«28 jaar later»: mensen die aan de dood lijden, leven langer

Elk monster heeft zijn moment. Vampiers waren altijd goed voor een populaire, clichématige klassenkritiek: de slechterik die de lagere klassen uitbloedt – zo'n figuur leende zich voor een zwoele illustratie van het verhaal van de rijke burgerij als bloedzuiger. En de vampier vervulde ook de romantische behoefte: eeuwige liefde was slechts een hap verwijderd, en het feit dat je moest sterven voor zo'n sentimentele overdaad was een kleinigheid gezien de gevolgen van zo'n verbintenis voor de levensduur. Wie zou er niet eeuwig jong willen zijn en de nacht in dag willen veranderen?

Weerwolven hebben het nooit echt gehaald in de filmgeschiedenis (en zelfs niet in de literatuur). Ze waren noch cosmetisch (te veel haar, slechte tanden) noch op lange termijn levensvatbaar vanuit een beschavingsperspectief. Bovendien zijn mannen met een stoornis in de impulsbeheersing niet langer gewild in een feminiserende samenleving – het verloochenen van instincten en het gehuil van wolven gaan niet echt samen.

Dan blijft de zombie over, en diens carrière is des te indrukwekkender gezien het gebrek aan visuele impact. Maar als fenomeen is hij onverslaanbaar: het lompenproletariaat, geplunderd door pandemieën en/of op hol geslagen biotechnologie, verschijnt in zwervende massa's. Deze ondoden maakten het mogelijk om het vertrouwde vriend-of-vijand-concept nieuw leven in te blazen, en in die zin zijn zombiefilms en -series in de eerste plaats verhalen over gemeenschappen en hoe ze het volhouden of bezwijken onder externe druk.

De serie "The Walking Dead" verbeeldde dit het beste. In deze elf seizoenen durende horrorsaga werden zombies op een gegeven moment simpelweg de Ander, wiens vorm cruciale vragen opriep over identiteit en maatschappij. Op zijn best liet de serie zien hoe snel de soevereiniteit van beschaafde gemeenschappen kan worden ondermijnd in een noodsituatie. De zombies waren misschien dood, maar de levenden waren van binnen dood.

Danny Boyle's film "28 Days Later" uit 2002 introduceerde twee innovaties in het zombiescenario: de ondoden waren niet langer wankelende geesten, maar maniakken die op mensen jaagden. De slaapwandelende zombiemenigte had zijn nut als allegorie voor de door kapitalisme geobsedeerde consumentenmassa grotendeels overleefd, en Boyle portretteerde het als een woedende flashmob die sneller viraal gaat dan iemand "pandemieovereenkomst" kan zeggen.

Daarbij kwam nog de concrete topografie van de horror: "28 Days Later" en het daaropvolgende "28 Weeks Later" (2007) speelden zich af in Engeland, een eiland dat bedreigd werd door besmette mensen, afgesloten met de strengste quarantaineregels en vervolgens van binnenuit uiteengereten. De Brexit-natie, die op een bijzondere koers de politieke afgrond in stortte, verscheen in de vervormende spiegel van de horrorfilm als een gevarenzone die zo snel mogelijk verlaten moest worden. "28 Years Later" toont het Verenigd Koninkrijk nu definitief als een ontwikkelingsland dat op bestaansminimum functioneert.

Boyle en zijn scenarioschrijver Alex Garland vertellen het verhaal vanuit het perspectief van een tienjarige jongen (Alfie Williams). Zijn moeder (Jodie Comer) lijdt aan kanker, zijn vader (Aaron Taylor-Johnson) is een waaghals en grondstoffenjager voor het dorp dat zich achter palissaden bevindt. Tijdens een van de noodzakelijke invallen zou de jongen worden ingezworen als jager en soldaat, maar buiten razen zombies tekeer. De ondoden zijn nog steeds snel en genetisch gezien zelfs nog mobieler. Er zijn zogenaamde alfa's, die zich cerebraal gedragen als een kruising tussen Ritalin-gebruikers en weerwolven en mentaal hele zombiekuddes aanvoeren. Hoe dit precies werkt, wordt nooit uitgelegd.

Aan het begin baseert Boyle zich op het drama van familieconflicten: de opstand van de jongen tegen zijn vader, die zijn moeder bedriegt met een dorpsfangirl. De ontsnapping met zijn moeder naar de outback. De eerste gevechten met de ondoden en de volwassenwording door geweld. In het achterland ontmoeten moeder en zoon een kluizenaar; Ralph Fiennes vertolkt hem meesterlijk als een mix van Dr. Mabuse en Hermann Hesse-Siddhartha.

Vanaf dat moment glippen Boyles plot en thematiek weg. Een gevecht met de alfazombie, de verschijning en slachting van een Zweedse topsoldaat (waarom patrouilleren internationale troepen aan de grens met het in quarantaine geplaatste Engeland?). De finale is een satanistische kliek in "Kill Bill"-trainingspakken, die intens geniet van de slachtpartij.

Het gaat allemaal te snel voor een initiatieverhaal en te traag voor een horrorthriller in de geest van een B-film. Wanneer Ralph Fiennes, nadenkend over leven en dood, mensenhoofden kookt om een ​​memento mori-monument te bouwen van de sprankelend schone schedels, is het vijf minuten griezelig en daarna nog eens vijftien minuten vervaagde kitsch. Dat Jodie Comer sterft in de rol van de moeder is logisch, want verlieservaringen in een barbaarse wereld zijn zelfs voor kinderen een vereiste. Waarom ze zo'n angstaanjagend lange tijd door de sferen van de perceptie glijdt als een bijna demente, verwarde persoon, blijft onduidelijk.

Het geheel wordt uitsluitend bijeengehouden door Boyles stilistische vastberadenheid: extreme perspectiefwisselingen van brede shots naar close-ups; vervreemdingseffecten die doen denken aan nachtzichtcamera's; time-lapse- en slow-motionmanoeuvres; en een dreunende elektronische soundtrack. Qua filmesthetiek is dit de look van de jaren 90, opnieuw vormgegeven met de technologie van vandaag – blijkbaar kan Boyle zich niet helemaal losmaken van de esthetiek die hij zo briljant neerzette met "Trainspotting" (1996).

De post-apocalyptische "Kill Bill"-serie zal opnieuw te zien zijn in de volgende film, want "28 Years Later" is het begin van een nieuwe trilogie. Zullen meer crosscountryraces met zombies als bewegende horden voldoende zijn om een ​​avond te vullen? Zijn de ondoden – net als hun elitaire verwanten, de vampieren – veroordeeld tot het eeuwige leven van de franchise? Niet alle populaire mythen zijn tijdloos en monsters zouden niet onsterfelijk moeten zijn. Alleen écht goede verhalen zijn onsterfelijk.