Geschil over UBS-kapitaalregels: Bankvriendelijke parlementariërs vertragen de Bondsraad

Dit voorjaar nam minister van Financiën Karin Keller-Sutter een riskante beslissing in de UBS-zaak: ze besloot de geplande aanscherping van de kapitaaleisen van de bank wettelijk vast te leggen, ook al kon de Bondsraad de regelgeving bij verordening uitvoeren. Dit klinkt democratisch, maar de minister van Financiën geeft daarmee de controle uit handen. Met andere woorden: ze schuift de hete aardappel door naar het parlement. Het ministerie van Financiën rechtvaardigde de beslissing met het politieke belang van de kwestie en de eisen voor parlementaire betrokkenheid die in het PUK-rapport over de CS-zaak naar voren kwamen.

De Bondsraad volgde het voorbeeld van de minister van Financiën. Zij kreeg echter kritiek, onder andere dat ze een langdurig politiek besluitvormingsproces accepteerde en UBS daarmee jarenlang in onzekerheid liet over de toekomstige regels. Deze kritiek lijkt niet meer erg overtuigend. Bankvriendelijke kringen strijden voor verder uitstel van de deal. Dinsdag vierden ze een overwinning in de commissie Economische en Monetaire Zaken (WAK) van de Bondsraad.

Het gaat hierbij vooral om de meest besproken en controversiële maatregel in het uitgebreide pakket toekomstige bankregelgeving van de Bondsraad: systeemrelevante banken moeten hun buitenlandse dochterondernemingen voortaan volledig kapitaliseren – in plaats van slechts 45 procent (gemeten naar feitelijk eigen vermogen) of circa 60 procent (inclusief aanvullend speciaal kapitaal). In de praktijk heeft deze aanscherping alleen gevolgen voor UBS. Zonder optimalisatiemaatregelen zou dit de kapitaalbehoefte van de grootbank met circa $ 23 miljard verhogen; met optimalisatiemaatregelen zou de aanvullende behoefte echter aanzienlijk lager kunnen uitvallen.

De Bondsraad wilde deze wetswijziging voorrang geven boven andere geplande regelgevende wijzigingen, zodat deze hervorming sneller kon worden afgehandeld – samen met het wetsvoorstel dat al in het parlement lag om een ​​staatsliquiditeitsgarantie voor grote banken in tijden van crisis te creëren.

Dinsdag steunde de WAK van de Nationale Raad echter, met de doorslaggevende stem van de president, een motie die op korte termijn was ingediend door Beat Walti, lid van de Zwitserse FDP, voornamelijk dankzij de stemmen van de SVP en de FDP. De motie wordt daarmee een WAK-motie. De Bondsraad wordt opgeroepen tot het aannemen van een "omvattend pakket maatregelen voor de stabiliteit van de banken". En, in gewone mensentaal: "Voorkom dat individuele deelmaatregelen (...) voortijdig worden aangenomen."

"Een gefaseerde aanpak maakt het moeilijk om de impact van de maatregelen als geheel en in hun onderlinge samenhang adequaat te beoordelen", aldus de motie. De motie verwees specifiek naar de geplande kapitaalregels. Volgens de motie is het doel om "onnodige negatieve gevolgen voor bedrijven en particuliere huishoudens" te voorkomen.

Volgens het stappenplan van de Bondsraad zou de regering de geplande aanscherping van de kapitaaleisen voor buitenlandse dochterondernemingen van UBS in de tweede helft van dit jaar ter consultatie hebben ingediend en zouden de resterende voorstellen voor wetswijzigingen in de eerste helft van 2026 ter consultatie zijn ingediend. Mocht de motie WAK slagen, dan zou de overeenkomst over de kapitaalbehandeling van buitenlandse dochterondernemingen daardoor met ongeveer een half jaar worden vertraagd.

De voorstellen tot herziening van de Capital Adequacy Ordinance, die begin juni ter consultatie door de Bondsraad werden ingediend, zouden zelfs met ongeveer een jaar vertraging oplopen. Deze voorstellen omvatten ook strengere regelgeving voor systeemrelevante banken. Ze omvatten bijvoorbeeld strengere waarderingsregels voor activa die in een crisis snel aan waarde kunnen verliezen. De focus ligt met name op de waardering van software en uitgestelde belastingtegoeden. Volgens de federale overheid zou de geplande wijziging van de verordening de kapitaalvereisten van UBS met ongeveer $ 9 miljard verhogen. Dit bedrag zou echter niet moeten worden toegevoegd aan de aanvullende vereisten voor buitenlandse dochterondernemingen: de extra middelen zouden "grotendeels gelijktijdig kunnen worden gebruikt om aan beide vereisten te voldoen".

Onder de tegenstanders van de WAK-motie bevindt zich Leo Müller, lid van het Centraal Comité van Luzern. Naast de vertraging noemt hij het voordeel van een gefaseerde invoering als argument tegen de motie: men zou het effect van de geplande wijziging van de verordening inzake waarderingsregels kunnen zien en daar vervolgens, indien nodig, op kunnen reageren bij de aanpassing van de kapitaalregels.

Een vertraging in de besluitvorming over kapitaalvereisten zal UBS waarschijnlijk ten goede komen. Dit komt door een menselijke psyche: hoe langer de kapitaalcrisis aanhoudt, hoe meer deze verdwijnt en hoe meer de politieke wil om de regelgeving aan te scherpen afneemt.

Dit is de afgelopen twee jaar al duidelijk gebleken. De Centrumpartij is hiervan een voorbeeld. In maart 2023, tijdens de verhitte debatten over de staatssteun, eiste voorzitter Gerhard Pfister dat UBS in de toekomst verplicht zou worden om 20 procent van de activa aan eigen vermogen aan te houden. Dit zou een verviervoudiging van de huidige eisen betekenen; UBS zou dan meer dan 200 miljard dollar aan extra eigen vermogen nodig hebben gehad. Dit is inmiddels allang vergeten. Ook vergeten is dat de Nationale Raad in mei 2023 een voorstel steunde dat pleitte voor een eigen vermogen van ten minste 15 procent voor UBS.

Sommige critici van de WAK-motie beschuldigen de voorstanders ervan tijd te rekken: de extra vertraging is bedoeld om de politieke kansen van UBS te vergroten om de voorstellen van de Bondsraad te verzachten. Als het parlement vandaag zou beslissen, zou de koers van de Bondsraad waarschijnlijk een meerderheid krijgen, voornamelijk dankzij stemmen van links, het centrum en delen van de FDP. Dit zou de komende één tot twee jaar kunnen veranderen. De motie zal in het najaar aan de Nationale Raad worden voorgelegd.

De WAK heeft tevens haar voorstel aangenomen voor een versoepeling van de regels voor werktijden buiten de werkplek (telewerken); dit geldt in de eerste plaats voor thuiswerken. Het voorstel voorziet niet in een verlenging van de wettelijke maximale werkuren per week of per jaar, maar eerder in de mogelijkheid van een flexibelere verdeling. In essentie gaat het waarschijnlijk vooral om het aanpassen van de regels aan de vaak al ervaren realiteit.

Volgens het voorstel is zondagsarbeid van maximaal vijf uur per dag, op maximaal zes zondagen per jaar, zonder vergunning mogelijk – met een loontoeslag van 50 procent. Verder wordt de dagelijkse arbeidstijdlimiet verhoogd van 14 naar 17 uur en wordt de minimale dagelijkse ononderbroken rusttijd tussen twee werkdagen teruggebracht van 11 naar 9 uur. Op aanbeveling van de Bondsraad heeft de WAK besloten dat de geplande versoepelingen alleen van toepassing zijn op werknemers die een aanzienlijk deel van hun eigen werktijden kunnen bepalen. Het voorstel stuit op fel verzet van links, omdat het een gezondheidsrisico voor werknemers zou vormen. De zaak zal in het najaar voor de Nationale Raad worden gebracht.