Escalatie in Iran: dit zijn de belangrijkste scenario's voor de wereldeconomie

Na de militaire aanval van de Verenigde Staten is economische escalatie de VS tot nu toe ontgaan. Hoewel de VS in de nacht van zondag op zondag drie Iraanse kerncentrales bombardeerden, reageerden de financiële markten maandag toch voorzichtig.

De olieprijs staat het meest in de belangstelling. Deze is sinds het begin van de oorlog tussen Israël en Iran met zo'n 18 procent gestegen. Deze stijging zwakte maandag enigszins af. Een vat Brent-olie werd 's middags verhandeld voor ongeveer $ 77. Zijn besluit om aan de zijde van Israël de oorlog in te gaan, heeft echter voor extra nervositeit op de financiële markten gezorgd.

Hoe Iran zal reageren, blijft onduidelijk. Het regime in Teheran heeft vergeldingsmaatregelen tegen het Amerikaanse leger aangekondigd. De toekomstige ontwikkeling van de olieprijzen zal sterk afhangen van de reactie van Iran, schrijft Allianz Global Investors in een analyse. Afhankelijk van de uitkomst zou de olieprijs op korte termijn kunnen stijgen tot tussen de $ 80 en $ 100 per vat. Maandagavond vuurde Iran raketten af ​​op een Amerikaanse militaire basis in Qatar en vuurde ook ballistische raketten af ​​op een doelwit in Irak. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken in Doha werden alle raketten boven Qatar onderschept.

Als dit zo blijft, zal Iran de situatie niet verder willen laten escaleren. Teheran is waarschijnlijk sowieso niet langer in staat tot grootschalige militaire aanvallen. Iran zou het Westen echter economisch kunnen schaden. Met de blokkade van de Straat van Hormuz beschikt het regime over een krachtig drukmiddel. Het Iraanse parlement heeft zondag ingestemd met een afsluiting. De Nationale Veiligheidsraad moet deze nu goedkeuren.

De zeestraat tussen Iran en Oman is een belangrijke transportroute voor olie en gas. In juni 2024 passeerden gemiddeld 114 schepen per dag de zeestraat. Vorig jaar passeerde ongeveer een vijfde van de wereldwijde olieproductie deze route, wat neerkomt op 20,3 miljoen vaten per dag.

Het feit dat twee supertankers na de Amerikaanse aanvallen rechtsomkeert maakten voordat ze door de zeestraat voeren, toont de huidige nervositeit in de regio aan. Volgens Bloomberg hervatten de twee tankers hun reis door de zeestraat pas maandag. Japanse rederijen hebben hun schepen ook geïnstrueerd om hun verblijf in de Perzische Golf zo kort mogelijk te houden.

"Een volledige blokkade van de Straat van Hormuz zou zeker het worstcasescenario zijn", zegt Patrick Saner, hoofd macrostrategie bij Swiss Re. Dit zou leiden tot een verdere stijging van de olieprijzen, wat op zijn beurt de inflatie in de VS zou aanwakkeren. Volgens Saner zou een stijging van de olieprijzen met $10 de Amerikaanse inflatie over het jaar met 20 basispunten kunnen doen stijgen. Eind mei bedroeg de inflatie 2,4 procent. Dit zou de VS op een ongunstig moment treffen, aangezien de arbeidsmarkt al langzaam verzwakt.

Afhankelijk van hoe lang de blokkade duurt, zouden de gevolgen ook in Zwitserland voelbaar zijn. "Consumenten zouden dit waarschijnlijk aan de benzinepomp merken", zegt Saner. Hoewel de gevolgen niet vergelijkbaar zouden zijn met de olieprijsschok van de jaren zeventig, waren de marges voor raffinaderijen die ruwe olie verwerken al gestegen op vrijdag, vóór de Amerikaanse aanval.

Volgens de expert van Swiss Re zou een stijging van de ruwe olieprijs met $ 10 per vat de benzineprijzen met ongeveer 0,3 cent per liter doen stijgen. In dat geval zou de inflatie in Zwitserland weer kunnen oplopen. Volgens Saner zou de sterke frank echter het effect van de stijgende benzineprijzen grotendeels compenseren.

Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat Iran de Straat van Hormuz volledig zal blokkeren. "Het is ook niet in het belang van Teheran", zegt Saner. Een dergelijke beslissing zou ook een negatieve impact hebben op de Iraanse olie-export.

Volgens schattingen van het Amerikaanse Energieagentschap ging 84 procent van de ruwe olie die in 2024 door de Straat van Hormuz werd getransporteerd naar Azië. China is een van de grootste afnemers. Het wordt onwaarschijnlijk geacht dat het Iraanse regime Peking kwaad wil maken. De berekening kan ook anders zijn: door te dreigen de Straat van Hormuz te sluiten, zal Iran de olieprijs verhogen. Het regime in Teheran profiteert hier meer van dan van een daadwerkelijke afsluiting van de Straat van Hormuz, schrijft energie-expert Javier Blas op X.

Tijdelijke verstoringen zijn ook denkbaar. Volgens het UK Marine Monitoring Center (UKMTO), dat veiligheidsadviezen uitvaardigt voor koopvaardijschepen in de regio, zijn de navigatiesystemen van schepen al enige tijd verstoord . Het UKMTO ontvangt steeds meer meldingen van tankers die de gevaarlijke route daarom overdag in plaats van 's nachts varen. Desondanks merkt het centrum op dat er tot nu toe geen bedreiging voor de commerciële scheepvaart op de grond is vastgesteld.

Er zijn nauwelijks alternatieven voor de Straat van Hormuz. Hoewel er enkele pijpleidingen in de regio liggen, is hun capaciteit onvoldoende om de route te vervangen. De levensvatbaarheid van andere zeeroutes hangt ook af van het gedrag van de bondgenoten van Iran. De Houthi's in Jemen kondigden zondag aan dat ze vrachtschepen in de Rode Zee zouden aanvallen. Als de situatie escaleert, zullen de vrachtschepen langere routes moeten nemen, wat waarschijnlijk de kosten en daarmee de wereldwijde inflatie zal opdrijven. Het zal echter nog enige tijd duren voordat ook consumenten de gevolgen voelen vanwege mogelijke verstoringen in de toeleveringsketens.

Drastische economische gevolgen zijn niet onvermijdelijk. Samy Chaar, hoofdeconoom bij Lombard Odier, verwacht dat de Amerikaanse aanvallen een beperkte impact zullen hebben. Hij schrijft dat de aanvoer van ruwe olie en transportroutes massaal verstoord zouden moeten worden om een ​​blijvend effect te hebben. Als de Israëlische aanvallen op de Iraanse olie-infrastructuur de olieproductie niet verstoren, schat ratingbureau S&P Global dat het aanbod op de wereldwijde oliemarkt dit en volgend jaar voldoende zal zijn .

De vraag voor 2025 is op het laagste niveau sinds 2001, afgezien van de economische crisis van 2008/09 en de pandemie. Volgens S&P Global betekent de lage vraag, in combinatie met het besluit van OPEC+ om de olieproductie te verhogen, zelfs dat er een overaanbod op de markt is.