Yapay zeka terapilerine uyarı! ‘Onun bir kalbi yok’

Yapay zeka ile sohbetin terapi seanslarının yerini tutamayacağının altını çizen, Uzm. Klinik Psikolog Merve Öz, nedenlerini tek tek anlattı. "Yapay zeka sizi rahatlatabilir ama sizi dönüştüremez. Yapay zeka yargılamıyor, hep ulaşılabilir, sizi anlıyormuş gibi davranıyor. Dolayısıyla iyileştirmez" diyen Öz, ruhsal destek arayışında olan bireylerin, yapay zeka tabanlı çözümler yerine mutlaka alanında uzman terapistlere başvurması gerektiğini vurguladı.

GÜVENLİ VE ETİK DEĞİL En önemli noktalardan birinin de yapay zekanın yasal sorumluluğunun bulunmaması olduğunu belirten Öz, "Terapistler meslek etiğine, denetimine ve yasal sorumluluğa tabidir. Yapay zeka hata yapsa bile etik sorumluluk taşımaz" diye uyardı.

EMPATİ KURAMAZ Yapay zekanın empati kuramadığını söyleyen Öz, şöyle dedi: "Yapay zekanın programlanmış cümleleri var; empati yetisi, bir kalbi, içgörüsü yok. Yani yapay zeka empatiyi sadece simüle edebilir, gerçekten hissedemez. Sadece yazılı veya sesli komutlara tepki verir. Duygusal karmaşıklığı kavrayamaz."

BAKIŞ AÇISI YOK Psikoterapinin temel hedeflerinden birinin kişinin kendiyle yüzleşmesini sağlamak ve olaylar karşısında yeni bir bakış açısı kazandırmak olduğunu anlatan Öz, yapay zeka sohbetlerinde ise kişinin baktığı tarafa göre yanıtlar geliştirildiğini, kişinin duymak istediklerini söylediğini aktardı.

TERAPİLERİN GİZLİLİK ESASINI BOZAR TERAPİLERİN gizlilik esasına göre yapıldığını ve bu konuda etik kurallara bağlılığın son derece önemli olduğunu hatırlatan Öz, yapay zeka kullanımında böyle bir gizliliğin söz konusu olmadığını belirterek, "Yapay zeka sistemleri büyük miktarda veriyi işlediği için yanlış ellere bu verilerin sızması veya kötüye kullanılması riski vardır. Özellikle ruh sağlığıyla ilgili hassas verilerin işlenmesi, saklanması ve paylaşımı çok büyük etik riskler taşımaktadır" diye konuştu.

DİJİTAL TERAPİST TEHLİKELİ YAPAY zeka ile dertleşmenin bazı tehlikeler doğurabileceğini söyleyen Öz, bunları şöyle sıraladı: "Yapay zeka ile sürekli sohbet etmenin sonucu olarak insanlarda 'Yapay zeka beni anlıyor, insanlara ihtiyacım yok' düşüncesi gelişebilir. Oysa duygusal iyileşme genellikle insanlar arası ilişkiler üzerinden gerçekleşir. Yapay zekaya fazla bağlanmak, yalnızlığı derinleştirebilir. Ayrıca kişi konuşunca rahatladığını sanabilir ama sorun içeride büyümeye devam edebilir. Yani yalancı bir rahatlama ortaya çıkabilir. Sürekli yapay zekaya fikir danışmak zamanla beyin için bir tembelleşme alanı yaratabilir, kişinin özgün düşünme becerilerini köreltebilir. Bu bir alışkanlığa dönüştüğünde ise kişi öz farkındalık, duygusal dayanıklılık ve içsel dünyası ile bağlantı kurmak yerine hep dışarıdan yanıt aramaya başlar. Bu da bağımlılığa yol açabilir."

BAĞ KURMA EKSİKLİĞİ VAR TERAPİLERİN sadece öneri değil, derinlemesine analiz ve karşılıklı ilişki ile ilerlediğine, iki insan arasındaki güven ilişkisi üzerine kurulduğuna işaret eden Öz, "Yapay zeka, insanla kurulan derin ve anlamlı terapötik ilişkiyi kopyalayamaz. Oysa terapistler aktif dinleme yaparak, duyguları yansıtarak, yanlış anlamaları düzelterek, kişinin içsel dünyasına derinlemesine nüfuz eder" dedi.

KRİZ ANLARINI YÖNETEMEZ KİŞİLİK bozuklukları, majör depresyon gibi ağır psikolojik rahatsızlıklarda yapay zekanın vereceği birkaç tavsiyenin yeterli olamayacağını belirten Öz, "İntihar düşünceleri, şiddet, travma gibi durumlarda yapay zeka yetersiz kalır. Terapistler, bu gibi durumlarda gerekirse destek kaynaklarına yönlendirir, kriz müdahalesi yapar" diye konuştu.