Tibet Budistlerinin Dalai Lama'nın halefini bulmak için yaptıkları karmaşık ritüel nedir?

"Dalay Lama kurumu korunacak."

14. Dalai Lama Tenzin Gyatso, sürgünde yaptığı bu açıklamayla halefinin Tibet Budizmi geleneğine uygun şekilde seçileceğini teyit etti.

Ruhani lider Pazar günü (06/07) 90 yaşına giriyor. Sağlığının iyi olduğunu söylüyor.

Onun açıklaması, kurumun ölümünden sonra kapatılacağı yönündeki söylentilere son verdi. Ancak halefini seçmek kolay bir iş olmayacak.

15. Dalai Lama'nın, 1959'dan bu yana Hindistan'ın kuzeyindeki Dharamsala kentinde sürgünde bulunan Tibetli ruhani liderin reenkarnasyonu olması bekleniyor.

Diğer dinlerden farklı olarak Tibet'te ruhani liderlik ne miras yoluyla edinilir ne de oylamayla seçilir.

Dalai Lama, canlıların acılarını hafifletmek için düzenli olarak dünyaya geri dönen ilahi bir figür olan Şefkat Bodhisatva'sının reenkarnasyonu olarak kabul edilir.

Halefiyet süreci, bir dizi mistik işaret ve testten sonra manevi devamı olarak tanınan bir çocuğun aranmasını içerir.

Ve bundan sonraki dönem, benzeri görülmemiş jeopolitik gerginliklerle damgalanacak.

Ritüel

Resmi biyografisine göre, şu anki Dalai Lama henüz iki yaşındayken keşfedildi. Selefine ait kişisel eşyaları tanıdı ve "Benim, benim" dedi.

Bu kendiliğinden gerçekleşen tanıma, onu ziyaret eden rahiplerin, o zamanlar kuzeydoğu Tibet'teki ücra bir köyde doğan Lhamo Thondup adlı çocuğun Dalai Lama'nın 14. reenkarnasyonu olduğu sonucuna varmalarına yol açan başlıca ipuçlarından biriydi.

O noktaya kadar yol, ardıllığın karmaşık sürecinin bir parçası olan mistik işaretler, vizyonlar ve ritüellerle yönlendiriliyordu.

Her şey Dalai Lama'nın ölümünden sonra, yüksek lamaların (Budizm'in manevi otoriteleri) yas ve tefekkür dönemine girmesiyle başlar.

Bu dönemde manevi liderlerinin yeniden doğduğu yere dair ipucu olabilecek işaretleri gözlemlerler.

En iyi bilinen uygulamalardan biri, güney Tibet'teki kutsal göl Lhamo Latso'ya danışmaktır. Orada, vekil naip veya yüksek rütbeli bir rahip, vahiysel vizyonlar arayarak suyun yüzeyini gözlemler.

Lhamo Thondup olayında ise dönemin naibi üç Tibetçe harf ve turkuaz çatılı bir manastırı, bir tepeyi ve sıra dışı oluklara sahip bir evi gösteren bir resmi fark etti.

Bütün bunlar rahipleri Kumbum manastırına, daha sonra da çocuğun yaşadığı Taktser köyüne götürdü.

Muhtemel bölge belirlendikten sonra rahipler, önceki Dalai Lama'nın ölümünden kısa bir süre sonra doğan erkek çocuklarını aramak için kasabaları ve köyleri dolaşmaya başlarlar.

Bu arayış sırasında rahipler olağanüstü olaylara, kehanet içeren rüyalara, sıra dışı davranışlara ve doğum tesadüflerine karşı dikkatli olurlar.

Potansiyel adaylar testlere tabi tutulur. Örneğin, benzer nesneler arasında eski Dalai Lama'ya ait eşyaları tanımaları gerekir.

Çocuk ancak testleri geçerse ve mistik işaretler uyuşursa eski liderin reenkarnasyonu olarak kabul edilir.

Çocuk tanındıktan sonra bir manastıra götürülür. Orada, birkaç yıl sürecek olan ruhsal ve felsefi eğitimine başlar ve yeni Dalai Lama olarak tahta çıkma töreniyle sonuçlanır.

Bu tören geleneksel olarak Tibet'in kutsal şehri Lhasa'daki tarihi Potala Tapınağı'nda gerçekleşir. Bu tören, çocuğun Tibet'in yeni ruhani lideri olarak resmen tanınmasını simgeler.

Bu ritüel sırasında, manastır cübbesi giymiş olan küçük, tahta çıkarılır ve kendisine yeni bir dini isim verilir. Bu eylem, yüksek lamaların, rahiplerin ve dini otoritelerin katılımıyla dualar, ilahiler ve adaklar içerir.

Çocuk daha sonra Jokhang tapınağına götürülür ve taphue adı verilen bir törenle acemi rahip olarak atanır. Bu törende dünyevi hayattan el etek çekmenin bir sembolü olarak saçlarının kesilmesi de yer alır.

Tibet Budizmi ve Çin

Çin Halk Cumhuriyeti 1950 yılında Tibet'i işgal etti.

1959 yılında Çin yönetimine karşı başlatılan isyanın başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Dalai Lama, küçük bir grup inananın eşliğinde asker kılığında Himalayalar'ı geçti.

O sırada 23 yaşında olan manevi lider Hindistan'a sürgüne gitti.

Hint yetkililer onu memnuniyetle karşıladı ve Dharamsala kasabasına yerleşti. Dalai Lama orada sürgündeki Tibet hükümetinin merkezini kurdu ve siyasi ve dini topluluğunu yeniden inşa etti.

Çin, Dalai Lama'yı "ayrılıkçı" olarak nitelendirdi. Pekin, Tibet'te Dalai Lama'nın resminin sergilenmesini yasakladı ve Tibet liderinin ibadet edildiği tüm kamusal gösterileri yasakladı.

Ancak Dalai Lama, Çin'in Tibet ve dini üzerindeki kontrolünü kararlılıkla reddetti. Sonuç olarak, halefiyet meselesi Çin komünist otoriteleri ile Tibet Budist hiyerarşisi arasındaki büyük bir çatışma kaynağıdır.

Mart ayında yayınlanan A Voz de Uma Nação (HarperCollins Brasil Ed., 2025) adlı kitabında Dalai Lama, reenkarnasyonunun Çin'in kontrolündeki topraklarda değil, "özgür dünyada" doğacağını öngörüyor.

Kendisinin reenkarnasyonu olduğu iddia edilen çocuğun kimliğini tespit etme ve yerini bulma görevi, Dalai Lama'nın manevi ve insani çalışmalarını koordine etmek üzere 2011 yılında kendisi tarafından kurulan Gaden Phodrang Vakfı'na düşecek.

Ancak Çin, merkezi hükümetin gelecekteki Dalai Lama'nın seçimini altın sandıktan adaylardan birinin ismini çekerek onaylaması gerektiğini savunuyor. Bu yöntem, 18. yüzyılda Qing hanedanının Çin imparatorları tarafından tanıtıldı.

Pekin, bu prosedürün tarihsel emsalleri olduğunu ve Tibet Budizmi'nin devamlılığının ulusal egemenliğe göre ayarlanması gerektiğini ileri sürüyor.

Her halükarda, Tibetli Budistlerin çoğu, özellikle Panchen Lama örneğini göz önünde bulundurarak, Çin'in müdahalesine şüpheyle yaklaşıyor.

1995'te Dalai Lama, altı yaşında bir çocuğu Tibet Budizminin ikinci en önemli figürü olan Panchen Lama'nın reenkarnasyonu olarak alenen tanıdı. Günler sonra çocuk ve ailesi Çin yetkilileri tarafından gözaltına alındı ​​ve bir daha kendilerinden haber alınamadı.

Onun yerine Pekin, Tibet Budist toplumunun büyük çoğunluğu tarafından gayrimeşru kabul edilen kendi Panchen Lama'sını dayattı.

Bu nedenle, mevcut ruhani liderin ölümünden sonra, biri Gaden Phodrang Vakfı tarafından tanınan ve diğeri Tibet'teki Çin yetkilileri tarafından atanan iki Dalai Lama ortaya çıkabilir. Ve Dalai Lama'nın kendisi bu senaryoyu zaten düşündü.

2019'daki bir röportajında, "Gelecekte, biri özgür bir ülkeden, diğeri de Çin tarafından seçilmiş iki Dalai Lama görürsek, ikincisine kimse saygı duymaz" demişti.

Onun açıklamaları, din, kimlik ve siyaseti tehlikeye atacak yoğun bir anlaşmazlığa yol açabilecek halefiyet konusundaki ikilemi öngörüyor.

Ve Çin ve sürgündeki Tibetliler bu süreçte yer alan tek taraflar olmayacak.

Hindistan şu anda Dalai Lama'ya ek olarak sürgünde 100.000'den fazla Tibetliye ev sahipliği yapıyor. Ülke, ruhani liderin Dharamsala'daki varlığına büyük stratejik değer atfediyor.

Dalai Lama, ülkenin bağımsızlığından bu yana tüm Hindistan başbakanlarıyla güçlü ilişkiler sürdürdü. Onun figürü, Çin'in bölgedeki ilerlemesi karşısında diplomatik bir kaynak görevi görüyor.

Uzmanlar, Çin çıkarlarına hizmet edecek ve iki Asya gücü arasında sık sık sürtüşmelerin yaşandığı Himalayalar'da propaganda aracı veya toprak kontrolü olarak kullanılacak bir Dalai Lama'nın iktidara getirilmesine Hindistan'ın karşı çıkacağını düşünüyor.

Kurumun geleceğine ABD'den de ilgi duyuluyor.

ABD Kongresi 2020'de Tibet Politikası ve Destek Yasası'nı geçirdi. Yasa, Dalai Lama'nın kendi reenkarnasyonunu tanıma sürecini belirleme hakkını açıkça destekliyor ve sürece müdahale eden Çinli yetkililer için yaptırımlar belirliyor.