"İnşa, Yapıbozum, Yeniden İnşa": Brezilya modernist fotoğrafçılığı Arles'te ilgi odağı oldu

Dünyanın önde gelen fotoğraf festivallerinden biri olan Fransa'daki Arles Encounters'da düzenlenen iddialı sergi, "İnşa, Yapıbozum ve Yeniden İnşa (1939-1964)" başlığıyla, Heloise Costa ve Marcela Marer'in küratörlüğünde, Brezilya modernist fotoğrafçılığına özgün bir bakış sunuyor.

Patricia Moribe, Arles'ın özel elçisi

Sergi, Fransız ve uluslararası medyada yer alıyor. Birçok ziyaretçi, bu dönemin zenginliğinden, São Paulo'nun vizyoner, beton metropolüne paralel bir kentsel bakış açısından habersiz olduklarını itiraf ediyor. Luma Vakfı'ndaki Mécanique Génerale'de sergilenen bu envanter için dört ülkeden toplanan 200 görselle sunulan bir tarih ve analiz dersi.

Serginin başlığı olan "İnşa, Yapıbozum, Yeniden İnşa", sergilenen fotoğrafçıların çalışmalarına çağdaş olan Brezilya beton şiirinden esinlenmiştir. Sergi, üç ayrı odaya yayılan üç küratöryel konsept üzerinden gelişmektedir.

"İlk devre, belli bir modernite etrafında inşa edilmiş, inşa edilen mimariyle paralellik kuran ve gelecek vaat eden bir fotoğrafa ışık tutan bir yapı," diyor uzun yıllardır bu dönemi inceleyen São Paulo Üniversitesi Çağdaş Sanat Müzesi'nde (MAC-USP) profesör ve küratör olan Heloise Costa.

Yapıbozum kısmı, ilerleme fikrinin iç işleyişini açığa çıkarır ve şehri inşa etmelerine rağmen bu modernleşmenin faydalarından habersiz olan insanları ifşa eder. Yeniden inşa ise, yeni formlar ve görsel olasılıklar keşfederek deneysel girişimlerde bulunmayı içerir.

Büyük ölçekli küratörlük çabası

"Bu, bizim ve Heloise'in uzun yıllar süren 15 aylık araştırmasını içeren gerçek bir müze sergisi," diyor İsviçre'deki Zürih Üniversitesi'nde doktora yapan küratör ve araştırmacı Marcela Marer. "Her fotoğrafçının eserlerini derinlemesine inceleyip daha önce seçtiğimiz eserleri bulmak, yerlerini bulmak, hangi koleksiyonlara ait olduklarını bulmak ve sonra onları buraya getirmek kolay değil," diye ekliyor.

Costa ve Marer, fotoğrafçıların aileleriyle sık sık iletişime geçerek taranıp yeniden basılan negatiflerin yanı sıra bu ailelerin ve çeşitli kurumların elinde bulunan çok sayıda dönem fotoğrafına ulaştılar.

Bandeirante Fotoğraf Sinema Kulübü'nün öncü çalışmaları

Serginin konseptleri, Foto Cine Clube Bandeirante'nin (FCCB) modernist deneyiminin özgünlüklerini, paradokslarını ve uluslararası fotoğraf kulüpleri ağındaki önemli rolünü ortaya koyarken, aynı zamanda modern Brezilya'nın imgelemi ve toplumsal projesinin çelişkileri üzerine eleştirel bir düşünmeyi teşvik ediyor.

Sergi, Brezilya modernist fotoğrafçılığını keşfetmek için FCCB'nin üretimini bir prizma olarak kullanıyor. 1939 yılında São Paulo şehir merkezinde bir grup amatör fotoğrafçı tarafından kurulan kulüp, başlangıçta resimselliği benimsedi. Ancak şehir büyüdükçe ve dikey olarak daha bütünleşik hale geldikçe, fotoğrafçılığı da evrilerek giderek daha modern hale geldi ve uluslararası avangard hareketlerden ilham aldı.

1945'ten itibaren Geraldo de Barros, German Lorca ve Thomaz Farkas gibi sanatçılar resimselcilikten koparak, 1950'lerden itibaren São Paulo Fotoğraf Okulu olarak anılacak modern bir deneysellik başlattılar. Latin Amerika'da köklü bir geçmişe sahip olmasına rağmen uluslararası alanda hâlâ çok az tanınan bu okul, sergiyle bu eşi benzeri görülmemiş olguya ışık tutarak modern fotoğraf tarihini yeniden tanımlamayı amaçlıyor.

Fotoğrafçılıkta kadınların öne çıkanları ve zorlukları

Sergide Geraldo de Barros, German Lorca, Thomaz Farkas, José Oiticica Filho ve Marcel Giró gibi önde gelen FCCB sanatçılarının da aralarında bulunduğu otuz üç fotoğrafçının çalışmaları yer alıyor. Ayrıca Lygia Clark, Lygia Pape ve Hélio Oiticica gibi Brezilya Neoconcrete sanatının öncü sanatçılarıyla yapılan görsel diyalogları da araştırıyor.

Kadınların katılımı, çoğunluk olmasa da güçlü. Marcela Marer, o dönemde kadınların kamusal alanlarda fotoğraf çekerken babalarından veya kocalarından izin almaları gerektiği gibi önemli kısıtlamalarla karşı karşıya olduklarını açıklıyor. Buna rağmen, çoğu kadın, çoğunlukla fotoğrafçıların eşleri olarak kulübe katılıp fotoğraf çekmeye başladı ve bazıları kocalarının asistanı olarak çalıştı. Dulce Carneiro, Gertrudes Altschul ve Palmira Giró gibi isimler bu dönemdeki istikrarlı üretimleriyle öne çıktı.