamının neredeyse yarı yarıya azaldığını gördü.

2030 hedefleri

Aşılama Yasası adlı belgeyle, WHO küresel aşılama kapsamını iyileştirmek için iddialı hedefler koydu. Örneğin, 2019 seviyelerine kıyasla sıfır doz çocuk sayısını yarıya indirerek 2030 yılına kadar 7,35 milyona çıkarmak; DTP3, PCV3, kızamık aşısının ikinci dozu (MCV2) ve HPV aşısı gibi yaşam boyu elzem kabul edilen bazı aşılar için küresel kapsamın %90'ına ulaşmak. Bugün, ABD'nin Gavi ve WHO'ya sağladığı fonlardaki kesintiler ışığında, ulaşılması daha da zor görünen hedefler. Ve uzmanların endişesi burada ortaya çıkıyor: Aşılama için küresel fonlardaki kesintiler yalnızca düşük ve orta gelirli ülkeleri orantısız bir şekilde etkilemekle kalmayacak, aynı zamanda yüksek gelirli ülkelerde salgın riskini de artıracak.